Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Według ekspertów otyłość jest pandemią naszych czasów. Dlaczego? Ponieważ w zastraszającym tempie wzrasta liczba osób zmagających się z tym problemem. Otyłość została wpisana na listę Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i uznana za chorobę przez Światową Organizację Zdrowia WHO (World Health Organisation). Według definicji WHO to choroba przewlekła, która nie ustępuje samoistnie, ma tendencję do nawrotów. Charakteryzuje się zwiększeniem masy ciała poprzez nadmierne lub nieprawidłowe nagromadzenie się tłuszczu w tkance tłuszczowej.

Problem otyłości dotyka ludzi na całym świecie. Statystyki wskazują, że cierpi na nią już 38% populacji. Według opublikowanych przez Najwyższą Izbę Kontroli raportów w Polsce w 2022 roku z otyłością zmagało się aż 9 mln osób, z czego tylko 900 tys. zostało poddanych leczeniu. Nadmierna masa występuje u obu płci, jednak częściej dostrzega się ją u mężczyzn. Co więcej, prognozy na kolejne lata są zatrważające. Według nich do 2035 roku problem otyłości dotknie co trzeciego Polaka. Choroba ta dotyczy także najmłodszych – w 2022 roku nadwagę lub otyłość odnotowano u 32% dzieci. Polskie dzieci należą do najszybciej tyjących w Europie.

Jak rozpoznać otyłość?

Diagnostyka nadwagi i otyłości służy stwierdzeniu stopnia nasilenia zaburzenia. Umożliwia wprowadzenie odpowiedniego leczenia. Jednym z dostępnych narzędzi do oceny masy ciała jest wskaźnik BMI (Body Mass Index), który określa stosunek masy ciała do wzrostu.

Klasyfikacja otyłości na podstawie BMI:

• poniżej 18,5 – niedowaga,
• 18,5 – 24,99 – prawidłowa masa ciała,
• 25 – 29,9 – nadwaga,
• 30 – 34,9 – I stopień otyłości,
• 35,0 – 39,9 – II stopień otyłości,
• ≥ 40,0 – III stopień otyłości.

Warto pamiętać, że wspomniany wskaźnik nie jest najlepszą opcją pomiaru dla rosnących dzieci, osób uprawiających sporty siłowe, osób starszych oraz osób z obrzękami. Wspomniane osoby powinny skonsultować się ze specjalistą, który przeprowadzi szereg odpowiednich badań w celu określenia problemu.

Jakie są przyczyny otyłości?

Przyczyny otyłości są niezwykle złożone i wielorakie. Można podzielić je na:

1. środowiskowe,
2. psychologiczne,
3. genetyczne,
4. hormonalne,
5. inne.

Czynniki środowiskowe:

a) niewłaściwe nawyki żywieniowe – wybieranie produktów niskiej jakości, wysoko przetworzonych, bogatych w cukry, sól oraz niezdrowe tłuszcze,

b) brak regularnego spożywania posiłków lub spożywanie zbyt dużej ilości kalorii w stosunku do dziennego zapotrzebowania kalorycznego;

c) mała aktywność fizyczna – brak aktywnego trybu życia, korzystanie ze środków transportu, wykonywanie pracy siedzącej;

d) zbyt mała ilość snu – krótki sen oraz jego zła jakość może wpływać na wystąpienie problemów z otyłością na skutek zmian hormonalnych związanych z greliną oraz melatoniną, które odpowiadają za uczucie sytości.

Czynniki psychologiczne:

a) doświadczanie przewlekłego stresu – zajadanie stresujących sytuacji, które powodują zaburzenia trawienia;

b) uzależnienia od spożywania jedzenia, np.:

• zespół kompulsywnego jedzenia – zaburzenie odżywania, które polega na utracie kontroli podczas spożywania dużych ilości jedzenia. Przejawia się spożywaniem zimnych posiłków oraz brakiem rezygnacji z jedzenia mimo uczucia pełnego żołądka.
• zespół nocnego jedzenia – zaburzenie odżywania, które opiera się na niekontrolowanym podjadaniu/objadaniu w godzinach wieczornych/nocnych. Cechują go bezsenność i przekonanie, że spożycie posiłku ułatwi zaśnięcie.

