Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Nadwaga i otyłość stanowią istotny problem społeczny naszych czasów. Przemawia za tym wysoka częstość występowania oraz trendy wzrostowe, a także liczne powikłania towarzyszące nadmiernej masie ciała, które wpływają na pogorszenie stanu zdrowia. 

Powodują wiele chorób, zmniejszają atrakcyjność życia oraz skracają jego długość. Z tym problemem zmaga się również polskie społeczeństwo. Dotyczy on osób dorosłych, a także coraz większej liczby dzieci. Światowy Dzień Otyłości obchodzony jest 4 marca, to potwierdza skale i rangę problemu jakim jest ta choroba.

Jak zapobiegać otyłości?

Otyłość jest chorobą cywilizacyjną, której można zapobiec stosując szereg konkretnych działań. Profilaktyka powinna opierać się na poniższych zasadach:

1. Odżywiaj się zdrowo

• spożywaj posiłki, które zawierają warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste oraz niskotłuszczowe produkty mlecze. Dbaj aby dieta była niskokaloryczna i lekkostrawna. Wybieraj chude gatunki mięs, wprowadź do swojej diety ryby bogate w witaminy i kwasy omega3; 
• jedz regularnie posiłki, co 2,5 - 3,5 godziny;
• przygotuj potrawy samodzielnie w domu, natomiast jeśli zdecydujesz się na zakup produktów w sklepie sprawdzaj etykiety – wybieraj te z małą ilością cukru, soli oraz nasyconych kwasów tłuszczowych.
• pij odpowiednią ilość wody – od 1,5 do 2 l wody, a w czasie intensywnego wysiłku lub upałów do 4 l na dobę.

Pamiętaj, że każdy organizm potrzebuje innej ilości kalorii! Istotnym parametrem służącym do obliczenia odpowiedniej ilości kalorii jest Podstawowa Przemiana Materii (PPM). 

Jednakże, aby zredukować masę ciała wystarczy zmienić produkty na te bardziej wartościowe i zdrowsze dla naszego organizmu. Jeśli jednak nie widzisz zadowalających efektów skonsultuj się ze specjalistą.

2. Zadbaj o regularną aktywność fizyczną – zwiększ swoją aktywność fizyczną od 150 min do 250 min tygodniowo. Ważne aby budować ją stopniowo. Wybierz spacery, jogging lub jazdę na rowerze. 

Aktywność fizyczna oprócz wpływania na spadek masy ciała przyczynia się do:

• obniżenia stężania insuliny,
• obniżenia ciśnienia tętniczego krwi i tętna,
• poprawy samopoczucia,
• obniżenia stanów depresyjnych i lękowych.

Warto wprowadzić do swojego rytmu dobowego spontaniczną aktywność fizyczną (NEAT Nonexercise activity thermogenesis), która wpływa na bilans energetyczny. Może się odbywać w następujący sposób, tj.:

• prowadzanie rozmów telefonicznych podczas chodzenia, 
• parkowanie auta w dalszej odległości, aby zwiększyć ilość chodzenia,
• robienie przerw w pozycji stojącej podczas wykonywania pracy siedzącej.

3. Prowadź zdrowy tryb życia – rzuć używki, zadbaj o odpowiednią ilość dobrej jakości snu, zniweluj sytuacje, które mogą powodować stres. 

Badania naukowe dowodzą, że między strefą emocjonalną a nawykami żywieniowymi istnieje duża zależność. Stres towarzyszy nam w wielu życiowych momentach. Może wpływać w sposób pozytywny, napędzając do działania, jak również w sposób negatywny, powodując zwiększenie apetytu i tym samym zajadaniu emocji. Przewlekle podwyższony poziom kortyzolu w organizmie (hormon stresu) może powodować nadmierne objadanie się, a także wzrost masy ciała i na odwrót - spożywanie niewłaściwych produktów może wpływać na nasilenie wytwarzania kortyzolu. 

4. Bądź pod kontrolą lekarza – poddawaj się badaniom okresowym (raz na pół roku), natomiast chorując na choroby przewlekle w zależności od zaleceń lekarza. Aby efekty leczenia otyłości były zadowalające należy przede wszystkim znaleźć przyczynę choroby, nie skupiając się jedynie na leczeniu jej konsekwencji zdrowotnych. Pomoc można uzyskać u takich specjalistów jak lekarz i dietetyk, przy wsparciu psychodietetyka, psychologa oraz fizjoterapeuty. 

