Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Choroby zawodowe zakaźne są powodowane przez zarazki i pasożyty znajdujące się w glebie, wodzie, powietrzu, ściekach, kompoście, ściekach, gnojownicy, na skórze i sierści zwierząt, a także w produktach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.

Źródłem zakażenia są zwierzęta, które mogą wydalać szkodliwe drobnoustroje wraz z krwią, moczem, kałem, śliną, wodami płodowymi, mlekiem. Choroby odzwierzęce są roznoszone przez muchy, pluskwy, pchły, kleszcze, i wszy, a także zwierzęta domowe i gospodarskie. Niektóre z nich nie chorują, mogą jednak być nosicielami chorób i zarażać inne osobniki i ludzi.

W ciągu ostatnich 10 lat u 1 300 osób ubezpieczonych w KRUS ustalono uszczerbki na zdrowiu wskutek chorób zawodowych zakaźnych. Najwięcej z nich, bo 98% zachorowało na boreliozę (1 180 osób, tj. 91%) i odkleszczowe zapalenie mózgu (90 osób, tj. 7%). Odnotowano też 11 zachorowań na toksoplazmozę oczną, 5 na bąblowicę wątroby, po 3 przypadki toksokarozy i asperiliozy oraz po 1 przypadku różycy, promienicy jamy ustnej i brucelozy.

Borelioza i kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych to choroby przenoszone przez kleszcze. Borelioza jest chorobą znaną od niedawna, tj. drugiej połowy lat 80. XX wieku. Atakuje tkankę łączną, mięśniową i nerwową. Choroba rozwija się w ciągu 1–3 tygodni od ukąszenia przez kleszcza. Może pojawić się tzw. rumień wędrujący – zaczerwienienie o średnicy od kilku do kilkunastu centymetrów, lekko wypukłe, ciepłe, bolesne przy dotyku. W tej fazie mogą pojawić się objawy grypopodobne. Konieczna jest wtedy antybiotykoterapia. Jeśli nie zostaną podane antybiotyki, borelioza przechodzi w fazę rozsianą. Po upływie 2 tygodni lub kilku miesięcy mogą występować objawy wtórne w postaci zapalenia stawów, zaburzeń neurologicznych i kardiologicznych. Pojawia się gorączka, dreszcze, bóle głowy, gardła, stawów, tiki mięśni, sztywność stawów. Chory może potrójnie widzieć, mieć paraliż mięśni twarzy, zawroty głowy, problemy z mówieniem, orientacją przestrzenną.

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu pojawiają się u chorego po kilkunastu dniach od zakażenia kleszczowym zapaleniem mózgu. Są podobne do grypy: gorączka, bóle głowy, ból mięśni, uczucie ogólnego rozbicia. Po tygodniu mogą ustąpić albo rozwinąć się w zapalenie mózgu (u osób dorosłych) lub opon mózgowo-rdzeniowych (u dzieci i młodzieży). Wówczas pojawiają się bóle głowy, nudności, wymioty, zaburzenia orientacji, drgawki, niedowłady i porażenia mięśni, częściowa lub całkowita utrata świadomości, przytomności, śpiączka. Kleszczowe zapalenie mózgu jak też kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może prowadzić do śmierci lub pozostawić po sobie trwałe następstwa neurologiczne.

Odnotowywany w ostatnich latach wzrost liczby zachorowań na boreliozę i odkleszczowe zapalenie mózgu jest skutkiem zmian klimatycznych (złagodzenia klimatu) wskutek, których znacząco wzrosła populacja kleszczy, a także lepszej rozpoznawalności tych chorób. Ryzyko ukąszenia przez kleszcza jest duże, bo pajęczaki te są praktycznie wszędzie, w lasach, na łąkach, w miejskich parkach i ogrodach.

W ramach profilaktyki chorób odkleszczowych należy unikać miejsc, w których żerują. Nie wchodzić w gęste zarośla i wysokie trawy, nie stać pod drzewami i nie siadać na powalonych pniach. Warto stosować repelenty (środki odstraszające ) i nosić ubrania szczelnie przylegające do ciała. Po powrocie z miejsc, gdzie bytują kleszcze należy dokładnie sprawdzić czy nie mamy kleszcza. Najlepiej sprawdzić całe ciało, a szczególnie dokładnie pachwiny, pępek, skórę za uszami, pachy, pod kolanami. Kleszcza, który znajduje się na ciele człowieka, należy jak najszybciej usunąć. Im szybciej to zrobimy, tym mniejsze prawdopodobieństwo zakażenia odkleszczowym zapaleniem mózgu lub boreliozą. Usuwanie kleszczy ułatwiają dostępne w aptekach pompki, długopisy, przyssawki itp. Kleszcza należy uchwycić jak najbliżej powierzchni skóry człowieka, delikatnie, ale zdecydowanie pociągając do góry. Po wyjęciu trzeba sprawdzić, czy został usunięty w całości, odkazić miejsce ukąszenia i obserwować czy w miejscu po ukłuciu nie pojawił się rumień. Jeśli wystąpi niepokojąca zmiana, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Do lekarza należy się zgłosić również, gdy nie uda się usunąć kleszcza.

