Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Zabezpieczenie społeczne to ogół środków i działań instytucji publicznych państw członkowskich Unii Europejskiej, mających na celu ochronę obywateli przed niezawinionym niedostatkiem lub na wypadek niemożności zaspokojenia podstawowych społecznie potrzeb. Przedmiotowy zakres tych działań określono początkowo w art. 4 rozporządzenia 1408/71 w nawiązaniu do Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 102 z 1952 r. o minimalnej normie zabezpieczenia społecznego, a następnie w art. 3 rozporządzenia 883/2004, które zastąpiło ww. rozporządzenie 1408/71. Zakres ten obejmuje:

• świadczenia z tytułu choroby ,
• świadczenia z tytułu macierzyństwa i równoważne świadczenia dla ojca,
• świadczenia z tytułu inwalidztwa,
• świadczenia z tytułu starości,
• renty rodzinne,
• świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i choroby zawodowej,
• zasiłków na wypadek śmierci,
• świadczeń dla bezrobotnych (nie dotyczy KRUS),
• świadczeń przedemerytalnych (nie dotyczy KRUS),
• świadczeń rodzinnych (nie dotyczy KRUS).

Koordynacja zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej gwarantuje ochronę praw nabytych (lub będących w trakcie nabywania) oraz realizację świadczeń z ubezpieczenia społecznego wszystkim przemieszczającym się w obrębie państw członkowskich pracownikom oraz ich rodzinom, w tym osobom prowadzącym działalność na własny rachunek, do których zalicza się rolników i ich domowników. Unijne zasady koordynacji mają zastosowanie w państwach Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu, a ponadto obejmują one obywateli państw trzecich - bezpaństwowców, uchodźców i członków ich rodzin, legalnie zamieszkujących na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej. Równe traktowanie w zabezpieczeniu społecznym dotyczy także emerytów i rencistów oraz członków ich rodzin, w tym byłych pracowników migrujących, osób, które nabyły uprawnienia do świadczeń emerytalno-rentowych na podstawie ustawodawstwa krajowego, członków ich rodzin przebywających lub zamieszkujących na terenie innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu. Z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej  zostały powiązane z przepisami unijnymi niżej wymienione krajowe przepisy  dotyczące zabezpieczenia społecznego:

- Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie,

- Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.
 
Najważniejszymi aktami międzynarodowymi, które regulują problematykę społeczną i obowiązują w państwach członkowskich Wspólnot Europejskich, są:

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ z 10.XII.1948 r.,
• Europejska Konwencja Praw Człowieka Rady Europy z 4.XI.1950 r.,
• Europejska Karta Społeczna Rady Europy z 18.X.1961 r.,
• Pakty Praw Człowieka ONZ z 16.XII.1966 r.,
• Konwencja o Prawach Dziecka ONZ z 20.XI.1989 r.,
• Konwencja i Zalecenia Międzynarodowej Organizacji Pracy.

Natomiast podstawowymi aktami prawnymi koordynującymi zabezpieczenie społeczne na obszarze Wspólnot Europejskich są następujące rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE):

• 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 200 z 07.06.2004 r.),
• 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 2009. 284. 1).

Wymienione wyżej rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które weszło w życie z dniem 1 maja 2010 r., uchyliło przepisy rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. U. WE L 149 z 05.07.1971 r. ze zm.).

Rozporządzenia wydano w oparciu o Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Są one łącznikami między systemami krajowymi, mającymi ułatwić obywatelom państw członkowskich przemieszczanie się w granicach UE/UEFTA, przy zachowaniu ich uprawnień w zabezpieczeniu społecznym. Obowiązująca moc rozporządzeń w państwach członkowskich Unii Europejskiej i w obrębie Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu nie oznacza natomiast unifikacji systemów zabezpieczenia społecznego. Unia Europejska nie realizuje bowiem jednolitego dla wszystkich państw członkowskich modelu polityki społecznej, ani nie ustala też odgórnie płac minimalnych, czy minimum socjalnego. Państwa członkowskie zachowują prawo do tworzenia własnych systemów ubezpieczeń społecznych, do określania wysokości składek i świadczeń, a także - warunków ich nabywania lub ustalania wieku emerytalnego itp. Zatem każde państwo członkowskie najpierw stosuje własne ustawodawstwo, a dopiero gdy wewnętrzne przepisy danego państwa członkowskiego są sprzeczne z przepisami wspólnotowymi lub nie regulują danego zagadnienia, pierwszeństwo mają rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 883/2004 i 987/2009.

---

Słownik wspólnotowy

Emerytury w Unii Europejskiej

W warunkach integracji europejskiej i zgodnie z zasadami koordynacji zabezpieczenia społecznego wynikającymi z rozporządzenia 883/2004, rozporządzenia 987/2009 oraz  dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym w zakresie określania właściwego ustawodawstwa oraz świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego rolników, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego pełni funkcję instytucji łącznikowej, ściśle współpracującej z władzą właściwą w Polsce i równorzędnymi instytucjami łącznikowymi,  oraz instytucjami właściwymi innych państw członkowskich Unii Europejskiej, a także Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) oraz instytucjami innych państw na podstawie zawartych  dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym. (Więcej o ww. umowach o zabezpieczeniu społecznym w tematycznym dziale na stronie głównej KRUS: O KRUS/Współpraca z zagranicą. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników gwarantuje obywatelom wszystkich krajów Wspólnoty, a także EFTA, bądź cudzoziemcom przebywającym na terytorium Polski na podstawie wizy, zezwolenia na zamieszkiwanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub ochrony uzupełniającej, zgody na pobyt tolerowany lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy, a prowadzącym na terytorium Polski działalność rolniczą,  m.in.:

• objęcie ubezpieczeniem społecznym w trybie ww. ustawy;
• sumowanie okresów ubezpieczenia w Polsce i innym kraju członkowskim, jeżeli okres ubezpieczenia w Polsce nie jest wystarczający, żeby rolnik (domownik) mógł uzyskać prawo do świadczenia pieniężnego przewidzianego w polskich przepisach (np. zasiłku chorobowego, emerytury rolniczej, renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej) oraz wypłatę emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej w wysokości proporcjonalnej do przebytego w Polsce okresu ubezpieczenia społecznego;
• możliwość przyznania emerytury (renty) przez inny kraj członkowski UE/EFTA, w którym osoba była ubezpieczona co najmniej 1 rok, pod warunkiem, że spełnia wymogi określone przez przepisy wewnętrzne danego państwa;
• możliwość przebadania dla potrzeb KRUS przez zagraniczną instytucję właściwą, osób zamieszkałych na terytorium innego niż Polska państwa członkowskiego UE/EFTA, ubiegających się o rozpatrzenie prawa do rolniczej renty z tytułu niezdolności do pracy, w miejscu ich zamieszkania;
• możliwość zmiany wysokości rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych w przypadku udowodnienia okresów ubezpieczenia w innym państwie członkowskim UE/EFTA; przekazywanie rolniczych emerytur i rent do innego kraju unijnego (EFTA), w którym świadczeniobiorca zamieszkał oraz otrzymywanie świadczeń z tych krajów, przy czym świadczenia zostaną przekazane bezpośrednio pod adresem (na konto bankowe), który wskaże emeryt (rencista). Świadczenia pieniężne z krajów unijnych wypłacane są w walucie kraju zamieszkania. Emeryt (rencista), któremu kraj członkowski przekaże świadczenie musi się jednak liczyć z tym, że z jego  świadczenia kraj wypłacający emeryturę lub rentę może potrącić opłaty pocztowe lub koszty bankowe (wynika to z wewnętrznych przepisów danego państwa).

Natomiast wyłącznie na warunkach krajowego prawa Kasa nadal jest zobowiązana przyznawać i wypłacać:

• zasiłek chorobowy,
• zasiłek macierzyński,
• jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej,
• emeryturę rolniczą,
• rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy, w tym rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy rolniczej lub rolniczą chorobą zawodową,
• rentę rodzinną,
• zasiłek pogrzebowy,
• dodatki przysługujące do świadczeń emerytalno-rentowych.

Obligatoryjność rozporządzeń unijnych nie powoduje dla ubezpieczonych w KRUS:

1. utraty nabytych praw z tytułu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników pod warunkiem, że nie wystąpią żadne nowe okoliczności mające wpływ na zmianę tych praw,
2. zmiany zasad przyznawania rolniczych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w tym wydłużenia (skrócenia) okresu ubezpieczenia wymaganego do przyznania emerytury (renty), zmiany wieku emerytalnego,
3. automatycznego podwyższenia wszystkich rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych.

• Jedność stosowanego ustawodawstwa
• Równe traktowanie
• Sumowanie okresów ubezpieczenia
• Zachowanie praw nabytych oraz eksportu świadczeń

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej zobowiązuje organy rentowe, a więc również Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, do stosowania prawa unijnego w zakresie zabezpieczenia społecznego. Osoby, które podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników lub mają ustalone prawo do emerytury, w warunkach integracji europejskiej zachowają wszystkie nabyte prawa z tytułu podlegania temu ubezpieczeniu. Zgodnie z prawem unijnym, każde państwo członkowskie ma bowiem prawo decydować o własnym systemie zabezpieczenia społecznego, a więc również o tym, kto ma być ubezpieczony i w jakiej wysokości ma opłacać składki na ubezpieczenie społeczne, czy też jakie świadczenia i na jakich warunkach ma otrzymywać ubezpieczony. Każde państwo ustala zatem wiek uprawniający do emerytury, wymiar przysługujących świadczeń emerytalno-rentowych, a także dodatki, jakie do nich przysługują. Wspólnota Europejska, respektując różnorodność i odrębność systemów krajowych, zapewnia jednocześnie ich łączność, tak aby mogły one ze sobą współistnieć i nie ograniczać uprawnień osób przemieszczających się w obrębie krajów członkowskich. W tym celu wprowadzono odpowiednie mechanizmy, określane jako koordynacja krajowych systemów zabezpieczenia. Przepisy wspólnotowe określają zatem zasady i reguły postępowania, które muszą być przestrzegane przez wszystkie władze państwowe, instytucje ubezpieczenia społecznego, sądy – kiedy te władze i organy  stosują wewnętrzne ustawodawstwo przy rozstrzyganiu spraw podlegających koordynacji.

Zgodnie z  zasadą jedności stosowanego ustawodawstwa, osoba przemieszczająca się w celach zarobkowych po terytorium kilku państw UE/EFTA, podlega ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego, niezależnie od liczby państw, na terytorium których prowadzi jednocześnie działalność zarobkową. Oznacza to, że możliwość ubezpieczenia istnieje tylko w jednym państwie członkowskim – określonym jako właściwe nawet wówczas, gdy praca najemna lub praca na własny rachunek ma miejsce w kilku państwach jednocześnie. Podleganie ubezpieczeniu i opłacanie składek, również z tytułu pracy wykonywanej w innym państwie, następuje wówczas według zasad wynikających z prawa państwa właściwego.

