Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Tych tragedii można było uniknąć

Wypadek, który opisujemy wydarzył się w lesie należącym do poszkodowanego rolnika. Pewnego dnia, we wczesnych godzinach popołudniowych, rolnik wraz z żoną i synem udali się do lasu, w celu wycięcia drzew na potrzeby gospodarstwa rolnego. Rolnik z synem wycinali kilkudziesięcioletnie drzewa (o średnicy pnia około 60 cm) za pomocą piły spalinowej, a żona rolnika oczyszczała teren z gałęzi. Jedno ze ściętych drzew, upadając gwałtownie odbiło się i uderzyło poszkodowanego, przewracając go i przygniatając. Syn oraz żona rolnika natychmiast przystąpili do uwalniania go spod leżącego drzewa. Po kilkukrotnych próbach udało im się, przy użyciu drewnianego kołka, częściowo podnieść drzewo i uwolnić poszkodowanego. Na miejsce wypadku wezwano karetkę pogotowia, która przetransportowała rannego rolnika do szpitala. Mimo szybko udzielonej pomocy medycznej, rolnik ten zmarł w wyniku urazu wielonarządowego.

I kolejny przykład:

Poszkodowany wykonywał pracę na polu przeznaczonym pod zasiew kukurydzy, przy pomocy agregatu uprawowego. Nagle doszło do zablokowania się resztek roślinnych kukurydzy w elementach agregatu. Rolnik zatrzymał ciągnik, podniósł agregat do góry i wszedł pod niego ,w celu oczyszczenia. W tym momencie agregat z wałem uprawowym samoistnie opadł przygniatając poszkodowanego i doprowadzając do natychmiastowej śmierci rolnika. Przyczyną tragedii, oprócz nieprzestrzegania zasad bezpieczeństwa (wejście pod niezabezpieczony i uniesiony agregat), był nieszczelny układ hydrauliczny ciągnika.

To tylko dwa z wielu wypadków spowodowanych „upadkiem przedmiotów”, wyjątkowo tragicznych, bo zakończonych śmiercią rolników. Według statystyk Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w ciągu ubiegłego roku doszło do 674 takich zdarzeń, co stanowi ponad 6,5% odnotowanych w 2019 r. wypadków przy pracy rolniczej (10 295 zdarzeń). W tej liczbie, aż 15 wypadków zakończyło się śmiercią rolników. Stanowiły one ponad 26% wszystkich wypadków śmiertelnych w 2019 r. (57 zdarzeń) [1].

Analizując wypadki związane z „upadkiem przedmiotów” możemy dojść do wniosku, że główną ich przyczyną było wejście poszkodowanego w bezpośrednią strefę zagrożenia, w której ryzyko urazu oraz utraty zdrowia lub życia jest największe. Kolejną był brak właściwie posadowionych i zabezpieczonych podpór oraz niesprawne maszyny rolnicze (np. nieszczelności układu hydraulicznego). W ubiegłym roku 6 rolników zginęło przy pozyskiwaniu drewna, kolejnych 3 ¬ podczas wykonywania prac polowych, gdy weszli pod podniesione do góry elementy maszyn rolniczych, takie jak heder kombajnu czy też agregaty uprawowe. Kolejne 3 osoby poniosły śmierć podczas remontów pojazdów samochodowych, ciągników rolniczych i innych urządzeń, w trakcie których doszło do przygniecenia, przez niewłaściwie zabezpieczone przed upadkiem przedmioty. W jednym przypadku rolnik został dociśnięty przez agregat do koła ciągnika podczas wyprzęgania agregatu podorywkowego. Kolejne dwa wypadki dotyczyły zdarzeń, w wyniku których rolnicy zostali przygnieceni przez bele słomy: pierwszy na polu, podczas rozładunku balotów, a drugi podczas zrzucania ich przez otwór w stropie obory.

Jakie działania należy podjąć w celu wyeliminowania zdarzeń wypadkowych spowodowanych „upadkiem przedmiotów”?

I. Prace związane z pozyskiwaniem drewna.

1. Prace związane z pozyskiwaniem drewna takie jak: ścinka i obalanie drzew, zrywka oraz załadunek drewna powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby w celu zapewnienia asekuracji.

2. Za strefę niebezpieczną uważa się przestrzeń wokół urządzenia lub stanowiska pracy, w której wszyscy przebywający narażeni są na ryzyko urazu, utraty zdrowia lub życia. Wynosi ona:

a. co najmniej dwie wysokości ścinanych drzew przy ścince i obalaniu,

b. podczas prac wykonywanych z zastosowaniem narzędzi ręcznych:

• z elementami tnącymi (np.: siekiera, kosa) – co najmniej 5 m, a dla pilarki co najmniej 2 m,
• rotacyjnymi (np. kosiarka) – co najmniej 5 m,
• tnącymi na wysięgniku (np. wykaszarka) – co najmniej 10 m.

