Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Świąd, zmiany w postaci krost, złuszczanie naskórka, pokrzywka, pogrubienie czy pękanie skóry to typowe objawy dermatoz, czyli schorzeń skóry, których podłoże może być genetyczne lub nabyte. Najczęstsze przyczyny tej grupy przypadłości to reakcje alergiczne i autoimmunologiczne, zakażenia grzybicze i bakteryjne, wirusy (np. opryszczki), a także pasożyty (np. świerzbowiec, nużeniec).

Schorzenia skóry są często tematem wstydliwym i krępującym dla osoby zmagającej się z tymi problemami, zwłaszcza gdy dotyczą widocznych części ciała (np. twarzy i rąk). Objawy dermatoz niejednokrotnie ograniczają możliwość normalnego funkcjonowania. Rolnicy to grupa zawodowa narażona na dermatozy w sposób szczególny, ponieważ w środowisku ich życia i pracy występuje wiele substancji mogących je wywoływać:

• substancje pochodzenia zwierzęcego (naskórek, sierść krowy; pierze: kacze, gęsie, kurze; mleko krowie);
• substancje pochodzenia roślinnego (pyły: zbożowy, omłotowy, ze słomy i siana), a także same rośliny jak np. liście pomidora;
• metale (chrom, kobalt, nikiel, rtęć);
• środki ochrony roślin;
• paliwa, smary i nawozy mineralne;
• składniki gumy.

Prewencja dermatoz zawodowych polega na kształtowaniu świadomości rolników w zakresie właściwych praktyk, zachowań i sposobów wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, ich wczesnego wykrywania i minimalizowania wpływu czynników sprawczych. W celu zmniejszenia ryzyka zachorowania na skórne choroby zawodowe rolników należy:

• eliminować ze środowiska pracy środki drażniące i uczulające lub zastępować je substancjami mniej szkodliwymi;
• dokonywać częstych zmian osób wykonujących pracę na stanowiskach z dużym narażeniem;
• w zależności od czynnika narażenia właściwie dobierać i stosować środki ochrony osobistej (m.in. zakładać czyste, nieuszkodzone, suche od wewnątrz rękawice ochronne, prawidłowo zdejmować brudne rękawice ochronne);
• unikać pracy niechronionymi rękami z substancjami, na które skóra wykazuje nadwrażliwość;
• pielęgnować skórę w trakcie i po zakończeniu pracy (stosować kremy ochronne, unikać noszenia biżuterii podczas pracy);
• właściwie dobierać i stosować środki do mycia skóry; stosować efektywne zabezpieczenia ochronne skóry (np. klimatyzowane kabiny maszyn rolniczych), automatyzować produkcję;
• zwalczać choroby zwierząt hodowlanych;
• obserwować stan swojej skóry i zgłaszać dolegliwości lekarzom pierwszego kontaktu (np. zaostrzenie zmian skórnych w okresie wzmożonych prac polowych).

Najczęściej występujące u rolników choroby skóry to: alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia, trądzik olejowy, drożdżakowe zapalenie skóry rąk, grzybice skóry i pokrzywka kontaktowa.

W ciągu ostatnich dziesięciu lat Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przyznała 54 jednorazowe odszkodowania z tytułu chorób zawodowych skóry. Prawdopodobnie częstość ich występowania jest zdecydowanie wyższa niż ukazują to statystyki, a przyczyn niskiej ich rozpoznawalności należy upatrywać w braku wstępnych i okresowych badań wśród rolników, opieki medycyny pracy, a także braku świadomości nt. chorób zawodowych skóry wśród mieszkańców wsi.

Rolniku! Zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu i poinformuj go o podejrzeniu choroby zawodowej skóry, jeśli zauważysz objawy takie jak:

• świąd skóry, bąble na rękach bądź całym ciele występujące np. podczas dokonywania zabiegu oprysku, prac żniwnych bądź obsługi zwierząt inwentarskich; świąd skóry z równoczesnym jej pękaniem, mikrorankami z substancją wysiękową (wodnistą cieczą);
• suchość skóry z równoczesnym jej pogrubieniem i bolesnym pękaniem w okresie wzmożonych prac polowych;
• świąd, zaczerwienienie, obrzęk, złuszczanie skóry podczas wykonywania prac o silnym zapyleniu; okrągłe, swędzące zmiany skórne związane z kontaktem ze zwierzętami;
• oraz wszelkie inne zmiany skórne, których powstawanie ma związek z wykonywaną pracą.

Osoby, u których rozpoznano choroby zawodowe skóry mogą ubiegać się o jednorazowe odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu lub śmierci.

Opracowano w Biurze Prewencji Centrali KRUS na podstawie:

1. Profilaktyka chorób zawodowych skóry, poradnik dla lekarzy. Red. Beata Kręcisz. Łódź: Oficyna Wydaw. Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera 2010;
2. KRUS Ubezpieczenia w rolnictwie. Materiały i studia. Kwartalnik 64/2017 ISSN 1507-4757. Radosław Śpiewak. Zawodowe choroby skóry u rolników, str. 100-114.