Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Tych tragedii można było uniknąć

Według statystyk Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w ciągu ostatnich 3 lat 34 osoby uległy porażeniu prądem podczas pracy w gospodarstwie rolnym – w tym 14 ze skutkiem śmiertelnym.

Przyczyną 7 wypadków ze skutkiem śmiertelnym było dokonywanie napraw urządzeń zasilanych energią elektryczną bez wcześniejszego odłączenia urządzenia od sieci energetycznej. Pięć wypadków zdarzyło się na wskutek kontaktu transportowanych, pracujących maszyn z napowietrznymi liniami energetycznymi. Dwa przypadki związane były z wykonywaniem zwykłych czynności w gospodarstwie z wykorzystaniem urządzeń elektrycznych, tj. spawaniem i transportem zboża na przyczepę przy pomocy przenośnika ślimakowego, tzw. „żmijki”. W obu przypadkach porażenie prądem elektrycznym wynikało ze złego stanu technicznego podłączeń elektrycznych wewnątrz urządzenia, co doprowadziło do przebicia prądu elektrycznego na jego obudowę.

Każde gospodarstwo rolne, niezależnie od wielkości czy też rodzaju prowadzonej produkcji, wykorzystuje szereg urządzeń, narzędzi i maszyn zasilanych energią elektryczną – prąd przemienny o napięciu znamionowym 230 V lub 380 V i częstotliwości 50 Hz. Dodatkowo stosuje maszyny robocze zasilane prądem stałym, np. wózki widłowe wyposażone w baterie kwasowe.

Występowaniu urządzeń elektroenergetycznych wokół człowieka towarzyszą liczne zagrożenia, często lekceważone czy niedoceniane, a czasami wręcz będące skutkiem niewłaściwego postępowania rolnika, skutkujące wypadkami śmiertelnymi. Niebezpieczeństwo porażenia prądem elektrycznym w gospodarstwach rolnych wynika głównie z przyczyn technicznych, takich jak:

• przestarzała instalacja elektryczna;
• prowizoryczne podłączenia (tzw. „samoróbki”), stosowanie przedłużaczy z uszkodzonymi izolacjami;
• brak dbałości o stan urządzeń elektrycznych – brak obudów i osłon na urządzeniach elektrycznych, ich zapylenie, zawilgocenie; 
• brak właściwego uziemienia urządzeń elektrycznych;
• stosowanie źle dobranych bezpieczników lub ich „watowanie”;
• bałagan w pomieszczeniach, gdzie znajdują się urządzenia elektryczne.

Do wypadków dochodzi również z przyczyn ludzkich, takich jak:

• pośpiech przy wykonywaniu prac, niedbalstwo czy lekkomyślność;
• zmęczenie czy wykonywanie prac pod wpływem alkoholu lub środków odurzających.

W przypadku wystąpienia porażenia prądem elektrycznym, przez ciało człowieka przepływa prąd elektryczny. Dochodzi do wielu niekorzystnych zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych w obrębie organizmu ludzkiego. Zmiany te mają kluczowy wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego (ból), oddechowego (zatrzymanie oddechu wskutek skurczu mięśni) czy układu krążenia (migotanie komór serca czy też zatrzymanie krążenia).

Oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm człowieka dzielimy na dwa rodzaje:

•  Działanie bezpośrednie występuje wówczas, gdy przez ciało człowieka lub jego części popłynie prąd elektryczny na skutek jednoczesnego dotknięcia przez człowieka dwóch punktów o różnych potencjałach elektrycznych. Prąd ten może wywoływać w organizmie ludzkim wiele zmian wynikających z działania cieplnego, oddziaływania na układ nerwowy oraz elektrolizy krwi i płynów fizjologicznych. Stan taki określa się terminem: porażenie elektryczne [rys. 2].
• Działanie pośrednie powoduje urazy spowodowane prądem elektrycznym, powstające bez przepływu prądu przez ciało człowieka, np. poparzenie łukiem elektrycznym czy uszkodzenie wzroku wynikające z jaskrawości łuku elektrycznego. Często dochodzi do urazów mechanicznych związanych z upadkiem czy też uderzeniem poszkodowanego o elementy znajdujące się w miejscu zdarzenia.

Pierwsza pomoc przy porażeniu prądem

Podejmując się ratowania ofiary porażenia prądem, należy zachować dużą ostrożność, aby samemu nie ulec porażeniu.

UWAGA!!! Nie wolno dotykać porażonego bez upewnienia się, że prąd już nie oddziałuje na poszkodowanego.

Dlatego w pierwszej kolejności jak najszybciej należy odciąć ofiarę od źródła prądu – wyłączyć bezpieczniki, a następnie wyjąć z gniazdka wtyczkę urządzenia elektrycznego, które spowodowało porażenie.

Zrób to za pomocą drewnianego lub plastikowego kija od szczotki (pod żadnym pozorem nie używaj metalowych lub miedzianych przedmiotów, ponieważ przewodzą prąd). Dopiero wtedy możesz podejść do ofiary.

Prostsza, ale bardziej ryzykowna metoda polega na odciągnięciu drewnianym kijem poszkodowanego od źródła prądu. Zrób to, stojąc na gumowej podkładce lub pliku gazet (możesz także założyć gumowe kalosze). Następnie wezwij pogotowie.

Do czasu przybycia karetki udziel poszkodowanemu pomocy: 

• jeśli jest przytomny i nie wymaga pilnej interwencji na miejscu, czekaj na karetkę;
• jeśli jest nieprzytomny – ale oddycha, krążenie jest zachowane i jednocześnie można wykluczyć uraz kręgosłupa oraz wstrząs – ułóż go w pozycji bocznej ustalonej;
• jeżeli poszkodowany nie oddycha – wykonaj sztuczne oddychanie, a jeśli zachodzi taka potrzeba – masaż serca;
• jeśli stwierdzisz objawy wstrząsu (blada, zimna skóra, która jest zlana potem, poszkodowanym wstrząsają dreszcze, ma przyspieszone tętno) – ułóż poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej (na plecach, z uniesionymi nogami).

Jeśli do porażenia doszło na wolnym powietrzu, np. wskutek zerwania sieci elektrycznej, w pierwszej kolejności zadbaj o swoje bezpieczeństwo i nie podchodź do elementów linii przesyłowej na odległość mniejszą niż 5 m, ponieważ elektryczność przenoszą wilgotna ziemia oraz powietrze i możesz ulec porażeniu.

• Jeśli znajdujesz się w strefie ryzyka – nie stawaj na ziemi, tylko w miarę możliwość na suchej desce lub na czymś drewnianym albo gumowym.
• Pomoc należy ograniczyć do powiadomienia pogotowia ratunkowego. Przy zgłaszaniu wypadku należy poinformować, że dotyczy on porażenia prądem wysokiego napięcia.

Opracowano w Biurze Prewencji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w oparciu o:

Bibliografia:

[rys. 1] Zagrożenia człowieka w środowisku pracy. Energia elektryczna i elektryczność statyczna – Hubert Karski; Warszawa 2011;
[rys. 2] Centralny Instytut Ochrony Pracy www.ciop.pl ;
[rys. 3] www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/urazy-wypadki/porazenie-pradem-skutki-pierwsza-pomoc-przy-porazeniu-pradem-aa-mJRF-zpk9-h6GQ.html . 

Fotografie:

1. www.tauron-dystrybucja.pl ;
2. źródło – internet;
3. BHP w branży elektrycznej – Jacek Kozyra; Wanda Bukała – Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 2016;
4. źródło – internet.