Przykład

Rolnik prowadzi w Polsce działalność rolniczą i tu zamieszkuje. Jednocześnie osoba ta podejmuje pracę na podstawie umowy o pracę w Niemczech, na okres powyżej 12 miesięcy. W świetle rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 883/2004 osoba ta podlega ustawodawstwu niemieckiemu, ponieważ właściwym jest ustawodawstwo kraju, w którym wykonywana jest praca najemna (zatrudnienie).

Należy dodać, że są wyjątki od zasady stosowania jednego ustawodawstwa. Przypadki, w których dana osoba podlega jednocześnie ustawodawstwu dwóch państw członkowskich, określa rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 883/2004. Oznacza to, że do osób, wykonujących jednocześnie określone rodzaje działalności zarobkowej na terytorium ściśle określonych państw członkowskich, będzie miało zastosowanie podwójne ustawodawstwo, czyli podleganie ubezpieczeniu będzie miało miejsce jednocześnie w dwóch państwach i w dwóch systemach zabezpieczenia społecznego.

Zgodnie z zasadą równego traktowania, obywatele państw członkowskich, zamieszkujący na terenie innego państwa członkowskiego, mają takie same obowiązki i korzystają z takich samych praw, jak obywatele tego państwa. Zasada ta zabrania wszelkiej dyskryminacji, a więc również związanej z przynależnością państwową czy płcią. Przy czym ustalenie różnego wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn nie jest dyskryminacją w świetle prawa unijnego.

Zasada sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, zamieszkania, stanowi, że w celu nabycia, zachowania lub odzyskania prawa do świadczeń, właściwa instytucja państwa UE/EFTA powinna uwzględniać w niezbędnym zakresie okresy ubezpieczenia uznane przez ustawodawstwo jakiegokolwiek państwa członkowskiego i traktować je tak, jakby zostały przebyte w ramach ustawodawstwa stosowanego przez tę właściwą instytucję. Gdyby nie ta zasada, to osoba, która pracowała w kilku państwach członkowskich, mimo wieloletniego okresu ubezpieczenia nie miałaby prawa do emerytury, z powodu posiadania zbyt krótkiego okresu ubezpieczenia emerytalno-rentowego do nabycia w tych państwach prawa do tego świadczenia.

Przykład

Rolnik pracował w Polsce 15 lat. Po czym, po sprzedaży gospodarstwa rolnego, wyjechał do Belgii, gdzie pracował 10 lat. Następnie w wieku 65 lat wrócił do Polski i zgłosił wniosek o emeryturę rolniczą. Zgodnie z dziś obowiązującym prawem rolnik nie otrzymałby emerytury rolniczej, bo nie legitymuje się 25-letnim okresem ubezpieczenia emerytalno-rentowego w Polsce. Rozporządzenie 883/2004 gwarantuje możliwość sumowania okresów ubezpieczenia w Polsce i w Belgii. Rolnik, posiadając łącznie co najmniej 25-letni okres ubezpieczenia, nabędzie zatem prawo do polskiej emerytury rolniczej.

Istotne jest również, że dzięki tej zasadzie osoba, która legitymuje się okresem ubezpieczenia w różnych państwach UE/EFTA, może uzyskać z każdego z tych państw tzw. emeryturę cząstkową. Warunkiem przyznania takiej emerytury jest podleganie ustawodawstwu każdego z tych państw przez okres co najmniej 1 roku oraz oczywiście spełnienie warunków wymaganych przez ustawodawstwo danego kraju członkowskiego.

W myśl zasady zachowania praw nabytych oraz eksportu świadczeń, ustawodawstwo wielu państw przewiduje wypłacanie świadczeń pieniężnych tylko na swoim terytorium, a więc wewnętrzne regulacje uniemożliwiają wypłatę świadczeń w sytuacji, gdy uprawniony mieszka na terytorium innego państwa. Taka regulacja dotyczy między innymi wypłaty rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych. Emerytom i rencistom mieszkającym za granicą KRUS wypłacał emeryturę (rentę) na rachunek bankowy w Polsce lub osobom upoważnionym do odbioru tych świadczeń zamieszkałym w kraju, chyba że umowy międzynarodowe stanowiły inaczej. Od członkostwa Polski w UE, zgodnie z zasadą zachowania praw nabytych, możliwe jest dokonywanie przez Kasę  transferu świadczeń do dowolnego państwa członkowskiego, bowiem zasada koordynacji zakłada, że świadczenia pieniężne nie mogą doznać żadnego uszczerbku z tego powodu, że osoba do nich uprawniona mieszka na terytorium innego państwa członkowskiego niż to państwo, które jest zobowiązane do wypłaty świadczeń.

Przykład

Jeżeli KRUS przyzna emeryturę rolnikowi, który zamieszka np. we Francji, to świadczenie emerytalne zostanie mu przekazane do jego miejsca zamieszkania we Francji.

W Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego funkcje instytucji łącznikowej wykonuje Centrala Kasy poprzez jej Biura, we współpracy z władzą właściwą oraz z innymi polskimi i zagranicznymi instytucjami łącznikowymi oraz władzami właściwymi. 

        Do zadań Centrali KRUS jako instytucji łącznikowej należy:

1. zapewnienie jednolitości stosowania przez oddziały regionalne i placówki terenowe KRUS postanowień przepisów wspólnotowych Unii Europejskiej oraz dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym, poprzez opracowanie zarządzeń Prezesa KRUS, wytycznych i wyjaśnień oraz procedur postępowania przy załatwianiu określonych spraw;
2. sprawowanie nadzoru nad prawidłowością stosowania przepisów przez oddziały regionalne i placówki terenowe KRUS;
3. przeprowadzanie kontroli i inspekcji w oddziałach regionalnych i placówkach terenowych KRUS;
4. opracowywanie założeń merytorycznych do modyfikacji systemów informatycznych w zakresie obsługi ubezpieczonych i świadczeniobiorców;
5. prowadzenie bieżącego instruktażu i okresowych szkoleń pracowników oddziałów regionalnych i placówek terenowych KRUS;
6. przekazywanie na bieżąco do oddziałów regionalnych i  placówek terenowych KRUS aktualnych orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz informacji o zmianach w przepisach;
7. przekazywanie na bieżąco do oddziałów regionalnych i placówek terenowych KRUS informacji o modyfikacjach formularzy;
8. współpraca z innymi polskimi instytucjami łącznikowymi oraz instytucjami łącznikowymi innych państw  przy rozwiązywaniu problemów merytorycznych oraz przy ustalaniu nowych wytycznych lub przy zmianach w obowiązujących procedurach postępowania;
9. opracowywanie materiałów informacyjnych;
10. zbieranie i analiza danych statystycznych dotyczących osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników oraz osób pobierających świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników.

Przy realizacji przepisów wspólnotowych o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego
w odniesieniu do rolników:

Od 1 maja 2010 r. funkcje instytucji właściwej do ustalania ustawodawstwa właściwego pełni obok ZUS także KRUS, ale wyłącznie w stosunku do osób, które po podjęciu innej aktywności zawodowej na terytorium innego państwa członkowskiego nadal będą spełniać warunki do ubezpieczenia społecznego rolników, np. w sytuacji:

• podejmowania za granicą na własny rachunek podobnej do działalności prowadzonej w Polsce - na podstawie art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2004,
• prowadzenia działalności rolniczej w Polsce i poza jej granicami (art. 13 ust. 2),
• prowadzenia działalności rolniczej i pozarolniczej w Polsce i działalności pozarolniczej poza jej granicami (art. 13 ust. 2),
• prowadzenia działalności rolniczej w Polsce i pozarolniczej za granicą (art. 13 ust. 2),
• zastosowania wyjątków od przepisów art. 11 do 15 na podstawie art. 16 rozporządzenia 883/2004
  w odniesieniu do osób, które pozostaną ubezpieczone w systemie rolniczym (w KRUS).

Natomiast ZUS nadal potwierdza właściwe ustawodawstwo w stosunku do osób prowadzących działalność rolniczą, ale w następujących przypadkach:

1. kiedy rolnik podejmie pracę podobną do działalności wykonywanej w Polsce, lecz w charakterze pracownika najemnego - przy zastosowaniu art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2004;
2. kiedy rolnik prowadzący równocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą nie będzie spełniał warunków określonych w polskim prawie wewnętrznym do pozostania w systemie rolniczym – przy zastosowaniu art. 13 ust. 2 rozporządzenia 883/2004.

Do 30 kwietnia 2004 r. funkcję instytucji właściwej w stosunku do wszystkich grup ubezpieczeniowych,
w tym również do rolników podejmujących pracę najemną lub wykonywanie pracy na własny rachunek na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Norwegii, Islandii, Lichtensteinu i Szwajcarii, pełnił wyłącznie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). W tym celu ZUS wydawał stosowny formularz E 101, potwierdzający pozostawanie w polskim systemie ubezpieczeniowym. 

• funkcje instytucji właściwych (i jednocześnie instytucji miejsca zamieszkania lub pobytu)
  w zakresie krótkoterminowych świadczeń pieniężnych z tytułu choroby i macierzyństwa oraz wypadku przy pracy rolniczej i rolniczej choroby zawodowej, zasiłków pogrzebowych po ubezpieczonych i członkach ich rodzin, do których mają zastosowanie ww. przepisy, pełnią oddziały regionalne i placówki terenowe KRUS;
• funkcje instytucji właściwych (instytucji miejsca zamieszkania - instytucji miejsca pobytu)
  w zakresie emerytur rolniczych, rent rolniczych z tytułu niezdolności do pracy, rent rodzinnych i zasiłków pogrzebowych po emerytach lub rencistach oraz członkach ich rodzin, do których mają zastosowanie powyższe przepisy - pełnią - we współpracy z instytucjami wskazanych niżej państw - następujące jednostki terenowe KRUS:

Lp.	Jednostka terenowa KRUS	właściwa w odniesieniu do osób: posiadających wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia, zamieszkałych w następujących państwach: lub okresy ubezpieczenia polskie i zagraniczne, w tym ostatnio przebyte w następujących państwach:
1.	Oddział Regionalny KRUS w Krakowie - Wydział Świadczeń zagranicznych w Nowym Sączu ul. Młyńska 8 33-300 Nowy Sącz tel. +48 (18) 440 73 03 do 07 fax: +48 (18) 440 72 98 mail: nowysacz(at)krus.gov.pl	Australia, Austria, Belgia, Białoruś, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Izrael, Kanada, Korea Pd., Lichtenstein, Litwa, Łotwa,  Luksemburg, Macedonia, Malta, Mołdawia, Mongolia,  Norwegia, Portugalia, Quebec, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Stany Zjednoczone Ameryki,  Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Ukraina, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.
2.	Placówka Terenowa KRUS w Ostrowie Wielkopolskim ul. Krotoszyńska 41 63-400 Ostrów Wielkopolski tel. +48 (62) 736 70 72 do 73, 735 13 37, fax: +48 (62) 736 54 30 mail: ostrow(at)krus.gov.pl	Niemcy

Funkcje instytucji właściwych (i jednocześnie instytucji miejsca zamieszkania lub pobytu) w zakresie krótkoterminowych świadczeń pieniężnych z tytułu choroby i macierzyństwa oraz wypadków przy pracy rolniczej i rolniczych chorób zawodowych, zasiłków pogrzebowych po ubezpieczonych i członkach ich rodzin, do których mają zastosowanie przepisy określone na wstępie, pełnią wszystkie jednostki organizacyjne KRUS.

