Krajzega – uwaga ostre cięcie!
Stołowa piła tarczowa potocznie nazywana krajzegą, cyrkularką bądź pilarką stołową to urządzenie, które możemy spotkać w siedlisku gospodarstwa rolnego, choć w ostatnich latach jest wypierana przez pilarki łańcuchowe. Wykorzystywana jest zazwyczaj do obróbki drewna na opał, do budowy płotów, zagród, prostych konstrukcji ogrodowych np. podpórek pod rośliny i in. Cyrkularka jest narzędziem bardzo przydatnym, jednak niewłaściwie użytkowana może się okazać bardzo niebezpieczna, a podczas pracy może dochodzić do trwałych urazów ciała, a nawet śmierci użytkownika.
Standardowa pilarka stołowa powinna składać się ze stołu, piły tarczowej uzbrojonej w ostre zęby, silnika, górnej osłony piły tarczowej, osłony dolnej, osłony napędu, wyłącznika awaryjnego, klina rozszczepiającego, popychacza/przesuwadła oraz prowadnicy do cięcia wzdłuż, w poprzek i pod kątem.
Na rynku dostępny jest szeroki wybór pilarek – na potrzeby małego przydomowego obejścia oraz sprzęt bardziej profesjonalny dedykowany np. zakładom meblarskim. Przy wyborze pilarki należy zwrócić uwagę, czy posiada ona certyfikat bezpieczeństwa, mamy wówczas pewność, że dane urządzenie zostało przetestowane i spełnia jego wymogi. W wielu gospodarstwach rolnych można jeszcze spotkać wykonane wiele lat temu urządzenia domowej konstrukcji tzw. samoróbki, które niestety nie spełniają podstawowych wymogów bezpiecznego użytkowania tzn. nie posiadają odpowiednich osłon i innych zabezpieczeń np. klina rozszczepiającego bądź wyłącznika awaryjnego, co jest często przyczyną wypadków.
Przykład urządzenia domowej konstrukcji bez wymaganych elementów zabezpieczających
Użytkowanie takich pilarek stołowych to ryzyko :
- bezpośredniego kontaktu ręki z tarczą piły: urazów palców dłoni prowadzących do np. ich amputacji;
- odrzutu piłowanego elementu – nagłego, niekontrolowanego odskoku obrabianego materiału w stronę operatora w wyniku zahaczenia, zaciśnięcia lub zablokowania materiału, najczęściej pomiędzy tarczą a prowadnicą. To niebezpieczne zjawisko może powodować takie obrażenia ciała jak stłuczenia; urazy głowy, oczu, tułowia, przedramion, nóg, a w wyniku obrażeń wewnętrznych nawet prowadzić do śmierci;
- zaprószenia, zapylenia oczu trocinami, wiórami, pyłem;
- uszkodzenia słuchu przez hałas towarzyszący pracy urządzenia – przekraczający normy dla 8-godzinnego czasu pracy;
- porażenia prądem – używanie niesprawnych elementów elektrycznych.
ABC pracy z pilarką stołową
- Bezpieczeństwo użytkownika.
Urządzenia używamy tylko i wyłącznie zgodnie z przeznaczeniem. Nieprzestrzeganie ostrzeżeń może być przyczyną porażenia prądem, pożaru lub ciężkich obrażeń ciała.
Nie pracujemy, gdy jesteśmy zmęczeni, zestresowani, pod wpływem leków mogących mieć wpływ na świadomość, środków psychotropowych, alkoholu.
Stosujemy środki ochrony indywidualnej: buty z podeszwą antyprzebiciową, antypoślizgowe z podnoskiem; okulary ochronne, ochronniki słuchu, w przypadku pracy w pomieszczeniu zamkniętym bez zapewnionej sprawnej wentylacji należy stosować maskę przeciwpyłową. Jeśli istnieje ryzyko pochwycenia przez tarczę piły, nie stosujemy rękawic roboczych. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież robocza są przedmiotami zużywalnymi, dlatego należy stosować je zgodnie z przeznaczeniem oraz do czasu utraty ich właściwości. Ponadto nie nosimy luźnego ubrania, poły bluzy powinny być zapięte, a mankiety nie powinny luźno zwisać; nie zakładamy również biżuterii, a długie włosy powinny być spięte.
