Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Mechanizacja rolnictwa i rozwój infrastruktury na obszarach wiejskich niewątpliwie pomaga rolnikom w codziennej bezpiecznej pracy, ale to budowanie wśród społeczności wiejskiej świadomości potencjalnych zagrożeń wypadkowych oraz przestrzeganie zasad ochrony zdrowia i życia w gospodarstwie rolnym jest kluczowym elementem kształtującym kulturę bezpieczeństwa pracy w rolnictwie. Prowadzone przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego statystyki wypadkowe świadczą o znaczącej poprawie w tym zakresie. Liczba zgłaszanych do jednostek Kasy wypadków spadła w ciągu 30 lat o ponad 80%, a wskaźnik wypadkowości zmniejszył się z 24,6 do 8,0. Na początku lat 90-tych odnotowano prawie 300 wypadków śmiertelnych, a w 2022 roku było ich 45.

Struktura wypadków według zdarzeń powodujących urazy od kilku lat jest podobna. Ponad połowę stanowią zdarzenia z grupy upadek osób – są to upadki na nierównym podłożu (śliskim, nieutwardzonym, oblodzonym) – na nawierzchni podwórzy, pól, ciągów komunikacyjnych, na nawierzchni w pomieszczeniach inwentarsko-gospodarczych, upadki z wysokości (drabin, schodów, podestów, drzew, etc.) oraz kombajnów, ciągników, przyczep i  innych maszyn rolniczych. Kolejne pod względem liczebności grupy wypadkowe to – uderzenie, przygniecenie, pogryzienie przez zwierzęta, a  także pochwycenie i uderzenie przez części ruchome maszyn i urządzeń.

Do większości wypadków rolniczych dochodzi w gospodarstwach rolnych o małej powierzchni, tj. nieprzekraczającej 20 ha fizycznych, w tym najwięcej odnotowuje się w gospodarstwach o powierzchni 1,0-5,0 ha fizycznych, często drobnych, charakteryzujących się wysoką różnorodnością wykonywanych prac, znajdujących się w gorszej sytuacji ekonomicznej (brak środków na modernizację budynków i parku maszynowego, nieumiejętność załatwiania formalności urzędowych, w tym pozyskiwania funduszy na rozwój), a w przypadku osób starszych prowadzących gospodarstwo to często niechęć do zmian metod pracy na nowoczesne. Ponad połowa wypadków ma miejsce w gospodarstwach o zadeklarowanym mieszanym profilu produkcji (roślinno-zwierzęcym). Najczęściej do wypadków dochodzi w miejscach produkcji i magazynowania, w tym na podwórzach, placach manewrowych i ciągach komunikacyjnych w obrębie obejścia, jak również w miejscach hodowli – pomieszczeniach inwentarskich oraz wybiegach dla zwierząt. Wypadki, którym ulegają rolnicy są zdarzeniami złożonymi, a ich zaistnienie jest zazwyczaj wynikiem kompilacji kilku czynników: technicznych, organizacyjnych a także ludzkich, które mogą wystąpić niezależnie od siebie bądź równocześnie. W toku prowadzonych postępowań powypadkowych pracownicy Kasy ustalają fakty, możliwą sekwencję zdarzeń oraz identyfikują wszystkie przyczyny wypadku (przyczyny pośrednie, tj. wszelkie braki i nieprawidłowości, które przyczyniły się do wypadku) oraz przyczynę bezpośrednią/główną zdarzenia, w celu sformułowania działań korygujących, które wyeliminują bądź ograniczą zagrożenia, by w przyszłości zapobiec podobnym sytuacjom.

Analiza wypadków przy pracy rolniczej dowodzi, że od kilku lat, przyczyny wystąpienia zdarzeń wypadkowych pozostają constans.

Według statystyk Kasy najczęściej odnotowywane w ostatnich kilku latach to przede wszystkim:

• zły stan nawierzchni (nierówne, śliskie, grząskie) – zaniedbane ciągi komunikacyjne, brak przejść i dojść, nieutwardzone podłoże (śliskie, grząskie, nieodśnieżone, oblodzone etc.), brak odprowadzenia wód opadowych;
• nieużywanie odpowiedniego obuwia roboczego;
• niewłaściwe operowanie kończynami w strefie zagrożenia;
• niewłaściwe uchwycenie, trzymanie narzędzi, środków i przedmiotów pracy;
• niewłaściwy sposób obsługi zwierząt, w tym niezachowanie szczególnej ostrożności przy obsłudze zwierząt niebezpiecznych;
• narowistość i agresja zwierząt niewynikające z ich fizjologii (np. z rui, pierwszej laktacji, porodu, zapalenia wymion itp.);
• nieprawidłowy sposób wchodzenia i schodzenia z maszyn rolniczych, przyczep, wozów itp.;
• wady konstrukcyjne budynków, schodów i stanowisk dla zwierząt, niezabezpieczone otwory zrzutowe i kanały gnojowe, progi w otworach drzwiowych, różnice poziomów nawierzchni itp.;
• niekorzystanie lub nieprawidłowy sposób wchodzenia i schodzenia z drabin, podestów i rusztowań podczas pracy na wysokości;
• niewłaściwa obsługa i eksploatacja maszyn i urządzeń rolniczych (regulacja, naprawy, agregowanie itp.);
• nieprawidłowo skonstruowane drabiny, podesty, rusztowania i inne urządzenia pomocnicze (np. brak zabezpieczeń przed przechyłem i osunięciem, zły rozstaw szczebli itp.);
• nieużywanie środków ochrony indywidualnej (ochron głowy, twarzy, rąk, słuchu itp.);
• nadmierny wysiłek fizyczny, przemęczenie, brak przerw na odpoczynek, wymuszona postawa ciała;
• brak ubrania i obuwia roboczego;
• wykonywanie pracy w niepełnej obsadzie osobowej;
• brak lub niewłaściwe osłony i  zabezpieczenia ruchomych elementów maszyn i urządzeń rolniczych.

Rolniku! Nie lekceważ zagrożeń wypadkowych! Bezpieczeństwo Twoje i Twoich bliskich zależy od ciebie. Stosuj się do zasad ochrony zdrowia i życia w gospodarstwie rolnym, dzięki temu zminimalizujesz ryzyko wystąpienia wypadku w twoim miejscu życia i pracy. Nawet niewielkie, niskokosztowe zmiany mogą znacząco poprawić bezpieczeństwo i komfort pracy.