3. Niedopuszczalne jest prowadzenie prac:

a. podczas ulewnego deszczu, burzy, śnieżycy, gradu,

b. w gęstej mgle i przy wietrze, który może wpłynąć na zmianę założonego kierunku obalania drzew, powodować przedwczesne obalenie, pękanie drzew i konarów lub stanowić inne, szczególne zagrożenie dla pracujących osób,

c. przy temperaturze powietrza poniżej -20°C, a w przypadku prac na drzewach stojących poniżej -5°C,

d. po zapadnięciu zmroku, z wyłączeniem prac z użyciem maszyn wielooperacyjnych, wykonywanych przy oświetleniu sztucznym, zapewniającym dobrą widoczność.

II. Prace polowe przy wykorzystaniu maszyn rolniczych.

1. Agregowanie maszyny rolniczej z ciągnikiem:

a. podczas agregowania maszyny rolniczej z ciągnikiem nikt nie powinien znajdować się pomiędzy ciągnikiem a maszyną roboczą,

b. po precyzyjnym podjechaniu tyłem do maszyny rolniczej i unieruchomieniu ciągnika, należy połączyć ciągnik z maszyną – najpierw cięgna dolne, potem cięgno górne, zabezpieczyć sworznie zawleczkami i sprawdzić prawidłowość połączeń,

c. przed zawieszeniem lub zdjęciem maszyny rolniczej z trzypunktowego układu zawieszenia (TUZ) ciągnika ustawić dźwignię podnośnika hydraulicznego w położeniu zabezpieczającym przed niezamierzonym podniesieniem lub opuszczeniem maszyny,

d. podczas łączenia przewodów hydraulicznych należy uważać, by układ nie był pod ciśnieniem,

e. nie wolno wchodzić pomiędzy ciągnik a maszynę, kiedy włączony jest silnik, a maszyna jest zawieszona na trzypunktowym układzie zawieszenia,

f. nie wolno podpierać podniesionej maszyny rolniczej przy użyciu kruchych elementów (cegła, pustaki itp.),

g. podpory należy ustawiać na stabilnym, równym podłożu.

2. Czynności naprawcze/konserwacyjne:

a. wszelkie czynności naprawcze, konserwacyjne i regulacyjne można wykonywać jedynie w czasie postoju, przy wyłączonym silniku ciągnika i wyjętym ze stacyjki kluczyku,

b. przy naprawie maszyny rolniczej uniesionej na TUZ konieczne jest zabezpieczenie go przez odpowiednio stabilne podparcie,

c. przy naprawach pod podniesionym przyrządem żniwnym (w przypadku braku fabrycznego zabezpieczenia), należy zabezpieczyć go przed nagłym opadnięciem przez podparcie mocną stabilną podporą. Utrzymywanie zespołu żniwnego w położeniu górnym jedynie za pomocą podnośnika hydraulicznego nie jest bezpieczne,

d. przy pracach obsługowych należy używać odzieży ochronnej i rękawic ochronnych.

III. Prace przy obsłudze przyczep rolniczych.

1. Sprzęganie przyczepy z ciągnikiem:

a. podczas sprzęgania nikt nie powinien znajdować się pomiędzy ciągnikiem a przyczepą,

b. sprzęganie można rozpocząć po wyłączeniu silnika i unieruchomieniu pojazdu za pomocą hamulca postojowego,

c. zaczep przyczepy powinien być wyposażony w sprężynę, co ułatwia łączenie przez jedną osobę. W przypadku braku sprężyny, można wyposażyć go w podporę z regulacją wysokości,

d. po zaczepieniu dyszla przyczepy z zaczepem transportowym ciągnika należy zabezpieczyć sworzeń zaczepowy zawleczką (jeśli nie jest to zaczep automatyczny),

e. instalację elektryczną należy połączyć z instalacją elektryczną ciągnika oraz zabezpieczyć gniazdo przed wysunięciem,

f. instalację hydrauliczną przyczepy należy połączyć z końcówką instalacji hydraulicznej ciągnika. Przy tych czynnościach trzeba używać rękawic ochronnych,

g. następnie połączyć instalację hamulca roboczego,

h. po zakończeniu agregowania sprawdzić połączenie zaczepu, działanie instalacji elektrycznej, hamulca roboczego oraz układów.

2. Czynności naprawcze i konserwacyjne: 

a. przed rozpoczęciem prac pod uniesioną hydraulicznie skrzynią ładunkową przyczepy, należy zabezpieczyć ją dodatkową, odpowiednio wytrzymałą podporą,

b. nie wolno podpierać podniesionej przyczepy przy użyciu kruchych elementów, takich jak np. cegły, czy pustaki,

c. demontaż koła może się odbywać tylko przy niezaładowanej przyczepie [2].

Gdy jesteś świadkiem zdarzenia wypadkowego podejmij niezbędne działania mające na celu pomoc osobie poszkodowanej. W razie konieczności wezwij sąsiadów lub pomoc medyczną oraz inne służby: straż pożarną, policję.

Telefony alarmowe:

• Telefon alarmowy – 112
• Pogotowie Ratunkowe – 999
• Straż Pożarna – 998
• Policja – 997

Opracowano w Biurze Prewencji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w oparciu o:

Bibliografia:

[1] Dane KRUS;

[2] Państwowa Inspekcja Pracy www.pip.gov.pl 

Fotografie:

1. źródło – internet;