Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Dla rolników podejmujących pracę na terenie państw Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarii oraz Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Płn.

Co powinien wiedzieć rolnik, podejmujący pracę na terytorium Wspólnot Europejskich, o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu

Chcąc zabezpieczyć sobie prawo do ochrony socjalnej, nie tracąc jednocześnie praw nabytych w okresie wcześniejszym, rolnicy realizujący swoje prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Wspólnoty powinni posiadać przynajmniej podstawową wiedzę w przedmiotowym zakresie. Warto wiedzieć, że w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej Polska - tak jak wszystkie pozostałe państwa UE - nadal stosuje prawo krajowe w dziedzinie zabezpieczenia społecznego. Niemniej, aby uniknąć negatywnych skutków obowiązywania tego prawa w stosunku do osób przemieszczających się w obrębie Wspólnoty, Polska jest również zobowiązana do przestrzegania zasad koordynacji krajowych systemów zabezpieczenia społecznego, zapisanych w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (WE):nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 166 z 30.04.2004r.), nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 2009. 284. 1).

Gdzie ubezpieczenie?

Zasady ogólne

Zgodnie z zasadą ogólną osoby, do których ma zastosowanie rozporządzenie 883/2004, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Ustawodawstwo takie określane jest zgodnie z przepisami Tytułu II. Do celów stosowania przepisów Tytułu II rozporządzenie 883/2004. Jak stanowi art. 11 ust. 3a rozporządzenia 883/2004, osoba wykonująca pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego, na terytorium którego wykonuje pracę. Jest to tzw. zasada miejsca wykonywania pracy (lex loci laboris). W myśl tego przepisu, właściwe jest ustawodawstwo państwa, w którym praca najemna lub praca na własny rachunek jest wykonywana. W tej sytuacji nie ma zatem znaczenia miejsce zamieszkania pracownika, siedziba jego pracodawcy lub to, gdzie prowadzący działalność ją zarejestrował.

W przypadku osób zatrudnionych lub pracujących na własny rachunek na statku na morzu właściwym ustawodawstwem będzie ustawodawstwo tego państwa, pod banderą jakiego pływa statek. Jednakże osoba zatrudniona na pokładzie statku pod banderą jednego państwa, a otrzymująca wynagrodzenie za pracę od pracodawcy mającego siedzibę na terytorium innego państwa, podlega ustawodawstwu tego państwa, gdzie pracodawca ma swoją siedzibę lub gdzie prowadzi swoją działalność, o ile jednak pracownik zamieszkuje na terytorium tego państwa (art. 11 ust. 4 rozporządzenia 883/2004).

Ponadto informacje w tym zakresie dostępne są na stronie Komisji Europejskiej gdzie jest zamieszczony Praktyczny poradnik – ustawodawstwo mające zastosowanie w UE, EOG i Szwajcarii (2013).

osoby które wykonują pracę na własny rachunek w jednym państwie, a które udają się, by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim

Rozporządzenie 883/2004 przewiduje także szczególną zasadę dotyczącą osób wykonujących pracę na własny rachunek, a które udają się, by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim. Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w państwie członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas pracy nie przekracza 24 miesięcy.

Przepis art. 14 ust. 3 rozporządzenia 987/2009 wyjaśnia, że określenie "która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek" , odnosi się do osoby, która zwykle prowadzi znaczną część działalności na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę. W szczególności osoba taka musi już prowadzić działalność od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać z przepisów tego artykułu oraz, w każdym okresie prowadzenia tymczasowej działalności w innym państwie członkowskim, musi nadal spełniać w państwie członkowskim, w którym ma siedzibę, wymogi konieczne do prowadzenia działalności pozwalające na jej ponowne podjęcie po powrocie.

Przepis art. 14 ust. 4 rozporządzenia 987/2009 wyjaśnia z kolei pojęcie "podobnej działalności" , o której mowa w art. 12 ust. 2 Rozporządzenia 883/2004. Według tego przepisu, kryterium stosowanym do określenia, czy działalność, którą osoba pracująca na własny rachunek wyjeżdża prowadzić do innego państwa członkowskiego, jest „podobna” do dotychczas prowadzonej działalności na własny rachunek, jest rzeczywisty charakter działalności, a nie zakwalifikowanie w państwie, w którym działalność będzie prowadzona.