Do zadań instytucji właściwych należy:

1. wydawanie na wniosek osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników zaświadczeń potwierdzających zastosowanie ustawodawstwa danego państwa członkowskiego, w związku z podjęciem pracy najemnej lub pracy na własny rachunek na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii oraz Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Płn.;
2. wydawanie na wniosek osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników zaświadczeń potwierdzających zastosowanie właściwego ustawodawstwa dla rolników, w związku z podjęciem przez nich pracy najemnej lub pracy na własny rachunek na terenie innych państw, na podstawie zawartych dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym - o ile postanowienia tych umów nie stanowią inaczej;
3. ustalanie prawa do polskich świadczeń pieniężnych, z uwzględnieniem okresów ubezpieczenia (zamieszkania) przebytych w państwach członkowskich UE/EFTA;
4. potwierdzanie okresów ubezpieczenia społecznego rolników dla celów krótkoterminowych świadczeń pieniężnych oraz świadczeń emerytalno-rentowych, w tym potwierdzanie właściwych formularzy wynikających z przepisów wspólnotowych Unii Europejskiej oraz umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym;
5. prowadzenie postępowania wyjaśniającego, niezbędnego do prawidłowego wykonania przepisów wynikających z prawa Unii Europejskiej, oraz umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym, pozostających w związku z uregulowaniami ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników;
6. ustalanie prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego rolników;
7. obliczanie wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników;
8. wypłata świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego rolników. Transferu świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego rolników do państw członkowskich UE oraz państw Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), a ponadto do instytucji innych państw na podstawie zawartych umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym, dokonuje wskazany wyżej oddział regionalny KRUS i placówka terenowa KRUS, pełniące funkcje instytucji właściwych.

Funkcje instytucji łącznikowej wykonuje Centrala KRUS we współpracy z władzą właściwą, tj. Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz z innymi polskimi i zagranicznymi instytucjami łącznikowymi i właściwymi.

 

---

 

Dla rolników podejmujących pracę na terenie państw Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarii oraz Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Płn.

Co powinien wiedzieć rolnik, podejmujący pracę na terytorium Wspólnot Europejskich, o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu

Chcąc zabezpieczyć sobie prawo do ochrony socjalnej, nie tracąc jednocześnie praw nabytych w okresie wcześniejszym, rolnicy realizujący swoje prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Wspólnoty powinni posiadać przynajmniej podstawową wiedzę w przedmiotowym zakresie. Warto wiedzieć, że w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej Polska - tak jak wszystkie pozostałe państwa UE - nadal stosuje prawo krajowe w dziedzinie zabezpieczenia społecznego. Niemniej, aby uniknąć negatywnych skutków obowiązywania tego prawa w stosunku do osób przemieszczających się w obrębie Wspólnoty, Polska jest również zobowiązana do przestrzegania zasad koordynacji krajowych systemów zabezpieczenia społecznego, zapisanych w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (WE):nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 166 z 30.04.2004r.), nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 2009. 284. 1).

Gdzie ubezpieczenie?

Zasady ogólne

Zgodnie z zasadą ogólną osoby, do których ma zastosowanie rozporządzenie 883/2004, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Ustawodawstwo takie określane jest zgodnie z przepisami Tytułu II. Do celów stosowania przepisów Tytułu II rozporządzenie 883/2004. Jak stanowi art. 11 ust. 3a rozporządzenia 883/2004, osoba wykonująca pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego, na terytorium którego wykonuje pracę. Jest to tzw. zasada miejsca wykonywania pracy (lex loci laboris). W myśl tego przepisu, właściwe jest ustawodawstwo państwa, w którym praca najemna lub praca na własny rachunek jest wykonywana. W tej sytuacji nie ma zatem znaczenia miejsce zamieszkania pracownika, siedziba jego pracodawcy lub to, gdzie prowadzący działalność ją zarejestrował.

W przypadku osób zatrudnionych lub pracujących na własny rachunek na statku na morzu właściwym ustawodawstwem będzie ustawodawstwo tego państwa, pod banderą jakiego pływa statek. Jednakże osoba zatrudniona na pokładzie statku pod banderą jednego państwa, a otrzymująca wynagrodzenie za pracę od pracodawcy mającego siedzibę na terytorium innego państwa, podlega ustawodawstwu tego państwa, gdzie pracodawca ma swoją siedzibę lub gdzie prowadzi swoją działalność, o ile jednak pracownik zamieszkuje na terytorium tego państwa (art. 11 ust. 4 rozporządzenia 883/2004).

Ponadto informacje w tym zakresie dostępne są na stronie Komisji Europejskiej gdzie jest zamieszczony Praktyczny poradnik – ustawodawstwo mające zastosowanie w UE, EOG i Szwajcarii (2013).

osoby które wykonują pracę na własny rachunek w jednym państwie, a które udają się, by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim

Rozporządzenie 883/2004 przewiduje także szczególną zasadę dotyczącą osób wykonujących pracę na własny rachunek, a które udają się, by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim. Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w państwie członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas pracy nie przekracza 24 miesięcy.

Przepis art. 14 ust. 3 rozporządzenia 987/2009 wyjaśnia, że określenie "która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek" , odnosi się do osoby, która zwykle prowadzi znaczną część działalności na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę. W szczególności osoba taka musi już prowadzić działalność od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać z przepisów tego artykułu oraz, w każdym okresie prowadzenia tymczasowej działalności w innym państwie członkowskim, musi nadal spełniać w państwie członkowskim, w którym ma siedzibę, wymogi konieczne do prowadzenia działalności pozwalające na jej ponowne podjęcie po powrocie.

Przepis art. 14 ust. 4 rozporządzenia 987/2009 wyjaśnia z kolei pojęcie "podobnej działalności" , o której mowa w art. 12 ust. 2 Rozporządzenia 883/2004. Według tego przepisu, kryterium stosowanym do określenia, czy działalność, którą osoba pracująca na własny rachunek wyjeżdża prowadzić do innego państwa członkowskiego, jest „podobna” do dotychczas prowadzonej działalności na własny rachunek, jest rzeczywisty charakter działalności, a nie zakwalifikowanie w państwie, w którym działalność będzie prowadzona.

Więcej informacji na stronie ZUS http://www.zus.pl

Ponadto informacje w tym zakresie dostępne są na stronie Komisji Europejskiej gdzie jest zamieszczony Praktyczny poradnik – ustawodawstwo mające zastosowanie w UE, EOG i Szwajcarii (2013).

osoby które wykonują pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich

Zgodnie z art. 13 ust. 2 osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub więcej państwach członkowskich podlega:

• ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie,
• ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z państw członkowskich, w którym wykonuje ona znaczną część swej pracy.

Do celów stosowania art. 13 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 osoba, która "normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w więcej państwach członkowskich", oznacza w szczególności osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jeden rodzaj lub więcej odrębnych rodzajów pracy na własny rachunek, niezależnie od charakteru tej pracy, w dwóch lub więcej państwach członkowskich (art. 14 ust. 6 rozporządzenia 987/2009).

Znaczna część działalności na własny rachunek wykonywana w państwie członkowskim oznacza znaczną pod względem ilościowym część pracy najemnej lub pracy na własny rachunek wykonywanej w tym państwie członkowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy. W celu określenia, czy znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim, należy uwzględnić następujące kryteria orientacyjne:

• obrót,
• czas pracy, 
• liczba świadczonych usług, 
• dochód.

W ramach ogólnej oceny, spełnienie powyższych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25% tych kryteriów wskazuje, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim.

Co powinien zrobić rolnik wyjeżdżający w celach zarobkowych do innego państwa Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarii oraz Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Płn.?

Osoba podlegająca ubezpieczeniu społecznemu rolników, która wyjeżdża do innego państwa członkowskiego i rozpoczyna wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej lub podejmuje tam pracę najemną u zagranicznego pracodawcy na podstawie umowy zawartej zgodnie z prawem tego państwa, zobowiązana jest do bieżącego powiadomienia o tym fakcie jednostki KRUS właściwej dla miejsca położenia gospodarstwa rolnego w terminie 14 dni od podjęcia pracy (art. 37 ust 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). 

• Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego może potwierdzić formularz A1 osobom pozostającym w ubezpieczeniu rolniczym w następujących przypadkach:
• prowadzenia działalności rolniczej w Polsce i w innym państwie członkowskim tj. dwa gospodarstwa rolne - art. 13 ust. 2a rozporządzenia 883/2004,
• prowadzenia działalności rolniczej i pozarolniczej w Polsce oraz działalność pozarolnicza w innym państwie - art. 13 ust. 2a rozporządzenia 883/2004,
• działalność rolnicza w Polsce i działalność pozarolnicza w innym państwie - art. 13 ust. 2a rozporządzenia 883/2004,
• czasowego wyjazdu rolnika do innego państwa, celem wykonania tam specjalistycznej działalności związanej z profilem działalności prowadzonej w Polsce (działalnością rolniczą) - art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2004,
• Zastosowania wyjątków od przepisów art. 11 do 15 na podstawie art. 16 rozporządzenia 883/2004 w odniesieniu do osób, które pozostaną ubezpieczone w systemie rolniczym (w KRUS).

Każdorazowo KRUS potwierdza polskie ustawodawstwo w powyższych przypadkach po spełnieniu warunków do pozostania w systemie rolniczym.

Informacje w tym zakresie dostępne są również na stronie na stronie ZUS http://www.zus.pl oraz na stronie Komisji Europejskiej gdzie jest zamieszczony Praktyczny poradnik – ustawodawstwo mające zastosowanie w UE, EOG i Szwajcarii (2013).

Kiedy ustawodawstwo właściwe potwierdza ZUS

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wciąż potwierdza podleganie polskiemu ustawodawstwu wszystkim pracownikom najemnym i osobom prowadzącym działalność pozarolniczą, innym niż rolnicy. W odniesieniu do osób prowadzących działalność rolniczą ZUS potwierdza formularz A1 w następujących przypadkach:

1. Kiedy rolnik podejmie pracę podobną do działalności wykonywanej w Polsce lecz w charakterze pracownika najemnego - przy zastosowaniu art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2004.
2. Kiedy rolnik prowadzący równocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą nie będzie spełniał warunków określonych w polskim prawie wewnętrznym do pozostania w systemie rolniczym - przy zastosowaniu art. 13 ust. 2 rozporządzenia 883/2004.” 

