Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Zgodnie z ustawą z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników prawo do świadczeń z ubezpieczenia ustala się na wniosek osoby zainteresowanej albo innej osoby mającej interes prawny w ustaleniu tego prawa (np. przez pełnomocnika). Pełnomocnikiem osoby zainteresowanej może być każda osoba fizyczna, która nie jest ograniczona w zdolności do czynności prawnych, jeżeli działa na podstawie pełnomocnictwa. Za pełnomocnika osoby zainteresowanej uważa się również m.in. członka najbliższej rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym albo opiekuna społecznego lub przedstawiciela organizacji związkowej, jeżeli działają za zgodą osoby zainteresowanej. Pełnomocnictwo lub zgoda powinny być udzielone przez osobę zainteresowaną na piśmie lub podane do protokołu.

Wniosek o emeryturę lub rentę może być wycofany, jednakże nie później niż do dnia uprawomocnienia się decyzji. W razie wycofania wniosku postępowanie w sprawie świadczeń podlega umorzeniu.

Wnioskodawca zamieszkały w Polsce, posiadający okresy ubezpieczenia za granicą i w Polsce, który ubiega się o przyznanie emerytury rolniczej, powinien złożyć wniosek o to świadczenie na obowiązującym formularzu KRUS SR-20. Do tego formularza wnioskodawca, zamiast krajowego formularza KRUS SR-21 (lub KRUS SR-21A), powinien dołączyć formularz unijny E-207 PL. Informacja dotycząca przebiegu okresu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej (w Polsce i za granicą).

Do wniosku powinny być również dołączone dowody, które uzasadniają prawo do świadczeń oraz wpływają na ich wysokość.

W związku z tym wnioskodawca ubiegający się o przyznanie prawa do emerytury rolniczej oprócz dokumentów stwierdzających tożsamość oraz datę urodzenia powinien przedłożyć:

• dokumenty potwierdzające okresy pracy i prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz podlegania z tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu rolników i opłacenia składek (o ile takie dokumenty nie znajdują się w posiadaniu KRUS),
• dokumenty potwierdzające okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu, o ile legitymuje się innym ubezpieczeniem społecznym niż rolnicze,
• dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia przebyte w państwach UE/EFTA/Wielkiej Brytanii lub w państwach, z którymi łączy Polskę umowa o zabezpieczeniu społecznym, (o ile legitymuje się okresami ubezpieczenia za granicą), a w razie braku takich dokumentów - wskazać instytucję, w której był ubezpieczony lub nazwę i adres pracodawcy, a w przypadku ubiegania się o rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy należy dołączyć zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza leczącego na druku KRUS N-14.

W przypadku ubiegania się o przyznanie prawa do renty rodzinnej do wniosku powinny być dołączone dokumenty stwierdzające:

• datę zgonu osoby, po której ma być przyznana renta rodzinna,
• datę urodzenia wnioskodawcy,
• datę zawarcia związku małżeńskiego, jeżeli o rentę ubiega się wdowa lub wdowiec,
• pozostawanie we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci współmałżonka, a w razie, gdy takiej wspólności nie było, prawo do alimentów ustalone wyrokiem lub ugodą sądową,
• stan zdrowia dziecka albo wdowy lub wdowca, jeżeli przyznanie renty jest uzależnione od niezdolności do pracy (całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym),
• fakt uczęszczania do szkoły, jeżeli dziecko ukończyło 16 lat,
• fakt, iż zmarły był opiekunem ustanowionym przez sąd,
• długość okresu wychowania i utrzymywania dziecka (dot. wnuków, rodzeństwa i innych dzieci) przez zmarłego oraz czy rodzice tego dziecka żyją i dlaczego nie mogą mu zapewnić środków utrzymania,
• pozostawanie na utrzymaniu zmarłego przed jego śmiercią,
• nieposiadanie dochodów z tytułu zatrudnienia lub z innych źródeł.

Jeżeli osoba zmarła, po której ma być przyznana renta rodzinna, nie miała ustalonego prawa do emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, do wniosku - oprócz wyżej wymienionych dokumentów, należy dołączyć:

• dokument stwierdzający datę urodzenia osoby, po której ma być przyznana renta rodzinna,
• dokumenty potwierdzające okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i opłacanie składek (o ile takie dokumenty nie znajdują się w posiadaniu KRUS) oraz okresy innego ubezpieczenia społecznego niż rolnicze, o ile osoba zmarła legitymowała się takim ubezpieczeniem.