Przed rozpoczęciem pracy na krajzedze, należy sprawdzić jej stan techniczny, czy piła jest prawidłowo założona, obraca się w odpowiednim kierunku, czy posiada wszystkie elementy zabezpieczające, czy żaden element nie jest obluzowany bądź uszkodzony. Nie przeciążamy elektronarzędzia, stosujemy wyłącznie dedykowane elementy wymienne. Zawsze sprawdzamy, czy elementy tarczy są prawidłowo zamocowane, czy tarcza nie jest zużyta, wyszczerbiona, czy jest odpowiednia do ciętego materiału, ustawiona centrycznie. Osłony piły tarczowej muszą być sprawne, prawidłowo zamontowane. Przed przystąpieniem do pracy należy się także upewnić, czy żaden element nie dotyka piły, osłony i klina, a sam klin rozdzielający jest zamocowany zgodnie z instrukcją użytkowania. Używamy popychaczy dostarczonych wraz z urządzeniem, bądź wykonanych samodzielnie zgodnie z wymogami bezpieczeństwa. Nigdy nie usuwamy kawałków materiału przy włączonym napędzie. Bardzo ważne – pracujemy w pozycji poza linią cięcia, nie dociskamy materiału do piły, używamy popychadeł. Wykonujemy pracę spokojnie, bez pośpiechu, unikając sytuacji rozpraszających, takich jak prowadzenie rozmów, rozglądnie się, palenie papierosów.
Przykład prawidłowo zabezpieczonego pracownika i urządzenia wyposażonego w elementy zabezpieczające
2. Stanowisko pracy
Powinno być prawidłowo oświetlone, czyste, uprzątnięte, wolne od trocin i innych odpadów.
Cyrkularka powinna być ustawiona na prostym, równym nieśliskim podłożu. Pilarka do cięcia wzdłużnego powinna być wyposażona w klin rozszczepiający, a stosowana przy cięciu poprzecznym, w mechanizm doprowadzający materiał (sanki, ruchomy stół lub kozioł wahadłowy). Operator piły powinien mieć zapewnioną swobodę ruchu, wystarczająco dużo miejsca do obsługi i pracy z materiałem. Uruchamianie piły powinno odbywać się po ustawieniu wszystkich parametrów cięcia. Materiały gotowe bądź do obróbki powinny być poukładane tak, aby nie stwarzały zagrożenia wypadkowego. Na bieżąco należy usuwać wszelkie odpady, ścinki, trociny i należy pamiętać, że są to materiały łatwopalne, które mogą ulec samozapłonowi. W przypadku braku odsysaczy trocin, celem uniknięcia potknięcia czy upadku, należy na bieżąco usuwać powstające odpady. Jeśli tniemy długie elementy, powinniśmy zaopatrzyć stanowisko pracy w stoły przedłużane. Nieużywana piła powinna być odłączona od źródła zasilania; niedostępna dla osób postronnych, w tym dzieci; przechowywana w miejscu suchym z dala od materiałów łatwopalnych. Nigdy nie zostawiamy cyrkularki z włączonym napędem bez nadzoru bądź pod opieką niedoświadczonego użytkownika.
3. Wyposażenie pilarki w elementy ochronne i pomocnicze:
- górna osłona tarczy piły (powinna być dostosowana do wysokości ciętego elementu i nie dopuszczać do kontaktu na linii palce/tarcza) oraz dolna osłona tarczy muszą być zawsze zamocowane na swoim miejscu;
- osłona napędu – to element stały lub ruchomy blokujący;
- klin rozszczepiający – powinien być ustawiony w jednej linii z piłą, sztywny i dostosowany do grubości piły;
- elementy sterujące (włącznik/wyłącznik/wyłącznik awaryjny) – muszą być sprawne i znajdować się w zasięgu ręki użytkownika;
- popychacze/przesuwadła – są to elementy pomocnicze, stosowane przy cięciu elementów niewielkich rozmiarów; pozwalają na zwiększenie odległości rąk operatora od tarczy piły;
- prowadnica – element pomocniczy pozwalający na precyzyjne cięcie materiałów o dużej powierzchni.
4. Bezpieczeństwo elektryczne.
Nie przerabiamy wtyczek, nie używamy przedłużaczy (w przypadku elektronarzędzi z żyłą uziemienia ochronnego), unikamy deszczu i zawilgotnienia sprzętu. Przewód zasilający powinien być zabezpieczony przed wilgocią, uszkodzeniami mechanicznymi, a długi kabel zasilający powinien być podwieszony celem uniknięcia zaczepienia, potknięcia. Elementy sterownicze takie jak włącznik/wyłącznik powinien być łatwo rozpoznawalny i nie powodować samoczynnego uruchomienia się piły np. przy chwilowym braku zasilania bądź jej zatrzymaniu.
5. Konserwacja, naprawy, czyszczenie urządzenia
Wszelkie prace konserwacyjne, naprawy, czyszczenie można wykonywać wyłącznie po wyłączeniu urządzenia i odłączeniu od gniazdka elektrycznego.
Opracowano na podstawie:
1. Materiały prewencyjne KRUS;
2. www.pip.gov.pl Rolnictwo. Prace pilarką tarczową;
3. www.pip.gov.pl Wypadki przy obróbce drewna. Poradnik dla pracowników i pracodawców T. Barański, P. Grabiński, Warszawa 2018;
4. www.ciop.pl Pilarki tarczowe stołowe i formatowe (tarczówki i formatówki).