Czynniki genetyczne:

„Skłonność do tycia” – otyłość może wynikać z mutacji genetycznych, które powodują zaburzenia w obszarze procesów regulujących przemianę materii. Jednakże warto pamiętać, że występowanie choroby o tym podłożu jest niezwykle rzadkie.

Czynniki hormonalne:

Zaburzenia hormonalne – nieprawidłowe wydzielanie hormonów wpływa na zmniejszenie wydatku energetycznego. Może być rezultatem chorób tj.: niedoczynność tarczycy, choroba Cushinga, niedobór hormonu wzrostu, niedoczynność przysadki czy nadmiar androgenów u kobiet.

Inne:

Przyjmowanie leków – gromadzenie się tkanki tłuszczowej może być spowodowane przyjmowaniem preparatów, które zwiększają spożycie pokarmów np. insulina, lub wpływają na zmniejszenie wydatku energetycznego np. beta-blokery.

Jakie są skutki otyłości?

Otyłość jest chorobą, której nie należy lekceważyć. Wpływa na rozwój wielu chorób, a także jest przyczyną problemów natury psychicznej. Osoby zmagające się z chorobą otyłości mogą odczuwać jej skutki również w wymiarze społecznym. Mogą mierzyć się z problemami w sferze towarzyskiej, a także dyskryminacją spowodowaną odrzuceniem przez nadmierną wagę. Częstym rezultatem są również zaburzenia psychologiczne, tj. depresja lub stany lekowe, które potęgują niską samoocenę człowieka. Otyłość wymaga stałego, długotrwałego leczenia. Nieleczona nie ustępuje samoistnie. Co więcej, jest przyczyną wielu zgonów. Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Polacy który chorują na otyłość żyją aż o 4 lata krócej niż osoby o prawidłowej masie ciała.

Otyłość może powodować lub wpływać na rozwój:

• cukrzycy typu II,
• choób sercowo-naczyniowych, np. nadciśnienie tętnicze, zawał, udar,
• stłuszczenia wątroby,
• przewlekłej choroby nerek,
• miażdżycy,
• kamicy żółciowej,
• zaburzeń hormonalnych,
• nowotworów,
• powikłań oddechowych,
• wysiłkowego nietrzymania moczu,
• chorób układu kostnego,

Problem ten nie omija również rolników. Zła dieta, brak odpowiedniej ilości ruchu, zautomatyzowanie pracy w gospodarstwie rolnym, brak infrastruktury zachęcającej do aktywnego wypoczynku, a także przekonanie, że są aktywni, bo pracują fizycznie sprawia, że rolnicy znajdują się w grupie ryzyka zwiększonej zachorowalności na nadwagę oraz otyłość. Tym samym mogą zmagać się z chorobami współistniejącymi.

Niewątpliwie, skala problemu związanego z występowaniem nadwagi i otyłości w Polsce jest wysoka. Dlatego tak ważne jest monitorowanie stanu swojego zdrowia. Rolniku, nie bagatelizuj problemu! Zdrowie Twoje oraz bliskich Ci osób jest priorytetem.

Opracowano na podstawie:

1. Izabela Pawluk, Paula Gosa, Magdalena Jodkiewicz, Monika Kaczorek, Paula Nagel, Sylwia Pacyna, Aleksandra Wedziuk-Reszka, Katarzyna Wolnicka, Nadwaga i otyłość małymi krokami do zdrowia, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022.
2. Małgorzata Klusiewicz Anna Krawczyk Hanna Wilska, Otyłość epidemią XXI wieku, Fundacja Republikańska, Warszawa 2021.
3. https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/zdrowie/coraz-wiecej-osob-z-choroba-otylosciowacoraz-dluzsze-kolejki.html (dostęp z 07.03.2024 r.)
4. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/otylosc-pandemia-wspolczesnych-czasow (dostęp z 07.03.2024 r.)
5. https://diag.pl/pacjent/artykuly/otylosc-to-choroba-przyczyny-otylosci-i-leczenie/#4- Jakie-sa-kryteria-rozpoznania-otylosci (dostęp z 07.03.2024 r.)
6. https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art39937401-otylosc-w-polsce-90-proc-chorych-niewidzi-potrzeby-terapii-pod-nadzorem-lekarza (dostęp z 07.03.2024 r.) 7.
7. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/otylosc-u-dzieci-same-z-niej-nie-wyrosna (dostęp z 07.02.2024 r.