Borelioza – podstępna choroba, nazywana plagą XXI wieku
Borelioza (choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa) jest odzwierzęcą układową chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie z rodzaju Borrelia. Na człowieka i inne zwierzęta przenoszą je kleszcze należące do rodzaju Ixodes, w których układzie pokarmowym bytują krętki. Ze względu na zróżnicowane objawy boreliozę trudno zdiagnozować.
Objawy boreliozy są bardzo zróżnicowane, a niektóre z nich podobne są do innych chorób. Jednym z najczęstszych zwiastujących zakażenie jest zaczerwienienie skóry w kształcie pierścienia lub owalnej plamy otaczające miejsce ukłucia przez kleszcza (tzw. rumień wędrujący). Zaczerwienienie rozszerzające się obwodowo wokół ukłucia, jest często obserwowane w ciągu pierwszych kilku dni do tygodnia od zdarzenia.
| Rumień wędrujący – pojawienie się rumienia jest wskazaniem do natychmiastowej wizyty u lekarza. |
Warto zauważyć, że rumień nie występuje u wszystkich pacjentów z boreliozą – dotyka jedynie około 40-60% zakażonych. Oprócz zmiany skórnej we wczesnych stadiach boreliozy mogą pojawić się bardziej ogólne objawy, takie jak zmęczenie, zawroty i bóle głowy (objawy grypopodobne). Następnie występują różne inne objawy boreliozy, najczęściej w postaci porażenia nerwu twarzowego, widoczne jako porażenie połowy twarzy. Inne symptomy mogą obejmować bóle i problemy z sercem, zapalenie stawu (najczęściej kolanowego), nagłe problemy ze słuchem, nawracające bóle brzucha, głowy, mięśni i stawów, aż po zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Borelioza bywa mylona z chorobami psychicznymi, nerwicą, reumatoidalnym zapaleniem stawów, wadami serca, stwardnieniem rozsianym czy chorobą Alzheimera.
U różnych osób choroba może przebiegać całkowicie odmiennie. Ważne, by zgłaszać lekarzowi wszystkie niepokojące objawy – nawet te pozornie niezwiązane z ukąszeniem kleszcza, a przede wszystkim poinformować go o ukąszeniu.
Lepiej zapobiegać, niż leczyć
Rolnicy, podobnie jak leśnicy, z uwagi na miejsce i charakter pracy, są szczególnie narażeni na choroby odkleszczowe. Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zachorowaniu jest niedopuszczanie do pogryzienia przez tego pajęczaka. Dlatego ważne jest przestrzeganie zasad, które to ryzyko minimalizują. Pamiętajmy o:
- szczelnym okrywaniu ciała (koszula z długim rękawem, zasłaniająca dekolt, spodnie z długimi nogawkami, długie skarpety, kryte buty, nakrycie głowy) – szczególnie podczas wykonywania prac na użytkach zielonych oraz w lesie, i wybieraniu ubrań w jasnym kolorze, gdyż łatwiej na nich dostrzec kleszcze;
- niesiadaniu bezpośrednio na trawie, pniu itp.;
- chodzeniu po przetartych szlakach – unikaniu wysokich traw i zarośli;
- wzmożonej ostrożności w okresach szczególnej aktywności kleszczy, tj. między majem a listopadem;
- stosowaniu środków odstraszających kleszcze, tzw. repelentów;
- dokładnym sprawdzeniu całego ciała po powrocie do domu z miejsc, gdzie bytują kleszcze.
Uwaga!
Jeżeli na skórze znajdziesz żerującego kleszcza, usuń go jak najszybciej – samodzielnie, bądź u lekarza!
|
Jak usunąć kleszcza w domu? • wysterylizować spiczastą pęsetę bądź kartę do usuwania kleszczy; |
Leczenie boreliozy – o wyborze metody leczenia zawsze decyduje lekarz!
Leczenie boreliozy odbywa się pod nadzorem lekarza, który przepisuje choremu odpowiednie antybiotyki. Rodzaj terapii zależy od tego, na jaką postać choroby cierpi pacjent. Krętki Borrelia mogą bowiem atakować różne układy i narządy człowieka, co wiąże się też ze zróżnicowanymi objawami. Jeśli kleszcz, który ugryzł chorego, był nosicielem nie tylko bakterii powodujących boreliozę, pojawia się ryzyko rozwinięcia się koinfekcji w postaci innych chorób odkleszczowych.
Badania na boreliozę
Podstawowe badanie na boreliozę, czyli test ELISA, wykonywane jest na etapie wstępnej diagnostyki. Jest to oznaczenie konkretnych przeciwciał wykrywanych właśnie w przebiegu boreliozy. Są one wytwarzane przez układ odpornościowy, który stara się zwalczyć atakujące organizm czynniki chorobotwórcze. Niestety jego skuteczność jest ograniczona, szczególnie we wczesnej fazie choroby, a wynik może być fałszywie negatywny lub fałszywie pozytywny. Z tego względu rezultaty testu ELISA powinny być weryfikowane testem Western Blot. Wykrywalność patogenów przenoszonych przez kleszcze jest w przypadku testu Western Blot o wiele wyższa. Długo czeka się jednak na wyniki (do 6 tygodni).
Inną metodą diagnostyczną na wykrycie boreliozy są techniki biologii molekularnej, czyli PCR. Oznacza to, że obecność krętków kleszczowych w organizmie pacjenta wykrywa się na podstawie testu DNA. Badanie PCR ma wysoką czułość i umożliwia skuteczne wykrywanie materiału genetycznego bakterii wywołujących boreliozę. Może jednak dawać wynik fałszywie pozytywny, jeśli w organizmie obecne są martwe patogeny. Wykonanie badania PCR jest wskazane u osób, u których nie można przeprowadzić testów pod kątem antygenów lub w przypadku podejrzenia zaawansowanego etapu choroby.
Badania ELISA, Western Blot oraz PCR wykonuje się na podstawie próbki krwi pacjenta.
W ciągu ostatnich dziesięciu lat Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odnotowuje wzrost liczby zgłaszanych zachorowań na boreliozę, na co wpływają zmiany klimatyczne zwiększające aktywność kleszczy, większa świadomość występowania tych chorób u rolników, jak również coraz doskonalsze metody rozpoznawania przez lekarzy POZ chorób odkleszczowych. W 2010 roku w KRUS odnotowano 125 przypadków zakażenia tą chorobą, natomiast w 2020 roku – 185.
Od wielu lat Kasa prowadzi działania prewencyjne na rzecz zmniejszenia liczby zachorowań na choroby zakaźne odkleszczowe. W ramach kampanii prewencyjnej pod hasłem „Rolniku nie daj się kleszczom!” upowszechnia sposoby ograniczenia ryzyka ukąszenia przez kleszcze oraz zasady postepowania, gdy do niego dojdzie.
Źródło:
1. Broszura prewencyjna KRUS „Borelioza i kleszczowe zapalenia opon mózgowych”.
2. www.medonet.pl