Jeśli nie uzyskasz pomocy od dietetyka lub specjalisty do kontroli masy poproś o skierowanie do odpowiedniej placówki zdrowotnej. Dostępne jest również leczenie w sanatorium w ramach NFZ – jednak można się na niego udać w ramach kontynuacji leczenia uzyskując skierowanie od lekarza. 

W oddziałach wojewódzkich NFZ pacjenci chcący zbadać swój stan zdrowia pod kątem otyłości mogą poddać się bezpłatnemu pomiarowi:

• wzrostu,
• masy ciała,
• poziomu mięśni, tłuszczy oraz wody w organizmie,
• ciśnieniu tętniczemu krwi. 

Dostępna jest także możliwość pomiaru wskaźnika masy ciała (BMI) oraz pomoc ze strony doradcy ds. profilaktyki, który wskaże normy pomiarów.

5. Monitoruj swoją wagę – pamiętaj, aby nie popadać w obsesję! Ilość kilogramów powinna być kontrolowana ze zdrowym rozsądkiem i pod okiem lekarza. Priorytetem w walce z otyłością powinien być stan zdrowia a nie efekty wizualne. 

Rolniku, jeśli lekarz rozpoznał u Ciebie nadwagę lub otyłość – działaj! Albowiem częstym problemem w wyleczeniu tej choroby jest jej bagatelizowanie. Brak reakcji może skutkować pogorszeniem stanu zdrowia pacjenta, natomiast wizyta u lekarza może pomóc w szybszym zdiagnozowaniu i wyleczeniu choroby. Lepiej zapobiegać niż leczyć – odpowiednie zachowania mogą zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania na otyłość. Natomiast nieprzestrzeganie zasad profilaktyki sprzyja rozwojowi chorób towarzyszących otyłości, tj.: cukrzycy typu II oraz nadciśnieniu tętniczemu.

Leczenie osób z otyłością powinno być wielopłaszczyznowe i dostosowane do możliwości pacjenta. Prawidłowo przeprowadzona terapia powinna składać się z:

• odpowiedniego sposobu odżywiania,
• aktywności fizycznej,
• zmiany nawyków i zachowań,
• farmakoterapii.

Ostatecznością w leczeniu otyłości jest przeprowadzenie operacji bariatrycznej. Należy jednak pamiętać, że nie jest to finalny etap leczenia choroby – po zabiegu pacjent musi  przejść odpowiednie leczenie.

Nadwaga lub otyłość nie są tematami tabu ani powodem do wstydu. Ważne, żeby znaleźć w sobie chęć do walki oraz motywację, która niestety podczas redukcji masy ciała znacząco
spada. Kluczowe jest wsparcie osoby chorej ze strony rodziny lub grup wsparcia. Pomocne może być również korzystnie z prostych technik relaksacyjnych, które korzystnie wpływają
na stan psychiczny człowieka, a także napędzają go do walki z otyłością!

Rolniku monitoruj i dbaj o swoje zdrowie! 

Opracowano na podstawie:

1. 1. Izabela Pawluk, Paula Gosa, Magdalena Jodkiewicz, Monika Kaczorek, Paula Nagel, Sylwia Pacyna, Aleksandra Wedziuk-Reszka, Katarzyna Wolnicka, Nadwaga i otyłość małymi krokami do zdrowia, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022. 
2. Małgorzata Klusiewicz Anna Krawczyk Hanna Wilska, Otyłość epidemią XXI wieku, Fundacja Republikańska, Warszawa 2021.
3. Michał Plewa, Andrzej Markiewicz, Aktywność fizyczna w profilaktyce i leczeniu otyłości, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2006, tom 2, nr 1. 
4. https://labplus.pl/otylosci-mozna-zapobiegac/ (dostęp z 08.03.2024 r.)
5. https://klinika-mazan.pl/przyczyny-nadwagi-i-otylosci-jak-zapobiec-otylosci/ (dostęp z 08.03.2024 r.)
6. https://www.medme.pl/artykuly/jak-zapobiegac-otylosci,64892.html (dostęp z 08.03.2024 r.)
7. https://diag.pl/pacjent/artykuly/otylosc-to-choroba-przyczyny-otylosci-i-leczenie/#4-Jakie-sakryteria-rozpoznania-otylosci (dostęp z 08.03.2024 r.)
8. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/otylosc-pandemia-wspolczesnych-czasow (dostęp z 08.03.2024 r.)
9. https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/48301/38019 (dostęp z 08.03.2024 r.