Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Praca rolnika wiąże się z wieloma zagrożeniami: chemicznymi, jak np. oddziaływanie środków ochrony roślin, biologicznymi, jak ukąszenie przez kleszcze oraz fizycznymi, jak przejechanie lub uderzenie przez maszyny rolnicze, a także oddziaływanie drgań mechanicznych podczas pracy z ich wykorzystaniem.

Największym źródłem wibracji w środowisku pracy rolniczej są m.in.: ciągniki rolnicze, pilarki łańcuchowe, wiertarki. Skutkiem narażenia człowieka na długotrwałe oddziaływanie drgań o różnych częstotliwościach jest zespół wibracyjny. Drgania oddziałują na człowieka miejscowo np. poprzez dłonie lub ręce, ale mogą również przenosić się na podłoże i oddziaływać na cały organizm. Zespół wibracyjny to niebezpieczna choroba, która powoduje m.in zmianę ciśnienia krwi, zaburzenia wielonerwowe, zaburzenia czucia i inne – niesie to za sobą bardzo negatywne skutki dla samopoczucia i zdrowia człowieka.

Najbardziej wrażliwy na drgania jest układ nerwowy i krwionośny. Wyróżnia się kilka postaci zespołu wibracyjnego:

• najczęściej występującą postać naczyniowo-nerwową;
• kostno-stawową;
• mieszaną, kiedy występują objawy wspólne.

Postać naczyniowo-nerwowa:

Ta postać zespołu wibracyjnego to napadowe zaburzenia przepływu krwi w palcach rąk. Wczesne objawy to sporadyczne mrowienie i drętwienie rąk, które jednak szybko ustępują po wykonaniu kilku ruchów.

Postać kostno-stawowa:

W tym przypadku niekorzystne działanie drgań mechanicznych prowadzi do nieodwracalnych zmian w kościach i stawach (dotyczy to drgań o częstotliwości 20–40 Hz). Drgania uszkadzają strukturę mięśni, ścięgien i więzadeł. Najbardziej charakterystyczne dla tej postaci zespołu wibracyjnego są zmiany radiologiczne, czyli torbiele, martwice, złamania itp. 

UWAGA! 

 

Prawdopodobieństwo pojawienia się objawów zespołu wibracyjnego zależy od częstotliwości wibracji, a także wrażliwości rolnika na drgania, jego ogólnego stanu zdrowia, przebytych w przeszłości chorób oraz czynników środowiskowych związanych z wykonywaną pracą.

Czynniki, które zwiększają ryzyko zachorowania to:

• wiek i umiejętności operatora;
• metody pracy (długość pracy, częstość odpoczynków, trzymanie narzędzia na biegu jałowym w ręku);
• predyspozycje zdrowotne;
• postawa ciała podczas pracy;
• typ i stan techniczny używanej maszyny;
• ułożenie rąk narażonych na drgania;
• przebyte choroby, związane z krążeniem krwi (np. związane z paleniem papierosów).

Wczesne objawy zespołu wibracyjnego:

• nadmierne zmęczenie i rozdrażnienie;
• mrowienie i drętwienie palców lub ich bolesne pieczenie (mogą pojawiać się w nocy i powodować zaburzenia snu);
• utrata siły w rękach (trudno utrzymać ciężkie przedmioty);
• brak czucia w palcach;
• pogorszenie normalnego odczuwania temperatury;
• zakłócenia koordynacji ruchów (trudności w zapinaniu guzików, wiązaniu butów itp.);
• czubki palców bledną pod wpływem wilgoci i zimna, a gdy palce wracają do normalnego stanu czerwienieją i pojawia się ból.

PAMIETAJ!

W jaki sposób zapobiegać powstawaniu wibracji:

Należy pamiętać, by przyjmować podczas wykonywania pracy odpowiednią pozycję ciała, nie wykonywać stale powtarzających się ruchów oraz unikać zaciskania dłoni na narzędziu pracy z dużą siłą . Zaleca się również, gdy występują częste wibracje, kilkuminutowe przerwy w pracy. W przypadku obrabiarek i narzędzi ręcznych duże znaczenie ma przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, np. okresowe wykonywanie przeglądów i ostrzenie elementów tnących.

Podstawowe środki ochrony indywidualnej, które pomagają chronić nasz organizm przed szkodliwymi wibracjami: 

• maty antywibracyjne, wykonane z grubej gąbki PCV, która ma właściwości sprężynujące;

 
• rękawice antywibracyjne, stosowane podczas pracy, gdy występują drgania mechaniczne o różnych częstotliwościach. Rękawice te najlepiej tłumią drgania o dużych częstotliwościach powodujące pojawienie się i rozwój postaci naczyniowo-nerwowej choroby wibracyjnej. Bardzo dużą zaletą rękawic antywibracyjnych jest również to, że chronią rolnika przed niską temperaturą i wilgocią, które potęgują szkodliwe oddziaływanie wibracji;

• amortyzowane siedziska, które ograniczają przenoszenie drgań przenoszonych z pojazdu.

Ograniczeniu drgań mechanicznych służy również postęp techniki oraz rozwój wiedzy na temat przyczyn powstawania zespołu wibracyjnego. Maszyny, narzędzia i środki transportu są konstruowane w taki sposób, by ograniczyć przenoszenie drgań na operatora. Pomimo profilaktyki udział choroby wibracyjnej w ogólnej liczbie chorób zawodowych w Polsce wciąż rośnie.

KRUS zachęca rolników do podejmowania działań na rzecz ograniczenia ryzyka zachorowania na zespół wibracyjny.

Źródła:
• opracowano na podstawie danych publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny ("Warunki pracy w 2019” r., Warszawa 2020 r.) oraz przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera (”Choroby zawodowe w Polsce w 2019 r.”, Łódź 2020)

oprac. Biuro Prewencji Centrali KRUS, 07.01.2020 r.