Od dnia 1 maja 2010 r. obowiązują nowe przepisy w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich Unii Europejskiej. Obowiązujące dotychczas rozporządzenie (EWG) Rady nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 roku dotyczące stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób pracujących na własny rachunek oraz do członków ich rodzin, przemieszczających się w granicach Wspólnoty (Dz. U. WE L 149 z 5.07.1971 r. z późn. zm.) było wielokrotnie zmieniane i aktualizowane w związku z rozwojem na szczeblu Wspólnoty (z uwzględnieniem wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości) oraz w związku ze zmianami w ustawodawstwach krajowych. Spowodowało to komplikację oraz nadmierne rozbudowanie wspólnotowych zasad koordynacji. Zaistniała więc potrzeba unowocześnienia i uproszczenia tych zasad w celu zapewnieniu skutecznego wykonywania prawa do swobodnego przepływu osób, w związku z czym zostały opracowane nowe rozporządzenia, przyjęte przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej. Są to:

• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE L 166/1 z późn.zm. z 30.04.2004 r.), zwane dalej rozporządzeniem 883/2004,
• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,(Dz. U.UE L 284/1 z 30.10.2009 r.), zwane dalej rozporządzeniem 987/2009, które od 1 maja br. zastąpiło dotychczas obowiązujące rozporządzenie (EWG) Rady nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 roku ustalającego sposób stosowania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 dotyczącego stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób pracujących na własny rachunek oraz do członków ich rodzin przemieszczających się w granicach Wspólnoty (Dz. U. WE L 74  z 27.03.1972r. z późn. zm.), zwane dalej rozporządzeniem 574/72.

Zakres świadczeń pieniężnych objętych koordynacją wspólnotową w stosunku do przepisów dotychczasowych został poszerzony o równoważne świadczenia dla ojca z tytułu macierzyństwa 
i świadczenia przedemerytalne. Obecnie przepisy wspólnotowe mają zastosowanie do:

• świadczeń z tytułu choroby,
• świadczeń z tytułu macierzyństwa i równoważnych świadczeń dla ojca,
• świadczeń z tytułu inwalidztwa,
• świadczeń z tytułu starości,
• rent rodzinnych,
• świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i choroby zawodowej,
• zasiłków na wypadek śmierci,
• świadczeń dla bezrobotnych (nie dotyczy KRUS),
• świadczeń przedemerytalnych (nie dotyczy KRUS),
• świadczeń rodzinnych.

Nowe przepisy wspólnotowe nie wprowadzają zasadniczych zmian w koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich. Są one oparte na tych samych zasadach i technikach koordynacji, na których opierały się przepisy rozporządzenia 1408/71, a mianowicie:

Zasadzie równego traktowania 

W odniesieniu do osób oznacza to, że osoby, objęte wspólnotową koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego  korzystają z tych samych świadczeń i podlegają tym samym obowiązkom na mocy ustawodawstwa każdego państwa członkowskiego, co jego obywatele. Przepisy wspólnotowe wykluczają możliwość dyskryminacji tych osób zarówno w zakresie dostępu do  ubezpieczeń społecznych w innych państwach członkowskich, jak i w zakresie korzystania ze świadczeń, przewidzianych w ustawodawstwie tych państw.

Przepisy wspólnotowe zrównują także wydarzenia i okoliczności, zaistniałe na terytorium innych państw członkowskich oraz świadczenia i dochody, uzyskane z innych państw członkowskich.

Równe traktowanie świadczeń i dochodów polega na tym, że w przypadkach gdzie na podstawie ustawodawstwa właściwego państwa członkowskiego pobieranie świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uzyskiwanie innego dochodu powoduje skutki prawne, odpowiednie przepisy tego ustawodawstwa mają zastosowanie także do świadczeń pobieranych na podstawie ustawodawstwa innego państwa członkowskiego lub dochodów osiągniętych w innym państwie członkowskim. A zatem, stosując przepisy o zawieszeniu prawa do emerytury lub renty rolniczej w przypadku, gdy emeryt (dotyczy osób, które nie ukończyły wieku 60 lat - w przypadku kobiet i 65 lat - w przypadku mężczyzn) lub rencista osiąga przychód z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego KRUS uwzględni także przychody osiągane za granicą Polski, w tym w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz w państwach Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA).

Równe traktowanie zdarzeń i okoliczności oznacza, że w przypadkach gdzie na podstawie przepisów prawnych właściwego państwa członkowskiego zaistnienie pewnych okoliczności lub zdarzeń stanowi warunek powstania prawa lub przyczynę ustania prawa do określonego świadczenia, to państwo członkowskie powinno uwzględnić podobne okoliczności lub zdarzenia, zaistniałe w każdym państwie członkowskim tak, jakby miały one miejsce na jego własnym terytorium. Oznacza to, że rozpatrując wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, KRUS uwzględni powstanie u wnioskodawcy całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym w okresie ubezpieczenia w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu tak, jakby niezdolność ta powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Zasadzie zachowania praw nabytych, która oznacza, że świadczenia pieniężne należne na podstawie ustawodawstwa jednego lub kilku państw członkowskich lub na podstawie przepisów Wspólnotowych, nie podlegają jakimkolwiek obniżkom, zmianom, zawieszeniu, wstrzymaniu lub konfiskacie z powodu tego, że uprawniony lub członkowie jego rodziny mieszkają w innym państwie członkowskim niż to, w którym znajduje się instytucja odpowiedzialna za wypłacanie tych świadczeń. 

Zasadzie sumowania okresów ubezpieczenia (zatrudnienia, pracy na własny rachunek, zamieszkania), która została określona w art. 6 rozporządzenia nr 883/2004. Zasada ta polega na tym, że instytucja państwa członkowskiego, której ustawodawstwo uzależnia:

• nabycie, zachowanie lub odzyskanie prawa do świadczeń,
• objęcie przez ustawodawstwo, lub
• dostęp do lub zwolnienie z ubezpieczenia obowiązkowego, fakultatywnego kontynuowanego lub dobrowolnego od spełnienia okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, uwzględnia, w niezbędnym zakresie, okresy ubezpieczenia zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, spełnione na podstawie ustawodawstwa każdego innego państwa członkowskiego, tak jakby to były okresy spełnione na podstawie stosowanego ustawodawstwa, o ile te okresy nie pokrywają się z okresami "własnymi" .

Przepisy rozporządzenia 883/2004 nie wprowadzają nowych rozwiązań odnośnie ustalania prawa do emerytur i - analogicznie jak przepisy dotychczasowe - przewidują  uwzględnianie okresów ubezpieczenia przebytych w innym państwie członkowskim, a także zdarzeń i okoliczności, jakie zaistniały na terytorium innego państwa członkowskiego. Oznacza to możliwość sumowania okresów ubezpieczenia w Polsce i 
w innym państwie członkowskim UE/EFTA, jeżeli okres ubezpieczenia społecznego w Polsce nie jest wystarczający do uzyskania prawa do świadczenia emerytalno-rentowego.

W takiej sytuacji emerytura czy renta jest wypłacana w wysokości proporcjonalnej do przebytego w Polsce okresu ubezpieczenia społecznego.

Rozporządzenie 883/2004 zachowuje takie same zasady obliczania wysokości świadczeń emerytalno-rentowych, jak w przepisach dotychczasowych. Realizując powyższe przepisy,  przy ustalaniu wysokości rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych,  KRUS będzie postępować w sposób następujący:

1.    jeżeli wnioskodawca nie spełnia warunków do emerytury lub renty rolniczej wyłącznie na podstawie przebytych w Polsce okresów ubezpieczenia emerytalno-rentowego, KRUS obliczy wysokość świadczenia poprzez ustalenie teoretycznej, a następnie rzeczywistej kwoty świadczenia (świadczenie proporcjonalne) w sposób następujący:

• ustali teoretyczną kwotę świadczenia równą świadczeniu, jakie przysługiwałoby zainteresowanemu, gdyby wszystkie okresy ubezpieczenia (zamieszkania), przebyte w państwach członkowskich, zostały przebyte pod działaniem ustawodawstwa, stosowanego przez tę instytucję właściwą,
• następnie obliczy rzeczywistą kwotę świadczenia proporcjonalnego stosując do kwoty teoretycznej proporcję okresów przebytych pod działaniem własnego ustawodawstwa w stosunku do okresów ubezpieczenia przebytych łącznie pod działaniem własnego ustawodawstwa i ustawodawstw innych państwach członkowskich.

Przykład I

Obliczenie emerytury rolniczej z uwzględnieniem okresu zagranicznego (brak wymaganych 25 lat ubezpieczenia emerytalno-rentowego na terenie Polski):

Wnioskodawca udowodnił następujące okresy ubezpieczenia emerytalno- rentowego i okres zatrudnienia we Francji:
ubezpieczenie społeczne rolników w Polsce - 20 lat ubezpieczenie z tytułu zatrudnienia na terenie Francji -  6 lat,
Wnioskodawca spełni warunki do emerytury rolniczej dopiero po zsumowaniu okresów ubezpieczenia 
w Polsce i Francji  (łączna liczba lat ubezpieczenia wynosi 26 lat)

Obliczenie wysokości emerytury rolniczej (świadczenie niezależne):

Część składkowa: 1429,60 zł x 26%  = 371,70 zł brutto (wskaźnik wymiaru części składkowej 0,26)

Część uzupełniająca: 1429,60 zł x 92,00 % = 1315,23 zł brutto (wskaźnik wymiaru części uzupełniającej 0,92)

Kwota teoretyczna świadczenia brutto (część składkowa + część uzupełniająca),  stanowiąca podstawę do ustalenia rzeczywistej wysokości świadczenia proporcjonalnie do długości okresów ubezpieczenia 
w Polsce i we Francji  wynosi 1686,93 zł brutto.

Obliczenie współczynnika proporcjonalności:
240 miesięcy ubezpieczenia w Polsce   
-----------------------------------------------------------------------=0.77
240 miesięcy ubezpieczenia w Polsce + 72 miesiące ubezpieczenia we Francji

Kwota rzeczywista emerytury (świadczenie proporcjonalne): 1686,93 zł brutto (kwota teoretyczna świadczenia) x 0.77 = 1298,94 zł brutto

2) jeżeli wnioskodawca spełnia warunki do emerytury lub renty rolniczej bez konieczności uwzględnienia okresów ubezpieczenia przebytych w innym państwie członkowskim, KRUS  obliczy wysokość świadczenia wyłącznie w oparciu o przebyte w Polsce okresy ubezpieczenia emerytalno-rentowego na podstawie prawa krajowego (świadczenie niezależne), a następnie, stosując zasadę  obliczy wysokość świadczenia proporcjonalnego w sposób określony w pkt 1) a) i b).

3) KRUS dokona porównania wysokości świadczenia niezależnego i świadczenia proporcjonalnego i wypłaci świadczenie korzystniejsze.

Przykład II

Obliczenie emerytury rolniczej w sytuacji, gdy wnioskodawca spełnia warunki do uzyskania świadczenia na podstawie polskich okresów ubezpieczenia.