W celu potwierdzenia okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego przed 1 lipca 1977 r. (przed tą datą rolnicy nie podlegali ubezpieczeniu społecznemu) wnioskodawca powinien przedstawić dokument stwierdzający tytuł władania gospodarstwem (np. akt notarialny, akt własności ziemi, umowę dzierżawy). Osoby, które pracowały w gospodarstwach rolnych rodziców (lub dziadków) w charakterze domowników przed wprowadzeniem obowiązkowego ubezpieczenia społecznego dla tych osób (przed 1 stycznia 1983 r.), a następnie przejęły to gospodarstwo, oprócz złożonego pod odpowiedzialnością karną oświadczenia o pracy w nim, zwykle nie muszą składać dodatkowych dokumentów (zazwyczaj wystarczającą dokumentację posiada KRUS). W innych przypadkach wnioskodawca powinien także dostarczyć zaświadczenie urzędu gminy, potwierdzające miejsce zamieszkania oraz istnienie gospodarstwa rolnego w podanym okresie. Jeżeli urząd gminy nie dysponuje dokumentacją pozwalającą na potwierdzenie tych faktów, okoliczność ta może być potwierdzona pisemnymi zeznaniami co najmniej dwóch świadków. Zeznania świadków podlegają kolegialnej ocenie organu rentowego.

Jeżeli KRUS nie może potwierdzić faktu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresach od 1 lipca 1977 r. do 31 grudnia 1982 r. oraz od 1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1990 r., gdyż dane wnioskodawcy nie zostały przejęte z urzędu gminy (sprawy ubezpieczenia i opłacania składek leżały w gestii tych urzędów przed powołaniem jednostek organizacyjnych KRUS), wówczas zainteresowany powinien przedstawić zaświadczenie wystawione przez właściwy urząd gminy, na terenie którego jest lub było położone gospodarstwo rolne. Zaświadczenie musi zawierać imię i nazwisko ubezpieczonego, datę urodzenia, adres zamieszkania, okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i wysokość opłaconych na nie składek.

Okresy podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu (składkowe i nieskładkowe) na obszarze Polski, przypadające przed 1 stycznia 1999 r. (przed wejściem w życie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ) wnioskodawca powinien udowodnić przedstawiając:

• pisemne zaświadczenie zakładu pracy (pracodawcy),
• świadectwo pracy lub legitymację ubezpieczeniową zawierającą odpowiednie wpisy (datę rozpoczęcia i zakończenia pracy, rodzaj wykonywanej pracy i jej wymiar, pieczątkę zakładu pracy oraz podpis i pieczątkę służbową pracodawcy lub upoważnionego pracownika), a także
• orzeczenie sądu.

Zaświadczenie zakładu pracy powinno zawierać imię i nazwisko osoby, której dotyczy, datę podjęcia i ustania zatrudnienia, wymiar czasu pracy, rodzaj wykonywanej czynności. Zaświadczenie powinno być wystawione przez pracodawcę lub prawnego następcę pracodawcy, a w przypadku braku następcy prawnego przez jednostkę przechowującą dokumentację zlikwidowanego lub przekształconego zakładu pracy, np. organ założycielski, firmę przechowalniczą lub archiwum.

Do potwierdzenia okresów zatrudnienia mogą służyć także dowody pośrednie, takie jak:

• legitymacja służbowa,
• umowy o pracę,
• wpisy w dowodach osobistych,
• pisma kierowane przez zakłady pracy do pracownika w czasie trwania zatrudnienia (np. o powołaniu, mianowaniu, angażowaniu, zwolnieniu, wyróżnianiu, udzieleniu urlopu), jeżeli na ich podstawie można ustalić okres zatrudnienia.