Toksoplazmoza oczna jest chorobą wywołaną przez pierwotniaki pasożytujące wewnątrz komórek, w narządach ludzi i zwierząt. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową, w wyniku spożycia zakażonego surowego lub niedogotowanego mięsa. Zagrożenie stanowi również woda, gleba oraz warzywa zanieczyszczone fekaliami kocimi. Źródłem tych pasożytów są wydaliny zarażonych zwierząt (mleko, kał, mocz). Toksoplazmoza oczna przebiega najczęściej pod postacią zapalenia siatkówki i naczyniówki oka. W ciele szklistym oka występuje wtedy odczyn zapalny: wysięk drobnopyłkowy, męty, błony zapalne. Główną dolegliwością chorego jest pogorszenie się w ciągu jednego lub kilku dni ostrości widzenia. Choroba ma przebieg nawracająco-remisyjny. Zapobiega toksoplazmozie częste i dokładne mycie rąk (zwłaszcza po kontaktach z kotami), kupowanie mięsa znanego pochodzenia, dokładne mycie pod bieżącą wodą owoców i warzyw, używanie rękawic podczas pracy w polu i ogrodzie, unikanie kontaktów z nieznanymi kotami.

Bąblowica wielojamowa jest bardzo groźną i ciężką do wykrycia chorobą, którą roznosi tasiemiec bąblowcowy (bąblowiec). Bąblowcem możesz zarazić się jedząc niemyte jagody, maliny, poziomki i jeżyny. Jaja tasiemca bąblowcowego znajdują się w kale zarażonych zwierząt (lisów, wilków lub psów). Larwy tego pasożyta po dostaniu się do organizmu zagnieżdżają się w wątrobie, płucach i mózgu. Wokół nich tworzy się torbiel, która powiększa się i uciska sąsiednie tkanki. Bąblowica wielojamowa może przez 10-15 lat nie dawać objawów. Pasożyt latami rozmnaża się i rozprzestrzenia w organizmie człowieka, dając przerzuty jak nowotwór. Ryzyko zachorowania na bąblowicę ogranicza przestrzeganie podstawowych zasad higieny – dokładnie mycie przed jedzeniem jagód, malin, jeżyn i poziomek oraz rąk po każdym kontakcie z bezpańskim psem albo kotem.

Toksokaroza to groźna choroba odzwierzęca wywoływana przez larwy glist psich lub kocich, znajdujące się w ich ekskrementach. Źródłem zakażenia toksokarozą są skażona gleba i pokarm, kontakty z zakażonymi zwierzętami oraz ich odchodami. Pierwotną przyczyną tego stanu rzeczy jest nieodrobaczanie psów i kotów. Najczęściej na toksokarozę chorują dzieci, gdyż często wkładają brudne ręce oraz przedmioty do ust. W organizmie człowieka (w dwunastnicy) z połkniętych jaj inwazyjnych wykluwają się larwy, które przedostają się przez ściany jelita do krwiobiegu. Wraz z krwią migrują do różnych narządów organizmu i osiedlają się w nich, powodując odczyny zapalne i niszczenie zainfekowanych tkanek. Skuteczną metodą zapobiegania toksokarozie jest przestrzeganie podstawowych zasad higieny - mycie rąk po powrocie do domu, przed jedzeniem, po kontakcie ze zwierzętami, mycie pożywienia (np. jarzyn, owoców), systematyczne odrobaczanie zwierząt, ograniczenie dzieciom kontaktów ze szczeniętami i kociętami oraz nieznanymi psami i kotami, a także zabezpieczenie miejsc zabaw dzieci (np. piaskownic) przed zanieczyszczeniem odchodami zwierząt.

Różyca jest chorobą zakaźną zwierząt, ale może się również przenosić na ludzi. Jest spowodowana przez pałeczkę włoskowca różycy wydalaną przez zwierzęta wraz z wydzieliną nosa, moczem i kałem. Pałeczka różycy jest oporna na wysychanie, wędzenie, solenie i peklowanie, może więc długo utrzymywać się w wyrobach wędliniarskich. Proces zapalny powstaje wskutek kontaktu skaleczonej skóry z mięsem chorego zwierzęcia, bardzo rzadko drogą pokarmową. Rozpoczyna się od uczucia swędzenia, pieczenia i piekącego bólu w miejscu zakażenia, najczęściej w obrębie dłoni. Szybko powstaje obrzęk i sinawoczerwony rumień, stopniowo poszerzający się po obwodzie. Bardzo rzadko w obrębie zmiany pojawiają się drobne pęcherzyki. Przebieg choroby jest zazwyczaj łagodny i trwa kilka–kilkanaście dni. W profilaktyce zapobiegania różycy ważne jest przestrzeganie zasad higieny osobistej i czystości w chlewni.