Wnioskodawca udowodnił następujące okresy ubezpieczenia emerytalno-rentowego i okres zatrudnienia w Szwecji:
ubezpieczenie społeczne rolników w Polsce – 26 lat ubezpieczenie z tytułu zatrudnienia w Szwecji – 4 lata

Emerytura rolnicza bez uwzględnienia zagranicznych okresów ubezpieczenia:

Okres ubezpieczenia w Polsce wynosi 26 lat, wobec czego zainteresowany spełnia warunki do nabycia prawa do emerytury rolniczej krajowej (świadczenie niezależne).
Obliczenie wysokości  emerytury niezależnej:

Część składkowa 1429,60 zł x 26% = 371,70 zł brutto (wskaźnik wymiaru części składkowej 0,26)

Część uzupełniająca 1429,60 zł x 92% = 1315,23 zł brutto (wskaźnik wymiaru części uzupełniającej 0,90)

Łączna wysokość emerytury niezależnej (część składkowa + część uzupełniająca) wynosi 1686,93 zł brutto

Emerytura rolnicza na podstawie przepisów Wspólnotowych:

Łączny okres ubezpieczenia w Polsce i w Szwecji wynosi 30 lat

Obliczenie wysokości emerytury teoretycznej:

Część składkowa 1429,60 zł x 30% = 428,88 zł brutto (wskaźnik wymiaru części składkowej 0,32

Część uzupełniająca 1429,60 zł x 90% = 1286,64 zł brutto (wskaźnik wymiaru części uzupełniającej 0,90)

Kwota teoretyczna świadczenia brutto (część składkowa + część uzupełniająca) wynosi 1715,52 zł brutto

Obliczenie współczynnika proporcjonalności:

312 miesięcy ubezpieczenia w Polsce
-------------------------------------------------------------------- =  0,87
312 miesięcy ubezpieczenia w Polsce i 48 miesięcy ubezpieczenia w Szwecji       

Część składkowa emerytury proporcjonalnej: 428,88 zł x 0,87 = 373,12 zł brutto
Część uzupełniająca emerytury proporcjonalnej:  1286,64 zł x 0,87 = 1119,38 zł brutto

Łączna wysokość emerytury proporcjonalnej (część składkowa + część uzupełniająca):
1715,52 zł x 0,87 = 1492,50 zł

KRUS podejmie wypłatę emerytury rolniczej na podstawie polskich okresów ubezpieczenia – jako świadczenie korzystniejsze.

Nowe przepisy wspólnotowe wprowadzają nowe zasady ustalania prawa do rent rodzinnych dla sierot. Zgodnie z nimi, do ustalania prawa do renty rodzinnej dla sieroty stosuje się takie same zasady, jak przy ustalaniu prawa do emerytury czy renty z tytułu niezdolności do pracy. Oznacza to, że po ubezpieczonym, posiadającym okresy ubezpieczenia w państwie członkowskim, którego ustawodawstwo przewiduje takie renty (na przykład  Polska) oraz w państwie, którego ustawodawstwo przewiduje jedynie specjalne zasiłki dla sierot (np. Belgia lub Francja) obecnie będzie ustalana renta rodzinna dla sieroty. W myśl przepisów rozporządzenia nr 883/2004 renta rodzinna dla sieroty z dwóch (lub więcej) państw członkowskich będzie  wypłacana w wysokości wynikającej z przepisów krajowych (świadczenie niezależne) lub w wysokości proporcjonalnej. Jeżeli więc przebyte przez zmarłego w Polsce okresy ubezpieczenia byłyby niewystarczające do przyznania mu prawa do świadczenia emerytalno-rentowego, ustalając prawo do renty rodzinnej dla sieroty KRUS uwzględni okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce i w innych państwach członkowskich i obliczy wysokość świadczenia proporcjonalnego. Natomiast w przypadku, gdy zmarłemu przysługiwałoby świadczenie emerytalno-rentowe na podstawie okresów ubezpieczenia przebytych wyłącznie w Polsce (bez konieczności uwzględnienia zagranicznych okresów ubezpieczenia), KRUS obliczy dla sieroty rentę rodzinną niezależną, a następnie rentę rodzinną proporcjonalną i podejmie wypłatę świadczenia korzystniejszego.

W przypadku, gdy osoba ubiegająca się o świadczenie emerytalno-rentowe ma w danym państwie członkowskim okres ubezpieczenia krótszy niż 1 rok instytucja ubezpieczeniowa tego państwa członkowskiego nie jest zobowiązana do przyznania świadczeń, jeżeli stosowane przez nią ustawodawstwo nie przewiduje żadnych świadczeń na podstawie wyłącznie tego okresu. Okres krótszy niż jeden rok zostanie uwzględniony przez instytucje innych państw członkowskich przy obliczaniu wysokości ustalanych przez nie świadczeń emerytalno-rentowych.

Osoba mieszkająca w Polsce i pobierająca rolnicze świadczenie emerytalno-rentowe proporcjonalne, które jest niższe od kwoty najniższej emerytury pracowniczej, ustalonej w polskich przepisach,  otrzyma z KRUS dodatek w wysokości równej różnicy między kwotą aktualnej najniższej emerytury pracowniczej a sumą kwot emerytury lub renty proporcjonalnej i świadczenia emerytalno-rentowego z innego państwa członkowskiego.
W rozporządzeniu nr 883/2004 odnośnie zasiłków pogrzebowych została zachowana zasada, że jeżeli ubezpieczony rolnik, emeryt lub rencista KRUS bądź uprawniony członek rodziny ubezpieczonego rolnika, emeryta czy rencisty umrze na terytorium innego niż Polska państwa członkowskiego, uznaje się, że śmierć nastąpiła na terytorium Polski. W takiej sytuacji KRUS wypłaci należny na podstawie polskich przepisów zasiłek pogrzebowy, nawet jeżeli osoba, która poniosła koszty pogrzebu mieszka na terytorium innego państwa członkowskiego. Przepisy te stosuje się również w przypadkach, gdy przyczyną śmierci był wypadek  przy pracy lub choroba zawodowa.

Zgodnie z nowymi przepisami wspólnotowymi nadal będzie miała zastosowanie zasada sumowania okresów w przypadku ustalania prawa do świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa dla osób, podlegających ubezpieczeniu społecznemu na wniosek. Zmienił się natomiast sposób postępowania w sprawach dotyczących zasiłków chorobowych. Najważniejsza zmiana polega na nałożeniu na osobę zainteresowaną obowiązku dostarczenia zaświadczenia lekarskiego bezpośrednio do instytucji zobowiązanej do wypłaty zasiłku chorobowego (zgodnie z przepisami dotychczasowymi możliwe było dostarczenie takiego zaświadczenia za pośrednictwem instytucji państwa członkowskiego, w którym zainteresowany przebywa).

Postanowienia załącznika nr II do rozporządzenia nr 883/2004 

Postanowienia konwencji, które pozostają w mocy i które, w stosownych przypadkach, są ograniczone do objętych nimi osób (art. 8 ust. 1), dotyczące Polski, są takie same, jak postanowienia załącznika nr II do rozporządzenia nr 1408/71. W związku z powyższym pozostają w mocy i nadal będą stosowane:

• w stosunkach polsko-niemieckich:
   
  • umowa z dnia 9 października 1975 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i wypadkowym - w zakresie określonym w art. 27 ust. 2-4 umowy o zabezpieczeniu społecznym z dnia 8 grudnia 1990 r. (zachowanie na podstawie umowy z 1975 r. statusu prawnego osób, które zamieszkały na terytorium Niemiec lub Polski przed dniem 1 stycznia 1991 r. i które nadal mieszkają na tym terytorium).
  • artykuł 27 ust. 5 i art. 28 ust. 2 umowy z dnia 8 grudnia 1990 r. o zabezpieczeniu społecznym (zachowanie uprawnień do emerytur lub rent wypłacanych na podstawie umowy z 1975 r. zawartej między byłą Niemiecką Republiką Demokratyczną a Polską; zaliczanie okresów ubezpieczenia ukończonych przez polskich pracowników na podstawie umowy z 1988 r. zawartej między byłą Niemiecką Republiką Demokratyczną a Polską).
• w stosunkach polsko-austriackich:
   
  • artykuł 37 ust. 3 umowy z dnia 28 października 2005 r. o zabezpieczeniu społecznym (zaliczanie okresów ubezpieczenia ukończonych przed dniem 27 listopada 1961 r.); stosowanie tego postanowienia ogranicza się do osób objętych tą umową.

Zasady postępowania przy przyznawaniu świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego rolników pozostają takie same, jak do tej pory.  Uprawnienia do tych świadczeń rozpatrywane są na wniosek osoby zainteresowanej lub innej osoby, mającej interes prawny w ustaleniu tego prawa. Osoby, które oprócz okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w Polsce posiadają okresy ubezpieczenia w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, państwach Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu, niebędących członkami Unii (Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria) wniosek o emeryturę lub rentę rolniczą powinny zgłosić w jednej z jednostek terenowych KRUS, wyszczególnionych w przedstawionym poniżej wykazie. Do jednostek tych należy również zgłaszać wnioski o zasiłki pogrzebowe po emerytach i rencistach oraz wnioski o przekazywanie świadczeń za granicę.

W przypadku osób zamieszkałych na terytorium innego niż Polska państwa członkowskiego UE/EFTA, ubiegających się o rozpatrzenie prawa do rolniczej renty z tytułu niezdolności do pracy, badanie lekarskie dla potrzeb KRUS przeprowadzi zagraniczna instytucja właściwa w miejscu zamieszkania wnioskodawcy.

Wykaz
jednostek terenowych Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) pełniących funkcje instytucji właściwych w zakresie emerytur rolniczych, rent rolniczych z tytułu niezdolności do pracy, rent rodzinnych i zasiłków pogrzebowych po emerytach i rencistach oraz członkach ich rodzin, do których mają zastosowanie przepisy rozporządzeń wspólnotowych oraz dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym 

Lp.	Jednostka terenowa KRUS	właściwa w odniesieniu do osób: posiadających wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia, zamieszkałych w następujących państwach: lub okresy ubezpieczenia polskie i zagraniczne, w tym ostatnio przebyte w następujących państwach:
1.	Oddział Regionalny KRUS w Krakowie - Wydział Świadczeń Zagranicznych w Nowym Sączu ul. Młyńska 8 33-300 Nowy Sącz tel. +48 (18) 440 73 03 do 07 fax: +48 (18) 440 72 98 mail: nowysacz(at)krus.gov.pl	Australia, Austria, Belgia, Białoruś, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Izrael, Kanada, Korea Pd., Lichtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Macedonia, Malta, Mołdawia, Mongolia, Norwegia, Portugalia, Quebec, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Stany Zjednoczone Ameryki, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Ukraina, Węgry, Wielka Brytania, Włochy
2.	Placówka Terenowa KRUS w Ostrowie Wielkopolskim ul. Krotoszyńska 41 63-400 Ostrów Wielkopolski tel. +48 (62) 736 70 72 do 73, 735 13 37, fax: +48 (62) 736 54 30 mail: ostrow(at)krus.gov.pl	Niemcy

Wnioski takie można zgłaszać także we właściwych terytorialnie – według miejsca zamieszkania (położenia gospodarstwa rolnego) jednostkach organizacyjnych KRUS, skąd zostaną przekazane do instytucji właściwych KRUS.

W zakresie zasiłków chorobowych, zasiłków macierzyńskich oraz jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej funkcję instytucji właściwej pełnią wszystkie oddziały regionalne i placówki terenowe KRUS.

