Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

• Jedność stosowanego ustawodawstwa
• Równe traktowanie
• Sumowanie okresów ubezpieczenia
• Zachowanie praw nabytych oraz eksportu świadczeń

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej zobowiązuje organy rentowe, a więc również Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, do stosowania prawa unijnego w zakresie zabezpieczenia społecznego. Osoby, które podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników lub mają ustalone prawo do emerytury, w warunkach integracji europejskiej zachowają wszystkie nabyte prawa z tytułu podlegania temu ubezpieczeniu. Zgodnie z prawem unijnym, każde państwo członkowskie ma bowiem prawo decydować o własnym systemie zabezpieczenia społecznego, a więc również o tym, kto ma być ubezpieczony i w jakiej wysokości ma opłacać składki na ubezpieczenie społeczne, czy też jakie świadczenia i na jakich warunkach ma otrzymywać ubezpieczony. Każde państwo ustala zatem wiek uprawniający do emerytury, wymiar przysługujących świadczeń emerytalno-rentowych, a także dodatki, jakie do nich przysługują. Wspólnota Europejska, respektując różnorodność i odrębność systemów krajowych, zapewnia jednocześnie ich łączność, tak aby mogły one ze sobą współistnieć i nie ograniczać uprawnień osób przemieszczających się w obrębie krajów członkowskich. W tym celu wprowadzono odpowiednie mechanizmy, określane jako koordynacja krajowych systemów zabezpieczenia. Przepisy wspólnotowe określają zatem zasady i reguły postępowania, które muszą być przestrzegane przez wszystkie władze państwowe, instytucje ubezpieczenia społecznego, sądy – kiedy te władze i organy  stosują wewnętrzne ustawodawstwo przy rozstrzyganiu spraw podlegających koordynacji.

Zgodnie z  zasadą jedności stosowanego ustawodawstwa, osoba przemieszczająca się w celach zarobkowych po terytorium kilku państw UE/EFTA, podlega ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego, niezależnie od liczby państw, na terytorium których prowadzi jednocześnie działalność zarobkową. Oznacza to, że możliwość ubezpieczenia istnieje tylko w jednym państwie członkowskim – określonym jako właściwe nawet wówczas, gdy praca najemna lub praca na własny rachunek ma miejsce w kilku państwach jednocześnie. Podleganie ubezpieczeniu i opłacanie składek, również z tytułu pracy wykonywanej w innym państwie, następuje wówczas według zasad wynikających z prawa państwa właściwego.

Przykład

Rolnik prowadzi w Polsce działalność rolniczą i tu zamieszkuje. Jednocześnie osoba ta podejmuje pracę na podstawie umowy o pracę w Niemczech, na okres powyżej 12 miesięcy. W świetle rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 883/2004 osoba ta podlega ustawodawstwu niemieckiemu, ponieważ właściwym jest ustawodawstwo kraju, w którym wykonywana jest praca najemna (zatrudnienie).

Należy dodać, że są wyjątki od zasady stosowania jednego ustawodawstwa. Przypadki, w których dana osoba podlega jednocześnie ustawodawstwu dwóch państw członkowskich, określa rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 883/2004. Oznacza to, że do osób, wykonujących jednocześnie określone rodzaje działalności zarobkowej na terytorium ściśle określonych państw członkowskich, będzie miało zastosowanie podwójne ustawodawstwo, czyli podleganie ubezpieczeniu będzie miało miejsce jednocześnie w dwóch państwach i w dwóch systemach zabezpieczenia społecznego.

Zgodnie z zasadą równego traktowania, obywatele państw członkowskich, zamieszkujący na terenie innego państwa członkowskiego, mają takie same obowiązki i korzystają z takich samych praw, jak obywatele tego państwa. Zasada ta zabrania wszelkiej dyskryminacji, a więc również związanej z przynależnością państwową czy płcią. Przy czym ustalenie różnego wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn nie jest dyskryminacją w świetle prawa unijnego.

Zasada sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, zamieszkania, stanowi, że w celu nabycia, zachowania lub odzyskania prawa do świadczeń, właściwa instytucja państwa UE/EFTA powinna uwzględniać w niezbędnym zakresie okresy ubezpieczenia uznane przez ustawodawstwo jakiegokolwiek państwa członkowskiego i traktować je tak, jakby zostały przebyte w ramach ustawodawstwa stosowanego przez tę właściwą instytucję. Gdyby nie ta zasada, to osoba, która pracowała w kilku państwach członkowskich, mimo wieloletniego okresu ubezpieczenia nie miałaby prawa do emerytury, z powodu posiadania zbyt krótkiego okresu ubezpieczenia emerytalno-rentowego do nabycia w tych państwach prawa do tego świadczenia.

Przykład

Rolnik pracował w Polsce 15 lat. Po czym, po sprzedaży gospodarstwa rolnego, wyjechał do Belgii, gdzie pracował 10 lat. Następnie w wieku 65 lat wrócił do Polski i zgłosił wniosek o emeryturę rolniczą. Zgodnie z dziś obowiązującym prawem rolnik nie otrzymałby emerytury rolniczej, bo nie legitymuje się 25-letnim okresem ubezpieczenia emerytalno-rentowego w Polsce. Rozporządzenie 883/2004 gwarantuje możliwość sumowania okresów ubezpieczenia w Polsce i w Belgii. Rolnik, posiadając łącznie co najmniej 25-letni okres ubezpieczenia, nabędzie zatem prawo do polskiej emerytury rolniczej.

Istotne jest również, że dzięki tej zasadzie osoba, która legitymuje się okresem ubezpieczenia w różnych państwach UE/EFTA, może uzyskać z każdego z tych państw tzw. emeryturę cząstkową. Warunkiem przyznania takiej emerytury jest podleganie ustawodawstwu każdego z tych państw przez okres co najmniej 1 roku oraz oczywiście spełnienie warunków wymaganych przez ustawodawstwo danego kraju członkowskiego.

W myśl zasady zachowania praw nabytych oraz eksportu świadczeń, ustawodawstwo wielu państw przewiduje wypłacanie świadczeń pieniężnych tylko na swoim terytorium, a więc wewnętrzne regulacje uniemożliwiają wypłatę świadczeń w sytuacji, gdy uprawniony mieszka na terytorium innego państwa. Taka regulacja dotyczy między innymi wypłaty rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych. Emerytom i rencistom mieszkającym za granicą KRUS wypłacał emeryturę (rentę) na rachunek bankowy w Polsce lub osobom upoważnionym do odbioru tych świadczeń zamieszkałym w kraju, chyba że umowy międzynarodowe stanowiły inaczej. Od członkostwa Polski w UE, zgodnie z zasadą zachowania praw nabytych, możliwe jest dokonywanie przez Kasę  transferu świadczeń do dowolnego państwa członkowskiego, bowiem zasada koordynacji zakłada, że świadczenia pieniężne nie mogą doznać żadnego uszczerbku z tego powodu, że osoba do nich uprawniona mieszka na terytorium innego państwa członkowskiego niż to państwo, które jest zobowiązane do wypłaty świadczeń.

Przykład

Jeżeli KRUS przyzna emeryturę rolnikowi, który zamieszka np. we Francji, to świadczenie emerytalne zostanie mu przekazane do jego miejsca zamieszkania we Francji.