W przypadku braku dokumentów potwierdzających okresy zatrudnienia oraz niemożności ich uzyskania (np. z powodu zgubienia lub zniszczenia, likwidacji zakładu pracy, zniszczenia dokumentów na skutek działań wojennych, klęsk żywiołowych) środkiem dowodowym na potwierdzenie okresów zatrudnienia mogą być także zeznania świadków lecz jedynie w stosunku do okresów przebytych do dnia 14 listopada 1991 r. Zeznania świadków podlegają kolegialnej ocenie KRUS (przy ocenie zeznań świadków KRUS nie jest związana oceną zeznań dokonaną przez zakład pracy lub inne organa, a jedynie orzeczeniami sądów).

Zeznaniami świadków można więc wykazywać przebycie okresów:

• zatrudnienia na obszarze państwa polskiego po ukończeniu 15 lat życia,
• zatrudnienia młodocianych na obszarze państwa polskiego w warunkach określonych przepisami obowiązującymi przed dniem 1 stycznia 1975 r.
• pracy przymusowej wykonywanej na rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie drugiej wojny światowej, na rozkaz władz alianckich do dnia 31 grudnia 1945 r. oraz na obszarze ZSRR w okresie od dnia 17 września 1939 r. do dnia 31 grudnia 1956 r.

Dowody z dokumentów dotyczących zatrudnienia oraz pisemne zeznania świadków powinny być dołączone do wniosku w oryginale.

Jeżeli zakład pracy nie istnieje, zainteresowana osoba może zwrócić się o wydanie odpowiedniego zaświadczenia do prawnego następcy zakładu w wypadku jego przekształcenia, a jeżeli zakład państwowy lub komunalny uległ likwidacji - do organu założycielskiego (gminne lub miejskie władze lokalne) bądź też do resortowej jednostki nadrzędnej (odpowiednie ministerstwo lub organ centralny).

W przypadku braku następcy prawnego, archiwa państwowe i inne jednostki przechowujące dokumentację osobowo-płacową zlikwidowanych zakładów pracy upoważnione są do wydawania na jej podstawie odpisów, wyciągów, kopii przechowywanych dokumentów, a także zaświadczeń, uwierzytelnionych i podpisanych przez osoby kierujące takim archiwum.

W związku z powyższym, do potwierdzenia okresów zatrudnienia i wysokości wynagrodzeń dla celów emerytalno-rentowych wystarczającymi dokumentami wydawanymi przez archiwa i inne jednostki przechowujące dokumentację osobowo-płacową zlikwidowanych zakładów pracy są uwierzytelnione kserokopie:

• indywidualnych kart wynagrodzeń - kart zarobkowych,
• list płacy (lub stosownych ich fragmentów),
• świadectw pracy,
• umów o pracę itp.

lub sporządzone i podpisane przez uprawnioną osobę - w oparciu o posiadaną dokumentację - wypisy lub zaświadczenia, których treść winna uwzględniać żądania osoby zainteresowanej zaświadczeniem, na dowolnie ustalonym wzorze.

Okresy nieskładkowe, przypadające w czasie trwania zatrudnienia, np. okresy pobierania zasiłku chorobowego uwzględniane są na podstawie informacji zawartych w świadectwie pracy czy zaświadczeniu zakładu pracy. Pozostałe okresy nieskładkowe mogą być uwzględnione na podstawie dokumentów i zaświadczeń odpowiednich organów, uczelni wyższych, wyciągów z akt stanu cywilnego albo orzeczeń sądów.

Zdarzają się przypadki, że dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia, tj. świadectwa pracy i zaświadczenia nie zawierają wszystkich informacji i danych mających wpływ na ustalenie prawa lub wysokości świadczeń emerytalno - rentowych. Najczęściej brak jest informacji o korzystaniu przez pracownika z urlopu wychowawczego, z urlopu bezpłatnego udzielonego matkom opiekującym się małymi dziećmi, niewykonywaniu pracy z powodu opieki nad dzieckiem w wieku do lat 4, o korzystaniu z urlopu bezpłatnego albo o odbywaniu zasadniczej służby wojskowej.

Jeżeli zakład pracy nie istnieje i nie zachowała się dokumentacja pracownika, a tym samym nie ma możliwości przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego na okoliczność występowania przerw w zatrudnieniu, to wówczas jako środek dowodowy może być przyjęte oświadczenie wnioskodawcy.

Od 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca zobowiązany jest przedstawić informację ZUS z konta ubezpieczonego.