Bruceloza wywoływana jest przez bakterie powodujące ronienie u bydła. Źródłem zakażenia jest poroniony płód, wydzielina z pochwy zwierząt, mięso, mleko, krew, mocz. Zakażenie następuje podczas kontaktu z zakażonym płodem lub wydzielinami zwierząt, względnie poprzez spożycie produktów chorego zwierzęcia. Zapobiegać tej chorobie można likwidując lub izolując zwierzęta chore, niszcząc łożyska i poronione płody, przestrzegając higieny osobistej przy obsłudze zwierząt.

Aspergiloza, czyli grzybica kropidlakowa jest infekcją spowodowaną grzybem Aspergillus. Wywołujący zakażenie grzyb znajduje się w rozkładającej się roślinności, w ziemi, na martwych liściach, w żywności lub w kompoście.

Dla większości ludzi jest on nieszkodliwy. Ryzyko rozwoju aspergilozy zależy od ogólnego stanu zdrowia człowieka oraz zakresu ekspozycji na pleśnie. Jeśli płuca są uszkodzone po infekcji (np. gruźlicy) lub po astmie, grzyb może wywołać nawracające świsty oddechowe, kaszel i gorączkę. Szczególnie narażeni na zakażenie są chorzy po chemioterapii lub leczeniu antybiotykami. Choroba może przybrać postać inwazyjną – grzybniaka kropidlakowego lub reakcję alergiczną.

W celu uniknięcia zakażenia grzybicą kropidlakową, osoby z osłabionym układem immunologicznym (np. po antybiotykoterapii, chemioterapii itp.) powinny unikać terenów budowy, kompostowników i przechowalni zbóż, nosić maski ochronne.

Promienica jamy ustnej wywoływana jest przez bakterie chorobotwórcze z gatunku Actinomyces israelii. przedostające się do organizmu przez pękniętą skórę. Zainfekowanie wywołuje rany lub wrzody na tkankach miękkich organizmu. Promienica zwykle umiejscawia się w jamie ustnej, nosie, gardle, płucach, żołądku lub jelitach. Choroba nie jest zakaźna, ale może rozprzestrzeniać się od zainfekowanego miejsca na inne części ciała. Kiedy promienica rozwinie się w tkance jamy ustnej, może spowodować objawy powszechnie określane jako guzowata szczęka. W szczęce wyczuwalny jest twardy guz, nie zawsze bolesny. Może jednak powodować bolesne ropnie na skórze, które początkowo pojawiają się jako czerwonawe siniaki w miejscu zakażenia. Promienica może również wywoływać skurcze mięśni szczęki, czyli szczękościsk, uniemożliwiający prawidłowe otwarcie ust. Najlepszym sposobem zapobiegania promienicy jest dbałość o właściwą higienę jamy ustnej i regularne wizyty u stomatologa. Przy odpowiednim leczeniu promienica jest całkowicie uleczalna.

Reasumując najlepszą profilaktyką chorób zakaźnych odzwierzęcych jest:

• przestrzeganie higieny osobistej (częste mycie rąk, bezwzględnie po zakończeniu pracy ze zwierzętami i w pomieszczeniach inwentarskich),
• używanie odzieży i obuwia przeznaczonych wyłącznie do pracy ze zwierzętami,
• dbałość o czystość pomieszczeń inwentarskich, gruntowne ich oczyszczanie, malowanie i odkażanie, co najmniej dwa razy w roku: wczesną wiosną i jesienią;
• lokalizowanie wybiegów dla zwierząt, gnojowni poza podwórzem;
• izolowanie i eliminowanie ze stada chorych zwierząt,
• stosowanie podczas pracy z chorymi osobnikami środków ochrony indywidualnej (rękawic ochronnych, np. gumowych, a w szczególnym przypadku półmasek i okularów ochronnych;) oraz staranne odkażanie pomieszczeń, wybiegów, urządzeń i sprzętu,
• zabezpieczanie, przed przystąpieniem do obsługi zwierząt, opatrunkami wszelkich zadraśnięć i skaleczeń, a rąk dodatkowo rękawicami,
• dezynfekowanie ran po skaleczeniu się przedmiotem zabrudzonym ziemią lub nawozem albo po okaleczeniu przez zwierzę.