Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

W 2022 roku do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zgłoszono ponad 11,6 tys. wypadków  podczas pracy w gospodarstwach rolnych. Przyczyną części z nich był stan psychofizyczny rolnika, w tym również stres. Tak dobrze znany współczesnym ludziom stres, towarzyszący ludziom w codziennym życiu może nie tylko zniszczyć zdrowie, ale też obniżać efektywność  pracy. Nadal lekceważy się też jego wpływ na zwiększone ryzyko wystąpienia zdarzeń wypadkowych.

Stres pojawia się, kiedy odczuwamy dyskomfort psychiczny w związku z warunkami i wymaganiami, jakie niesie ze sobą dana sytuacja. Wiele okoliczności i zdarzeń uznawanych jest za stresogenne niezależnie od wykonywanej pracy czy stylu życia i związane są z ważnymi, przełomowymi wydarzeniami życiowymi, niekoniecznie mającymi negatywny wpływ na życie - stresorem może być również ślub, pogodzenie się z mężem albo żoną lub urodzenie dziecka. Innymi ważnymi przyczynami stresu są: śmierć współmałżonka, rozwód lub separacja, pobyt w więzieniu, śmierć członka bliskiej rodziny, wypadek lub choroba, zwolnienie z pracy czy przejście na emeryturę. I choć krótkotrwały stres bywa bodźcem mobilizującym, kiedy zaczyna mieć charakter długotrwały, negatywnie wpływa na wiele sfer życia. W wyniku stresu pogarsza się nastrój, mogą także wystąpić zaburzenia snu, ataki paniki, depresja czy zaburzenia lękowe. Chemia (kortyzol, adrenalina), która wydziela się w organizmie w wyniku stresu, osłabia również  odporność. Sprzyja to nie tylko infekcjom, ale i rozwojowi wielu innych chorób i dolegliwości somatycznych, takich jak migrenowe bóle głowy, zespół jelita drażliwego, wrzody żołądka i dwunastnicy, wzrost ciśnienia tętniczego, podwyższenie poziomu cholesterolu we krwi, a tym samym zwiększenie ryzyka chorób układu krążenia, cukrzycy i innych niebezpiecznych dla zdrowia i życia chorób, osłabienie kondycji stawów czy nadczynność tarczycy. Do form psychicznej reakcji na ostry, przewlekły stres zaliczamy m.in.: agresję; wypalenie zawodowe (jeśli doświadcza się silnego i długotrwałego stresu w pracy), depresję, zaburzenia lękowe i fobie, myśli samobójcze, nerwice, brak apetytu lub wręcz przeciwnie tzw. zajadanie stresu, zaburzenia odżywiania, płaczliwość oraz uczucie ciągłego zmęczenia.

Praca w gospodarstwie rolnym niesie ze sobą relatywnie dużo sytuacji stresogennych. Rolnik  pracuje najczęściej w samotności - na ogół sam sobą zarządza i nie może liczyć na wsparcie przełożonych czy też nagrody za wykonane zadania. Wyniki jego pracy i samopoczucie zależą w dużej mierze od czynników zewnętrznych, na które nie ma wpływu, np. warunków atmosferycznych czy też sytuacji na rynkach zbytu produktów rolnych. Ponadto zmuszony jest wykonywać wiele trudnych zadań, często pod presją czasu i w atmosferze konkurencji rynkowej. Praca w gospodarstwie rolnym w zasadzie nigdy się nie kończy - potrzeba wiele wysiłku, by oddzielić ją od życia rodzinnego i wygospodarować czas na regenerację sił i wypoczynek. Tworzy się napięcie, które ma negatywne skutki na gruncie psychicznym - rolnicy doświadczają niepokoju, smutku, chronicznego zmęczenia, problemów z pamięcią i koncentracją, utraty panowania nad sobą, bólów pleców czy kłopotów ze snem. Zmniejsza się również odporność organizmu, czemu mogą towarzyszyć choroby infekcyjne, pojawiają się bóle mięśniowe, szczególnie w okolicy kręgosłupa, oraz inne stresogenne zaburzenia zdrowia. Podleganie chronicznemu stresowi predysponuje również do popadania w uzależnienia od substancji odurzających, które są wykorzystywane do obniżenia napięcia. 

Naukowcy z Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Państwowego Instytutu Badawczego opracowali Kwestionariusz Psychofizycznych i Organizacyjnych Warunków Pracy (POWR), przeznaczony do zbadania obciążenia psychofizycznego dla pracowników gospodarstw rolnych w aspekcie bezpieczeństwa pracy. Z przeprowadzonego z jego wykorzystaniem badania z udziałem 503 rolników wynika, że największą uciążliwość pracy mieszkańcy wsi odczuwają w związku z brakiem czasu, niepokojem dotyczącym sytuacji finansowej, zmiennymi warunkami atmosferycznymi, awariami sprzętu, niskimi plonami i wysokim spiętrzeniem prac (źródło: „Wpływ  czynników psychofizycznych i organizacyjnych  na bezpieczeństwo pracy w rolnictwie. Poradnik” autorstwa D. Roman-Liu, A. Groborz, T. Tokarskiego, J. Kamińskiej, Z. Mockałło). 

Powiązanie pomiędzy wypadkowością w rolnictwie a stresem odzwierciedla mechanizm: rolnik pod wpływem stresu niedosypia, odczuwa silny niepokój bądź inne negatywne emocje, zaniedbuje swoje zdrowie fizyczne i psychiczne, ma kłopoty z koncentracją – jego reakcje na niespodziewane zdarzenia bywają opóźnione lub nieadekwatne. Jeśli do tego dojdą dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego, przemęczenie oraz brak świadomości zagrożeń związanych z wykonywaną pracą to ryzyko wypadku znacznie się zwiększa.  
Radzenie sobie ze stresem wymaga znalezienia własnych sposobów na efektywny odpoczynek 

i zachowanie równowagi pomiędzy nim a pracą. Dobrą strategią jest nawiązywanie kontaktów z innymi członkami społeczności i uzyskiwanie w ten sposób wsparcia, wbrew powszechnemu przekonaniu, że nie wypada nikogo prosić o pomoc, że należy być samowystarczalnym, nie należy dzielić się z innymi swoimi problemami i przemyśleniami. By utrzymać dobry stan psychofizyczny warto zadbać o właściwą organizację pracy (przewidywać przerwy na odpoczynek i regenerację siły, kontakt z rodziną i znajomymi), zdrową dietę, aktywność fizyczną, efektywny wypoczynek, realizację pasji i hobby. Jeśli jednak wystąpi kryzys, dotychczasowe metody radzenia zawiodą i czujemy, że sytuacja nas przerasta, warto udać się do specjalisty w celu nabycia umiejętności radzenia sobie ze stresem.

Niezbędną wiedzę na temat zasad bezpiecznej pracy w gospodarstwach rolnych zdobyć można podczas wydarzeń prewencyjnych organizowanych przez jednostki terenowe KRUS - szkoleń, konkursów, itp. Informacje o  wydarzeniach planowanych w Państwa okolicy można znaleźć pod adresem http://www.wydarzenia-prewencyjne.krus.gov.pl/