Prawo pierwotne  

Wszystkie traktaty stanowiące Unię Europejską, ustanawiające Wspólnotę Europejską, traktaty rewizyjne (m.in. Jednolity Akt Europejski, Traktat z Maastricht, Traktat z Amsterdamu, Traktat z Nicei), traktaty o przystąpieniu nowych państw, protokoły załączone do wymienionych traktatów i ogólne zasady prawa wspólnotowego. Pierwszeństwo prawa pierwotnego dotyczy wszystkich aktów prawa krajowego, łącznie z konstytucją państwa członkowskiego. Prawo krajowe państw członkowskich musi uwzględniać wszelkie następstwa mocy wiążącej prawa pierwotnego, w szczególności okoliczność, że możliwość powoływania się przez osoby fizyczne i prawne na normy prawa pierwotnego i jego pierwszeństwo wobec prawa krajowego stanowi jedynie "gwarancje minimum" skuteczności prawa pierwotnego. W szczególności, jeżeli przepisy prawa krajowego pozostają w sprzeczności z prawem pierwotnym, należy je uchylić lub odpowiednio zmienić, i dostosować do wymogów prawa pierwotnego, zgodnie z regułami prawa krajowego.
 

"Prawo wynikające z Traktatu, będącego niezależnym źródłem prawa, nie może być z samej swej natury uchylone przez prawo wewnętrzne, niezależnie od jego rangi, bez podważania jego charakteru jako prawa wspólnotowego i bez poddawania w wątpliwość podstaw prawnych Wspólnoty. W związku z tym ważność środków Wspólnoty i ich skuteczność w prawie wewnętrznym nie może być podważana poprzez stwierdzenia, iż jest ono rzekomo przeciwne prawom podstawowym sformułowanym w konstytucji państwa członkowskiego czy też zasadom jego konstytucyjnej struktury."
Żródło: www.debata.ukie.gov.pl

 

Prawo międzynarodowe a polityka społeczna

Państwa członkowskie Wspólnoty Europejskiej są zobowiązane do stosowania międzynarodowych aktów prawych regulujących problematykę społeczną:

• Powszechnej Deklaracji Praw człowieka ONZ z 10.XII.1948 r.,
• Europejskiej Konwencji Praw Człowieka Rady Europy z 4.XI.1950 r.,
• Europejskiej Karty Społecznej Rady Europy z 18.X.1961 r.,
• Paktów Praw Człowieka ONZ z 16.XII.1966 r.,
• Konwencji o Prawach Dziecka ONZ z 20.XI.1989 r.,
• Konwencji i Zaleceń Międzynarodowej Organizacji Pracy.  

Zabezpieczenie społeczne

Podstawowe potrzeby społeczne obywateli, uznane przez Międzynarodową Organizację Pracy za minimum świadczeń gwarantowanych przez państwo to:

• świadczenia z tytułu choroby ,
• świadczenia z tytułu macierzyństwa i równoważne świadczenia dla ojca,
• świadczenia z tytułu inwalidztwa,
• świadczenia z tytułu starości,
• renty rodzinne,
• świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i choroby zawodowej,
• zasiłków na wypadek śmierci,
• świadczeń dla bezrobotnych (nie dotyczy KRUS),
• świadczeń przedemerytalnych (nie dotyczy KRUS),
• świadczeń rodzinnych (nie dotyczy KRUS)

Koordynacja zabezpieczenia społecznego 

Obywatele każdego z państw Unii Europejskiej mają prawo do swobodnego przemieszczania się w obrębie całej Unii. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego ma na celu ułatwienie korzystania z tego prawa i zagwarantowanie, że stosowanie różnych praw krajowych nie będzie miało niekorzystnych skutków dla osób, które przemieszczają się w obrębie Wspólnoty. Osoby te nie powinny znaleźć się w warunkach gorszych ani lepszych niż osoby, które całe życie mieszkały i pracowały w tym samym kraju. Podstawowymi aktami prawnymi w zakresie zabezpieczenia społecznego w UE są następujące rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE):

• 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 200 z 07.06.2004 r.),
• 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 2009. 284. 1).

Wymienione wyżej rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które weszło w życie z dniem 1 maja 2010 r., uchyliło przepisy rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. U. WE L 149 z 05.07.1971 r. ze zm.). 

Zasady koordynacji  

Cztery podstawowe zasady, na których oparte zostały Rozporządzenia wspólnotowe:  

1) Zasada jedności stosowanego ustawodawstwa Zgodnie z tą zasadą, osoba przemieszczająca się po terytorium kilku państw UE/EFTA podlega ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Przyjęto ogólną zasadę, że stosuje się ustawodawstwo tego państwa, na którego terytorium dana osoba jest zatrudniona lub prowadzi działalność na własny rachunek. 

2) Zasada równego traktowania
Zgodnie z nią, osoby objęte wspólnotową koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego  korzystają z tych samych świadczeń i podlegają tym samym obowiązkom na mocy ustawodawstwa każdego państwa członkowskiego, co jego obywatele. Przepisy wspólnotowe wykluczają możliwość dyskryminacji tych osób zarówno w zakresie dostępu do  ubezpieczeń społecznych w innych państwach członkowskich, jak i w zakresie korzystania ze świadczeń, przewidzianych w ustawodawstwie tych państw.

3) Zasada sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, zamieszkania
W myśl tej zasady przy ustalaniu prawa i ustalaniu wysokości świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego przysługujących na podstawie ustawodawstwa jednego państwa członkowskiego uwzględnia się - w razie potrzeby - okresy ubezpieczenia zatrudnienia lub zamieszkania przebyte zgodnie z ustawodawstwem innego państwa członkowskiego (o ile okresy te nie pokrywają się).

Gdyby nie ta zasada, to osoba, która pracowała w kilku państwach członkowskich, mimo wieloletniego okresu ubezpieczenia mogłaby nie otrzymać prawa do emerytury w sytuacji, gdy staż pracy w poszczególnych państwach był na tyle krótki, że nie dawałby prawa do emerytury w danym państwie. Zasada sumowania okresów oznacza, że przebyte w poszczególnych krajach UE/EFTA okresy nie przepadną.

KRUS, jako polska instytucja właściwa w odniesieniu do rolników (domowników), ustalając uprawnienia do świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników, jest zobowiązana uwzględniać okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania przebyte w innych krajach członkowskich.

4) Zasada zachowania praw nabytych
Zasada ta gwarantuje osobom przemieszczającym się we Wspólnocie utrzymanie nabytych lub będących w trakcie nabywania praw i korzyści. Zgodnie z tą zasadą świadczenia nie mogą ulec zmniejszeniu, zmianie, zawieszeniu, zniesieniu lub przepadkowi z tego tylko powodu, że osoba do nich uprawniona zamieszkuje w innym państwie członkowskim niż to, w którym znajduje się instytucja zobowiązana do wypłaty świadczeń.

Zasada zachowania praw nabytych umożliwia dokonywanie transferu świadczeń do innego państwa członkowskiego. Zgodnie z tą zasadą KRUS jest zobowiązana do przekazywania świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników osobom zamieszkującym w innych krajach UE/EFTA.

Władza właściwa

W odniesieniu do każdego państwa członkowskiego pojęcie to oznacza ministra, ministrów lub inną odpowiednią władzę państwową.

W Rzeczypospolitej Polskiej władzą właściwą dla stosowania właściwego ustawodawstwa oraz w zakresie: świadczeń emerytalno-rentowych, świadczeń pieniężnych, w razie choroby i macierzyństwa, świadczeń rodzinnych, poszukiwania pracy i bezrobocia, jest minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego, tj. Minister Pracy i Polityki Społecznej, a w zakresie rzeczowych świadczeń leczniczych - Minister Zdrowia. Władze właściwe mogą wyznaczyć instytucje łącznikowe, upoważnione do bezpośredniego komunikowania się ze sobą.  

Instytucja łącznikowa 

Instytucja zapewniająca koordynację i informację między instytucjami państw UE/EOG/Szwajcarii w zakresie zabezpieczenia społecznego, uczestnicząca w stosowaniu rozporządzeń unijnych oraz w informowaniu zainteresowanych odnośnie praw i obowiązków z nich wynikających.

Instytucja łącznikowa powołana jest do sprawowania nadzoru nad wykonaniem zadań wynikających z przepisów wspólnotowych Unii Europejskiej i umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym oraz do stałego kontaktowania się z innymi instytucjami polskimi i instytucjami właściwymi innych państw.

W Polsce funkcję instytucji łącznikowych w zakresie ubezpieczeń społecznych pełni:

• Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (w zakresie ubezpieczenia w systemie powszechnym),
• Centrala Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (w zakresie ubezpieczenia społecznego rolników). 

Instytucja właściwa to taka:

• w której zainteresowany jest ubezpieczony w chwili składania wniosku o świadczenie, lub
• instytucja, od której zainteresowany ma prawo uzyskać świadczenie lub w której miałby prawo do uzyskania świadczeń, gdyby on sam lub członkowie jego rodziny zamieszkiwali na terytorium Państwa Członkowskiego,
  w którym znajduje się ta instytucja, a w przypadku pracowników migrujących (najemnych lub prowadzących działalność na własny rachunek) - instytucja uprawniona do wydawania zaświadczeń (właściwych formularzy) określających zastosowanie właściwego ustawodawstwa;
• lub instytucja określona przez właściwą władzę państwa członkowskiego. 

W zakresie ustalania właściwego ustawodawstwa funkcje instytucji właściwej od dnia 1.05.2010 r. w Polsce pełni:

• Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego - w odniesieniu do osób pozostających w ubezpieczeniu społecznym rolników,
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych - w odniesieniu do osób ubezpieczonych w systemie powszechnym.

Instytucja miejsca zamieszkania  i instytucja miejsca pobytu:

To instytucja właściwa do udzielania świadczeń w miejscu zamieszkania zainteresowanego lub instytucja właściwa do udzielania świadczeń w miejscu pobytu zainteresowanego, zgodnie ze stosowanym przez nią ustawodawstwem, bądź jeżeli taka instytucja nie istnieje - instytucja wyznaczona przez właściwą władzę danego państwa członkowskiego.

W zakresie emerytur rolniczych, rent inwalidzkich rolniczych, rent rodzinnych i zasiłków pogrzebowych po emerytach i rencistach oraz członkach ich rodzin, do których mają zastosowanie przepisy Rozporządzeń wspólnotowych, rolę instytucji właściwej pełnią tylko niektóre upoważnione jednostki terenowe KRUS.

Instytucja kontaktowa  

Instytucja, do której zgłoszono lub przekazano wniosek o świadczenie, zobowiązana do kierowania postępowaniem o jego przyznanie (m.in. do przekazania wszystkim zagranicznym instytucjom właściwym wniosków o świadczenie, tak aby wnioski te mogły być rozpatrzone równocześnie i bezzwłocznie przez te instytucje).

Wyznaczone jednostki terenowe KRUS pełnią rolę instytucji kontaktowej, gdy:

• wnioskodawca ma miejsce zamieszkania w Polsce i legitymuje się - ostatnimi - okresami ubezpieczenia społecznego rolników w Polsce oraz ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania przebytymi w jednym lub kilku państwach członkowskich UE, EOG lub Szwajcarii,
• wnioskodawca ma miejsce zamieszkania za granicą w państwie, którego ustawodawstwu nie podlegał, ale legitymuje się okresami ubezpieczenia lub zamieszkania przebytymi w innych państwach członkowskich, w tym ostatnio okresami ubezpieczenia społecznego rolników w Polsce.  