Więcej informacji na stronie ZUS http://www.zus.pl

Ponadto informacje w tym zakresie dostępne są na stronie Komisji Europejskiej gdzie jest zamieszczony Praktyczny poradnik – ustawodawstwo mające zastosowanie w UE, EOG i Szwajcarii (2013).

osoby które wykonują pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich

Zgodnie z art. 13 ust. 2 osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub więcej państwach członkowskich podlega:

• ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie,
• ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z państw członkowskich, w którym wykonuje ona znaczną część swej pracy.

Do celów stosowania art. 13 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 osoba, która "normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w więcej państwach członkowskich", oznacza w szczególności osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jeden rodzaj lub więcej odrębnych rodzajów pracy na własny rachunek, niezależnie od charakteru tej pracy, w dwóch lub więcej państwach członkowskich (art. 14 ust. 6 rozporządzenia 987/2009).

Znaczna część działalności na własny rachunek wykonywana w państwie członkowskim oznacza znaczną pod względem ilościowym część pracy najemnej lub pracy na własny rachunek wykonywanej w tym państwie członkowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy. W celu określenia, czy znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim, należy uwzględnić następujące kryteria orientacyjne:

• obrót,
• czas pracy, 
• liczba świadczonych usług, 
• dochód.

W ramach ogólnej oceny, spełnienie powyższych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25% tych kryteriów wskazuje, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim.

Co powinien zrobić rolnik wyjeżdżający w celach zarobkowych do innego państwa Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarii oraz Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Płn.?

Osoba podlegająca ubezpieczeniu społecznemu rolników, która wyjeżdża do innego państwa członkowskiego i rozpoczyna wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej lub podejmuje tam pracę najemną u zagranicznego pracodawcy na podstawie umowy zawartej zgodnie z prawem tego państwa, zobowiązana jest do bieżącego powiadomienia o tym fakcie jednostki KRUS właściwej dla miejsca położenia gospodarstwa rolnego w terminie 14 dni od podjęcia pracy (art. 37 ust 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). 

• Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego może potwierdzić formularz A1 osobom pozostającym w ubezpieczeniu rolniczym w następujących przypadkach:
• prowadzenia działalności rolniczej w Polsce i w innym państwie członkowskim tj. dwa gospodarstwa rolne - art. 13 ust. 2a rozporządzenia 883/2004,
• prowadzenia działalności rolniczej i pozarolniczej w Polsce oraz działalność pozarolnicza w innym państwie - art. 13 ust. 2a rozporządzenia 883/2004,
• działalność rolnicza w Polsce i działalność pozarolnicza w innym państwie - art. 13 ust. 2a rozporządzenia 883/2004,
• czasowego wyjazdu rolnika do innego państwa, celem wykonania tam specjalistycznej działalności związanej z profilem działalności prowadzonej w Polsce (działalnością rolniczą) - art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2004,
• Zastosowania wyjątków od przepisów art. 11 do 15 na podstawie art. 16 rozporządzenia 883/2004 w odniesieniu do osób, które pozostaną ubezpieczone w systemie rolniczym (w KRUS).

Każdorazowo KRUS potwierdza polskie ustawodawstwo w powyższych przypadkach po spełnieniu warunków do pozostania w systemie rolniczym.

Informacje w tym zakresie dostępne są również na stronie na stronie ZUS http://www.zus.pl oraz na stronie Komisji Europejskiej gdzie jest zamieszczony Praktyczny poradnik – ustawodawstwo mające zastosowanie w UE, EOG i Szwajcarii (2013).

Kiedy ustawodawstwo właściwe potwierdza ZUS

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wciąż potwierdza podleganie polskiemu ustawodawstwu wszystkim pracownikom najemnym i osobom prowadzącym działalność pozarolniczą, innym niż rolnicy. W odniesieniu do osób prowadzących działalność rolniczą ZUS potwierdza formularz A1 w następujących przypadkach:

1. Kiedy rolnik podejmie pracę podobną do działalności wykonywanej w Polsce lecz w charakterze pracownika najemnego - przy zastosowaniu art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2004.
2. Kiedy rolnik prowadzący równocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą nie będzie spełniał warunków określonych w polskim prawie wewnętrznym do pozostania w systemie rolniczym - przy zastosowaniu art. 13 ust. 2 rozporządzenia 883/2004.”