Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Z dniem 1 lipca 2023 r. weszła w życie ustawa z dnia 26 maja 2023 r. o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa¹.

Ustawa ta wprowadziła możliwość przyznania świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa, zwanego dalej świadczeniem, osobom, które osiągnęły wiek emerytalny i pełniły funkcję sołtysa na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym przez okres co najmniej dwóch kadencji i nie krócej niż przez osiem lat. Następnie od 16 września 2024 r. - w wyniku nowelizacji przepisów²- rozszerzony został krąg osób, które mogą uzyskać prawo do świadczenia.

Nowe rozwiązania skróciły wymagany okres pełnienia funkcji sołtysa z 8 do 7 lat, zniosły wymóg pełnienia tej funkcji przez co najmniej dwie kadencje i wymóg pełnienia tej funkcji na podstawie ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Dodatkowo uproszczona została procedura postępowania dowodowego w sytuacji, gdy urząd gminy nie dysponuje informacjami potwierdzającymi okres pełnienia funkcji sołtysa. 

Celem ustawy jest uhonorowanie osób pełniących funkcję sołtysa za wysiłek włożony na rzecz społeczności lokalnej. 

Komu przysługuje świadczenie?
 
Świadczenie przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki:

1. pełniła funkcję sołtysa przez okres co najmniej 7 lat;
2. osiągnęła wiek:

a)    w przypadku kobiety - 60 lat,
b)    w przypadku mężczyzny - 65 lat.

Świadczenie nie przysługuje osobie skazanej prawomocnym wyrokiem za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w związku z pełnieniem funkcji sołtysa.

W jakiej wysokości przysługuje świadczenie?

Od 1 marca 2024 r.  świadczenie przysługuje w kwocie 336,36 zł miesięcznie. 

Kwota świadczenia podlega corocznej waloryzacji.

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ogłasza w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, co najmniej na 7 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji, należną od terminu waloryzacji kwotę świadczenia.

Od kiedy przysługuje świadczenie?

Prawo do świadczenia przysługuje od dnia spełnienia warunków wymaganych do jego przyznania, nie wcześniej niż od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o to świadczenie. 

W przypadku osób, które uzyskują prawo do świadczenia na podstawie przepisów obowiązujących od 16 września 2024 r. dodatkowo również nie wcześniej niż od tej daty. 

Kto wypłaca świadczenie?

Świadczenie przyznaje i wypłaca Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

W jaki sposób można ubiegać się o przyznanie świadczenia?

Postępowanie w sprawie przyznania i wypłaty świadczenia wszczyna się na wniosek osoby uprawnionej, który należy złożyć: 

• osobiście,
• za pośrednictwem przedsiębiorcy uprawnionego do wykonywania działalności pocztowej w obrocie krajowym lub zagranicznym,
• przez elektroniczną skrzynkę podawczą KRUS-ePUAP,
• w formie dokumentu elektronicznego podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, czy też podpisem zaufanym,

- w Oddziale Regionalnym lub w Placówce Terenowej Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Co należy dołączyć do wniosku?

Do wniosku o przyznanie świadczenia należy dołączyć:

1. zaświadczenie wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego dla sołectwa, w którym wnioskodawca pełnił funkcję sołtysa, potwierdzające okres pełnienia tej funkcji lub postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia wraz z oświadczeniem wnioskodawcy o pełnieniu funkcji sołtysa i pisemnymi oświadczeniami złożonymi przez co najmniej 3 osoby zamieszkujące w sołectwie, potwierdzającymi okres, w którym wnioskodawca pełnił funkcję sołtysa;
2. oświadczenie wnioskodawcy o niekaralności za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w związku z pełnieniem funkcji sołtysa.

W przypadku niezłożenia ww. dokumentów wnioskodawca zostanie wezwany do ich uzupełnienia w terminie nie krótszym niż 7 dni od dnia otrzymania wezwania. 

Nieuzupełnienie brakujących dokumentów spowoduje pozostawienie wniosku bez odpowiedzi. 

UWAGA!

Osoby, które ubiegały się o świadczenie na podstawie przepisów obowiązujących przed 16 września 2024 r. i otrzymały decyzję odmawiającą prawa do tego świadczenia z powodu braku wymaganego okresu pełnienia funkcji sołtysa lub pełnienia tej funkcji na podstawie przepisów obowiązujących przed ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym – mogą ponownie wystąpić z wnioskiem o świadczenie bez konieczności załączania dodatkowych dokumentów (tj. oświadczenia o niekaralności, zaświadczenia/postanowienia wójta/burmistrza/prezydenta miasta, oświadczeń świadków), o ile dokumenty te zostały złożone przy wcześniejszym wniosku. 

W jakim terminie Kasa wyda decyzję w sprawie świadczenia?

Przyznanie prawa do świadczenia lub jego odmowa następuje w drodze decyzji administracyjnej, wydawanej nie później niż w terminie 60 dni od złożenia wniosku.

Środki odwoławcze od decyzji Prezesa KRUS

Od decyzji przyznającej prawo do świadczenia oraz od decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia stronie przysługuje prawo do wniesienia:

1. wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach określonych w ustawie z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego lub 
2. skargi na zasadach określonych w ustawie z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. 

Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy osoba odwołująca się może złożyć w terminie 14 dni od otrzymania decyzji, a skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego – w terminie 30 dni od otrzymania decyzji. Zarówno wniosek, jak i skargę należy złożyć w jednostce organizacyjnej Kasy. 

Czy w zaświadczeniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) powinien być podany dokładny okres pełnienia funkcji sołtysa?

Świadczenie przysługuje osobie, która pełniła funkcję sołtysa nie krócej niż przez 7 lat i dlatego z zaświadczenia wójta/burmistrza/prezydenta miasta powinno wynikać w jakim okresie pełniona była ta funkcja - z podaniem dokładnych dat rozpoczęcia i zakończenia okresu (dzień, miesiąc, rok). 

Jeśli podanie takich dat nie jest możliwe z uwagi na brak dokumentów, Kasa przyjmie zaświadczenie z okresem rozpoczynającym i kończącym się miesiącami i latami, bądź tylko latami i razie potrzeby wystąpi do wnioskodawcy o dookreślenie tych dat oświadczeniem własnym oraz świadków.

Czy przyznanie świadczenia spowoduje zmniejszenie wysokości świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji?

Nie. Świadczenie pieniężne z tytułu pełnienia funkcji sołtysa nie ma wpływu na wysokość świadczenia uzupełniającego wypłacanego osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji. 

Nienależnie pobrane świadczenie

1. Osoba, która pobrała nienależnie świadczenie, jest obowiązana do jego zwrotu łącznie z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na rachunek bankowy wskazany przez organ rentowy. Odsetki są naliczane od dnia następującego po dniu wypłaty nienależnego świadczenia.

2. Za nienależnie pobrane świadczenie uważa się świadczenie:

1)    wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania;

2)    przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd KRUS przez osobę pobierającą to świadczenie.

3.    Należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia ulegają przedawnieniu z upływem 10 lat, licząc od dnia, w którym decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranego świadczenia stała się prawomocna.

4.    Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranego świadczenia za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenie zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczenia albo wstrzymanie jego wypłaty, a mimo to świadczenie było jej nadal wypłacane, w pozostałych przypadkach – za okres dłuższy niż 3 lata.

5.    Nienależnie pobrane świadczenie podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Więcej informacji na temat świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa można uzyskać w każdej jednostce organizacyjnej KRUS.