Okresy ubezpieczenia 

Okresy składkowe lub okresy zatrudnienia albo prowadzenia działalności na własny rachunek, jak określa je  lub uznaje za okresy ubezpieczenia ustawodawstwo, w ramach którego zostały spełnione lub uznane za spełnione, jak również wszelkie okresy zrównane, o ile są uznane przez dane ustawodawstwo za równorzędne z okresami ubezpieczenia. 

Okresy zatrudnienia lub  okresy prowadzenia działalności na własny rachunek

Okresy określone lub uznane przez ustawodawstwo, w ramach którego zostały spełnione oraz wszelkie okresy z nimi zrównane, o ile są one uznane przez to ustawodawstwo za równorzędne z okresami zatrudnienia lub okresami prowadzenia działalności na własny rachunek.  

Okresy zamieszkania

Okresy określone lub uznane za takie przez ustawodawstwo, w ramach którego zostały spełnione lub uznane za spełnione.

Pro rata temporis  

Zgodnie z tą zasadą (z łac. "stosownie do upływu czasu") emerytura jest ustalana i wypłacana w wysokościach cząstkowych, wynikających z proporcji okresów ubezpieczenia (zatrudnienia, zamieszkania) przebytych w danym państwie członkowskim do łącznych okresów ubezpieczenia przebytych we wszystkich państwach członkowskich. Każde państwo oblicza wysokość emerytury zgodnie z wewnętrznym ustawodawstwem i wypłaca ją wyłącznie za okresy ubezpieczenia przebyte na jego terytorium. W efekcie przyznana emerytura składa się z "cząstek", np. z cząstkąi polskiej i "cząstki" przysługującej na podstawie ustawodawstwa innego państwa członkowskiego.

Definicje z zakresu działalności Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego związane z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego

Rolnik

W myśl przepisów wspólnotowych rolnik jest zaliczany do osób "pracujących na własny rachunek" .

Domownik rolnika
Dla wykonania przepisów wspólnotowych domownik rolnika jest zaliczany do grupy osób prowadzących działalność na własny rachunek, mimo iż ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników odmiennie definiuje domowników, jako osoby pracujące na rzecz rolnika w gospodarstwie rolnym pozostającym w jego posiadaniu.

Miejsce zamieszkania
To miejsce, w którym osoba zwykle przebywa, czyli ośrodek interesów życiowych danej osoby, mający charakter stały. Jeżeli dwa lub więcej państw ma odmienne zdanie co do określania miejsca zamieszkania danej osoby, art. 11 Rozporządzenia wykonawczego zawiera listę kryteriów, które służą temu by to miejsce ostatecznie ustalić.
O rzeczywistym miejscu zamieszkania osoby, decydować mogą takie okoliczności jak np.:

• jej sytuacja rodzinna i więzi rodzinne,
• jej sytuacja mieszkaniowa, zwłaszcza czy sytuacja ta ma charakter stały (własność, wynajem),
• czas pobytu i ciągłość pobytu na terytorium danego państwa,
• charakter i specyfika wykonywanej pracy, czas trwania umowy o pracę (działalności),
• prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym,
• obowiązek podatkowy.

Praca podobna

Istotą tego terminu jest to aby praca (działalność) wykonywana w drugim państwie była "podobna" do tej wykonywanej zwykle w państwie pierwszym (właściwym). Przy czym, według przepisów Rozporządzenia 987/2009 (w art. 14 ust. 4) kryterium decydującym o tym, że działalność jest "podobna" do tej prowadzonej normalnie, jest "rzeczywisty charakter działalności" a nie zakwalifikowanie jej przez to inne państwo, jako praca najemna lub praca na własny rachunek.

Komisja Administracyjna za "podobną działalność" uznała działalność w ramach tego samego sektora gospodarki, np. rolnictwo, budownictwo. W odniesieniu do osób prowadzących w Polsce działalność rolniczą, podobną będzie zatem działalność prowadzona w rolnictwie, tj. przy produkcji roślinnej, zwierzęcej, w sadownictwie lub ogrodnictwie. Określenie, czy działalność w innym państwie, którą rolnik udaje się podjąć jest podobna do tej wykonywanej zwykle w Polsce, będzie wymagało indywidualnej oceny, dokonanej na podstawie dokumentów przedłożonych przez osobę zainteresowaną lub jej oświadczenia.

Znaczna część pracy (działalności)

Pojęcie to oznacza znaczną pod względem ilościowym część działalności wykonywanej w danym państwie, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy. W celu określenia, czy znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie, w przypadku działalności na własny rachunek rolnik powinien przedłożyć stosowne dokumenty uwzględniające takie kryteria, jak: obrót, czas pracy lub dochód. Na podstawie przedłożonych dokumentów, Kasa będzie mogła określić spełnienie przez osobę zainteresowaną kryteriów procentowego udziału działalności na własny rachunek prowadzonej na terytorium Polski w porównaniu do prowadzonej ogółem działalności zarobkowej, co jest zgodne z art. 14 ust. 8 Rozporządzenia 987/2009.

Centrum zainteresowania

Termin stosowany przy działalności na własny rachunek, określa główne miejsce prowadzenia działalności, gdy osoba w państwie zamieszkania nie prowadzi znacznej części swojej pracy (działalności) lub zamieszkuje jeszcze w innym państwie, w którym nie prowadzi żadnej działalności zarobkowej. Określając centrum zainteresowania dla działalności danej osoby należy uwzględnić wszystkie aspekty jej działalności zawodowej, zwyczajowego charakteru lub okresu trwania wykonywanej pracy, liczby świadczonych usług oraz zamiaru tej osoby, wynikającego ze wszystkich okoliczności (art. 14 ust. 9 Rozporządzenia 987/2009).

Zobacz także:

Instytucje właściwe KRUS

---

 

Polecane strony	Zagadnienia
ec.europa.eu	Poradnik Komisji Europejskiej - oficjalne dokumenty, decyzje, zalecenia, ustalanie właściwego ustawodawstwa
mpips.gov.pl	Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego. Programy UE dotyczące polityki społecznej
funduszestrukturalne.gov.pl	Fundusze strukturalne. Wszystko o podstawach wsparcia Wspólnoty (PWW)
minrol.gov.pl	Działania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
zus.pl	Zabezpieczenie społeczne w UE. Koordynacja w zakresie ubezpieczeń i składek, emerytur, rent, pieniężnych świadczeń chorobowych, orzecznictwa lekarskiego. UE - formularze
nfz.gov.pl	Nasze zdrowie w UE. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego w zakresie rzeczowych świadczeń zdrowotnych
Dziennik Urzędowy UE	Traktat Lizboński
Międzynarodowa współpraca KRUS	Realizacja umów o zabezpieczeniu społecznym z państwami spoza UE

Definicję instytucji kontaktowej rozpatrującej określa art. 47 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009. Jest to instytucja, do której zgłoszono lub przekazano wniosek o świadczenie, zobowiązana do kierowania postępowaniem o jego przyznanie (m.in. zobowiązana do przekazania wszystkim instytucjom właściwym wniosków o świadczenie, tak aby wnioski te mogły być rozpatrzone równocześnie i bezzwłocznie przez te instytucje). 

Wyznaczona jednostka organizacyjna KRUS pełni rolę instytucji kontaktowej, w przypadku gdy:

• wnioskodawca ma miejsce zamieszkania w Polsce i legitymuje się – jako ostatnim w Polsce – okresem ubezpieczenia społecznego rolników oraz okresami ubezpieczenia (zamieszkania) w innych państwach członkowskich,
• wnioskodawca ma miejsce zamieszkania za granicą w państwie, w którym nie przebył żadnych okresów ubezpieczenia, ale legitymuje się okresami ubezpieczenia lub zamieszkania w innych państwach członkowskich, w tym ostatnio przebytym w Polsce okresem ubezpieczenia społecznego rolników. W takim przypadku oddział regionalny KRUS, w możliwie jak najkrótszym czasie, do każdej instytucji właściwej, która uczestniczy w postępowaniu emerytalno-rentowym, przekaże informacje i dokumenty niezbędne do rozpatrzenia prawa do świadczenia. Informacje są przekazywane na specjalnie utworzonych do tego celu dokumentach elektronicznych tzw. SED. Dokumenty te są przekazywane drogą elektroniczną przez System Elektronicznej Wymiany Informacji dotyczących Zabezpieczenia Społecznego (EESSI), który zapewnia elektroniczną wymianę danych między instytucjami ds. zabezpieczenia społecznego wszystkich państw członkowskich UE/EFTA/Wielkiej Brytanii.

Informacje zawarte w SED zastępują w zasadzie przekazanie do tych instytucji dokumentów dowodowych. Z każdej instytucji właściwej państwa członkowskiego UE, do której został przekazany wniosek emerytalno-rentowy (o emeryturę /P 2000/, rentę rodzinną /P 2100/ lub rentę z tytułu niezdolności do pracy /P 2200/), instytucja kontaktowa KRUS powinna uzyskać potwierdzenie okresów ubezpieczenia/zamieszkania za granicą (P 5000), w którym zagraniczna instytucja ubezpieczeniowa potwierdzi „swoje” okresy ubezpieczenia (zamieszkania). Uzyskanie tego dokumentu z instytucji zagranicznej będzie podstawą do uwzględnienia tych okresów przy ustalaniu prawa do świadczenia krajowego.

Instytucja zagraniczna powinna również przekazać wszystkim instytucjom biorącym udział w postępowaniu informacje dotyczące wydanej decyzji (P 6000) Na podstawie informacji uzyskanych z instytucji zagranicznych KRUS jako instytucja kontaktowa sporządza dokument PD P1 – streszczenie decyzji o przyznaniu prawa do emerytury/renty, który następnie przesyła wnioskodawcy.

Jeżeli w załatwianiu wniosku uczestniczy więcej niż jedna instytucja zagraniczna, to KRUS przekaże do wszystkich tych instytucji powiadomienie o streszczeniu podsumowującym (P 7000).

Jednocześnie wyznaczona jednostka terenowa KRUS, również jako instytucja właściwa, ustala i ewentualnie wypłaca „swoje” świadczenie, najpierw w formie zaliczki – gdy wnioskodawca ma prawo do emerytury/renty na podstawie tylko polskich okresów ubezpieczenia, a następnie świadczenie „unijne”, w wysokości którego uwzględniono okresy ubezpieczenia za granicą (o ile jest ono korzystniejsze od świadczenia „polskiego”).

Zakres zadań instytucji kontaktowej jest szerszy niż instytucji właściwej, bowiem instytucja kontaktowa – oprócz zadań przewidzianych dla instytucji właściwej (potwierdzanie okresów ubezpieczenia, rozpatrywanie prawa do świadczenia i podejmowanie jego wypłaty) - kieruje postępowaniem emerytalno-rentowym, mającym na celu ustalenie prawa do emerytury/renty przez wszystkie zainteresowane instytucje właściwe państw członkowskich, w których wnioskodawca był ubezpieczony.

Każda z instytucji zainteresowanych wylicza kwotę świadczeń zgodnie z art. 52 rozporządzenia podstawowego (883/2004) i powiadamia instytucję kontaktową oraz pozostałe instytucje zainteresowane o swojej decyzji, kwocie należnych świadczeń i wszelkich danych wymaganych do celów art. 53-55 rozporządzenia podstawowego.

Wejście Polski do wspólnoty europejskiej i konieczność stosowania przez KRUS przepisów rozporządzeń unijnych w zakresie zabezpieczenia społecznego rozporządzenia 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. oraz rozporządzenia 987/2009 z dnia 16 września 2009 r.) nie spowodowały zmian w zasadach przyznawania prawa do zasiłku pogrzebowego. Rozporządzenia unijne nie określają bowiem kręgu osób uprawnionych do zasiłku pogrzebowego oraz nie ustalają zasad przyznawania, ustalania wysokości i wypłaty tego zasiłku w poszczególnych państwach członkowskich UE. Te kwestie regulują przepisy wewnętrzne poszczególnych państw członkowskich UE. Zatem KRUS prawo do zasiłku pogrzebowego rozpatrzy w oparciu o ustawę z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników  i zasiłek ten wypłaci osobie, która pokryła koszty pogrzebu:

1. ubezpieczonego rolnika (domownika),
2. uprawnionego do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego rolników,
3. członka rodziny osoby, o której mowa w pkt. 1 i 2,
4. osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty rolniczej lecz spełniała warunki do jej przyznania i pobierania.

Przepisy rozporządzeń unijnych określają natomiast, które z państw członkowskich UE/EFTA będzie zobowiązane do wypłaty przyznanego zasiłku w razie zgonu osób wymienionych wyżej w innym państwie członkowskim UE/EFTA. Przepisy unijne rozstrzygają również, które państwo członkowskie powinno wypłacić ten zasiłek, gdy prawo do tego świadczenia powstanie w dwóch lub więcej państwach członkowskich UE/EFTA (zbieg prawa do zasiłku pogrzebowego).

Zgodnie z zasadami unijnymi, jeżeli pracownik albo osoba samodzielnie zarobkująca, do której zalicza się również rolnika (domownika), emeryt lub rencista (również członkowie rodziny tych osób) umrze na terytorium innego państwa niż państwo, w którym osoba ta była ubezpieczona lub które przyznało emeryturę (rentę), uznaje się, że zgon miał miejsce na terytorium tego drugiego państwa (państwa właściwego). Bez znaczenia dla prawa do tego świadczenia pozostaje miejsce zamieszkania osoby wnioskującej o zasiłek pogrzebowy. Uprawniony do zasiłku otrzyma zasiłek pogrzebowy nawet, jeżeli mieszka na terytorium państwa członkowskiego innego niż państwo właściwe, o ile zostaną spełnione warunki wymagane przez przepisy tego państwa.

Przykład

Emeryt uprawniony do polskiej emerytury rolniczej wyjechał do Niemiec i tam zmarł. Placówka Terenowa KRUS w Ostrowie Wielkopolskim wypłacała emeryturę na wskazane przez emeryta konto bankowe w Niemczech. W razie złożenia udokumentowanego wniosku o zasiłek pogrzebowy po śmierci tego emeryta, zasiłek ten przyzna i wypłaci Placówka Terenowa KRUS w Ostrowie Wielkopolskim. Jeżeli o zasiłek wnioskuje osoba zamieszkała w Niemczech, Placówka Terenowa KRUS w Ostrowie Wlkp. przekaże ten zasiłek pod wskazany adres (konto bankowe) w Niemczech.

Zbieg prawa do zasiłku pogrzebowego z kilku państw

Przepisy unijne, podobnie zresztą jak polskie przepisy o ubezpieczeniu społecznym, nie przewidują (poza nielicznymi wyjątkami) możliwości wypłaty kilku zasiłków pogrzebowych z tytułu poniesionych kosztów pogrzebu po śmierci tej samej osoby. Przepisy tych rozporządzeń określają zasady postępowania w razie zbiegu prawa do zasiłku pogrzebowego w kilku państwach członkowskich. I tak:

• jeżeli emeryt zmarł na terytorium jednego z państw członkowskich UE/EFTA, które przyznało emeryturę – zasiłek pogrzebowy powinna przyznać i wypłacić instytucja tego państwa, na terytorium którego emeryt zmarł. W takim przypadku wygasają uprawnienia do zasiłku pogrzebowego istniejące w innych państwach członkowskich, 

Przykład

Były rolnik, uprawniony do emerytury polskiej i litewskiej z tytułu okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i na Litwie, zmarł na terytorium Litwy. Mimo, że prawo do zasiłku pogrzebowego istnieje na mocy przepisów polskich i litewskich – zasiłek pogrzebowy może być wypłacony tylko przez jedno państwo. Z uwagi na miejsce zgonu emeryta, zasiłek pogrzebowy powinna wypłacić litewska instytucja ubezpieczenia społecznego. Prawo do polskiego zasiłku pogrzebowego wygaśnie;

Przykład

Emeryt mający przyznane prawo do emerytury rolniczej z tytułu okresów ubezpieczenia w Polsce i w Austrii, umarł śmiercią naturalną w Austrii. Mimo że emeryt zmarł na terytorium Austrii, instytucją właściwą do wypłaty zasiłku pogrzebowego jest Oddział Regionalny KRUS w Krakowie – Wydział Świadczeń Zagranicznych w Nowym Sączu. Przepisy austriackie nie przewidują bowiem prawa do zasiłku pogrzebowego po śmierci emeryta, który zmarł śmiercią naturalną, a zatem nie ma w tym przypadku mowy o zbiegu prawa do zasiłków pogrzebowych w Polsce i w Austrii. Wnioskodawca ma prawo do zasiłku pogrzebowego tylko w jednym państwie, tj. w Polsce;

• jeżeli emeryt zmarł na terytorium innego państwa członkowskiego UE/EFTA (a nie w państwie właściwym) lub poza terytorium państwa członkowskiego, a uprawnienie do zasiłku pogrzebowego istnieje na mocy przepisów dwóch lub więcej innych państw członkowskich – zasiłek pogrzebowy powinna przyznać i wypłacić instytucja państwa, którego ustawodawstwu zmarły ostatnio podlegał. W innych państwach prawo do zasiłku pogrzebowego wygaśnie. 

Przykład

Emeryt uprawniony do polskiej emerytury rolniczej i emerytury hiszpańskiej (ostatnie okresy ubezpieczenia) zmarł na terytorium Niemiec. Prawo do zasiłku pogrzebowego istnieje na mocy polskich przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników i przepisów hiszpańskich, a instytucją właściwą do przyznania i wypłaty tego zasiłku – z uwagi na okresy ostatniego ubezpieczenia – jest hiszpańska instytucja ubezpieczeniowa. Prawo do polskiego zasiłku pogrzebowego wygaśnie.

Jak ubiegać się o zasiłek pogrzebowy?

Postępowanie o przyznanie zasiłku pogrzebowego wszczynane jest na wniosek, do którego wnioskodawca powinien dołączyć wszelkie dokumenty wymagane przez przepisy wewnętrzne danego państwa członkowskiego UE/EFTA. Zatem ubiegając się o zasiłek pogrzebowy z ubezpieczenia społecznego rolników osoba wnioskująca powinna przedłożyć dokumenty stwierdzające między innymi:

• datę zgonu (akt zgonu),

• fakt pokrycia kosztów pogrzebu, a także ich wysokość (oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu),

• fakt przyjęcia na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości dzieci przysposobione i dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej (dotyczy wniosków o zasiłek pogrzebowy po członku rodziny),

Gdzie składać wniosek o zasiłek pogrzebowy?

Gdy wnioskodawca mieszka w innym państwie członkowskim UE/EFTA i ubiega się o polski zasiłek pogrzebowy, składa wniosek na formularzu unijnym E-124:

• w instytucji miejsca zamieszkania, instytucja ta wniosek przekaże do polskiej instytucji właściwej (KRUS, ZUS) albo:

• bezpośrednio w polskiej instytucji właściwej (np. w jednostce właściwej KRUS).

Gdy wnioskodawca mieszka w Polsce wniosek o zasiłek pogrzebowy powinien złożyć:

• w przypadku polskiego zasiłku pogrzebowego – w polskiej instytucji właściwej (np. każda jednostka organizacyjna KRUS) na polskim formularzu (np. KRUS SR-26);
• w przypadku zasiłku pogrzebowego na mocy przepisów innego państwa członkowskiego;
• w polskiej instytucji miejsca zamieszkania lub;
• bezpośrednio w zagranicznej instytucji właściwej.

Wnioskodawca mieszkający w Polsce i ubiegający się o zasiłek pogrzebowy na mocy przepisów innego państwa członkowskiego powinien złożyć wniosek o zasiłek na formularzu E-124. Wnioskodawca wypełniając formularz E-124 powinien zapoznać się z uwagami w formularzu, gdyż dotyczą one nie tylko sposobu jego wypełniania, ale także informują o  dokumentach wymaganych do załączenia dla potrzeb danego właściwego państwa członkowskiego UE/EFTA. Niektóre z państw członkowskich UE przygotowały do wypełnienia dodatkowe strony w tym formularzu. W pouczeniu do formularza E-124 podane są również instytucje poszczególnych państw członkowskich właściwe dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy, w których formularz ten może być złożony.

---

 

Zasiłek chorobowy jest świadczeniem z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, które funkcjonuje w ubezpieczeniu społecznym rolników odrębnie od ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Oba rodzaje ubezpieczenia społecznego są realizowane przez KRUS na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Świadczenie to przysługuje rolnikowi, jego małżonkowi lub domownikowi, ubezpieczonemu z mocy ww. ustawy (tj. w trybie obowiązkowym) lub dobrowolnie.

Warunkiem uzyskania prawa do zasiłku przez osobę podlegającą ubezpieczeniu z mocy ustawy jest czasowa niezdolność do pracy wskutek choroby trwającej nieprzerwanie co najmniej 30 dni, jednak nie dłużej niż przez 180 dni, poświadczonej zaświadczeniem lekarskim. Jeżeli po wyczerpaniu 180-dniowego okresu zasiłkowego ubezpieczony nadal jest niezdolny do pracy, ale w wyniku dalszego leczenia i rehabilitacji rokuje odzyskanie tej zdolności, zasiłek chorobowy przedłuża się na okres niezbędny do jej przywrócenia, jednak nie dłużej niż o dalsze 360 dni.

W obowiązkowym trybie ubezpieczenia, do okresu zasiłkowego zalicza się okresy pobierania zasiłku chorobowego z innego ubezpieczenia społecznego, łącznie z okresami zasiłkowymi nabytymi w innych państwach członkowskich UE/EFTA.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje po wyłączeniu z ubezpieczenia społecznego rolników. Ustanie ubezpieczenia może wiązać się np. z wydaniem decyzji o przyznaniu zainteresowanemu rolniczej emerytury lub renty. W takim przypadku wypłata zasiłku chorobowego ustanie  z datą wyłączenia z ubezpieczenia społecznego rolników.