Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Wejście Polski do wspólnoty europejskiej i konieczność stosowania przez KRUS przepisów rozporządzeń unijnych w zakresie zabezpieczenia społecznego rozporządzenia 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. oraz rozporządzenia 987/2009 z dnia 16 września 2009 r.) nie spowodowały zmian w zasadach przyznawania prawa do zasiłku pogrzebowego. Rozporządzenia unijne nie określają bowiem kręgu osób uprawnionych do zasiłku pogrzebowego oraz nie ustalają zasad przyznawania, ustalania wysokości i wypłaty tego zasiłku w poszczególnych państwach członkowskich UE. Te kwestie regulują przepisy wewnętrzne poszczególnych państw członkowskich UE. Zatem KRUS prawo do zasiłku pogrzebowego rozpatrzy w oparciu o ustawę z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników  i zasiłek ten wypłaci osobie, która pokryła koszty pogrzebu:

1. ubezpieczonego rolnika (domownika),
2. uprawnionego do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego rolników,
3. członka rodziny osoby, o której mowa w pkt. 1 i 2,
4. osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty rolniczej lecz spełniała warunki do jej przyznania i pobierania.

Przepisy rozporządzeń unijnych określają natomiast, które z państw członkowskich UE/EFTA będzie zobowiązane do wypłaty przyznanego zasiłku w razie zgonu osób wymienionych wyżej w innym państwie członkowskim UE/EFTA. Przepisy unijne rozstrzygają również, które państwo członkowskie powinno wypłacić ten zasiłek, gdy prawo do tego świadczenia powstanie w dwóch lub więcej państwach członkowskich UE/EFTA (zbieg prawa do zasiłku pogrzebowego).

Zgodnie z zasadami unijnymi, jeżeli pracownik albo osoba samodzielnie zarobkująca, do której zalicza się również rolnika (domownika), emeryt lub rencista (również członkowie rodziny tych osób) umrze na terytorium innego państwa niż państwo, w którym osoba ta była ubezpieczona lub które przyznało emeryturę (rentę), uznaje się, że zgon miał miejsce na terytorium tego drugiego państwa (państwa właściwego). Bez znaczenia dla prawa do tego świadczenia pozostaje miejsce zamieszkania osoby wnioskującej o zasiłek pogrzebowy. Uprawniony do zasiłku otrzyma zasiłek pogrzebowy nawet, jeżeli mieszka na terytorium państwa członkowskiego innego niż państwo właściwe, o ile zostaną spełnione warunki wymagane przez przepisy tego państwa.

Przykład

Emeryt uprawniony do polskiej emerytury rolniczej wyjechał do Niemiec i tam zmarł. Placówka Terenowa KRUS w Ostrowie Wielkopolskim wypłacała emeryturę na wskazane przez emeryta konto bankowe w Niemczech. W razie złożenia udokumentowanego wniosku o zasiłek pogrzebowy po śmierci tego emeryta, zasiłek ten przyzna i wypłaci Placówka Terenowa KRUS w Ostrowie Wielkopolskim. Jeżeli o zasiłek wnioskuje osoba zamieszkała w Niemczech, Placówka Terenowa KRUS w Ostrowie Wlkp. przekaże ten zasiłek pod wskazany adres (konto bankowe) w Niemczech.

Zbieg prawa do zasiłku pogrzebowego z kilku państw

Przepisy unijne, podobnie zresztą jak polskie przepisy o ubezpieczeniu społecznym, nie przewidują (poza nielicznymi wyjątkami) możliwości wypłaty kilku zasiłków pogrzebowych z tytułu poniesionych kosztów pogrzebu po śmierci tej samej osoby. Przepisy tych rozporządzeń określają zasady postępowania w razie zbiegu prawa do zasiłku pogrzebowego w kilku państwach członkowskich. I tak:

• jeżeli emeryt zmarł na terytorium jednego z państw członkowskich UE/EFTA, które przyznało emeryturę – zasiłek pogrzebowy powinna przyznać i wypłacić instytucja tego państwa, na terytorium którego emeryt zmarł. W takim przypadku wygasają uprawnienia do zasiłku pogrzebowego istniejące w innych państwach członkowskich, 

Przykład

Były rolnik, uprawniony do emerytury polskiej i litewskiej z tytułu okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i na Litwie, zmarł na terytorium Litwy. Mimo, że prawo do zasiłku pogrzebowego istnieje na mocy przepisów polskich i litewskich – zasiłek pogrzebowy może być wypłacony tylko przez jedno państwo. Z uwagi na miejsce zgonu emeryta, zasiłek pogrzebowy powinna wypłacić litewska instytucja ubezpieczenia społecznego. Prawo do polskiego zasiłku pogrzebowego wygaśnie;

Przykład

Emeryt mający przyznane prawo do emerytury rolniczej z tytułu okresów ubezpieczenia w Polsce i w Austrii, umarł śmiercią naturalną w Austrii. Mimo że emeryt zmarł na terytorium Austrii, instytucją właściwą do wypłaty zasiłku pogrzebowego jest Oddział Regionalny KRUS w Krakowie – Wydział Świadczeń Zagranicznych w Nowym Sączu. Przepisy austriackie nie przewidują bowiem prawa do zasiłku pogrzebowego po śmierci emeryta, który zmarł śmiercią naturalną, a zatem nie ma w tym przypadku mowy o zbiegu prawa do zasiłków pogrzebowych w Polsce i w Austrii. Wnioskodawca ma prawo do zasiłku pogrzebowego tylko w jednym państwie, tj. w Polsce;

• jeżeli emeryt zmarł na terytorium innego państwa członkowskiego UE/EFTA (a nie w państwie właściwym) lub poza terytorium państwa członkowskiego, a uprawnienie do zasiłku pogrzebowego istnieje na mocy przepisów dwóch lub więcej innych państw członkowskich – zasiłek pogrzebowy powinna przyznać i wypłacić instytucja państwa, którego ustawodawstwu zmarły ostatnio podlegał. W innych państwach prawo do zasiłku pogrzebowego wygaśnie. 

Przykład

Emeryt uprawniony do polskiej emerytury rolniczej i emerytury hiszpańskiej (ostatnie okresy ubezpieczenia) zmarł na terytorium Niemiec. Prawo do zasiłku pogrzebowego istnieje na mocy polskich przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników i przepisów hiszpańskich, a instytucją właściwą do przyznania i wypłaty tego zasiłku – z uwagi na okresy ostatniego ubezpieczenia – jest hiszpańska instytucja ubezpieczeniowa. Prawo do polskiego zasiłku pogrzebowego wygaśnie.

Jak ubiegać się o zasiłek pogrzebowy?

Postępowanie o przyznanie zasiłku pogrzebowego wszczynane jest na wniosek, do którego wnioskodawca powinien dołączyć wszelkie dokumenty wymagane przez przepisy wewnętrzne danego państwa członkowskiego UE/EFTA. Zatem ubiegając się o zasiłek pogrzebowy z ubezpieczenia społecznego rolników osoba wnioskująca powinna przedłożyć dokumenty stwierdzające między innymi:

• datę zgonu (akt zgonu),

• fakt pokrycia kosztów pogrzebu, a także ich wysokość (oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu),

• fakt przyjęcia na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości dzieci przysposobione i dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej (dotyczy wniosków o zasiłek pogrzebowy po członku rodziny),

Gdzie składać wniosek o zasiłek pogrzebowy?

Gdy wnioskodawca mieszka w innym państwie członkowskim UE/EFTA i ubiega się o polski zasiłek pogrzebowy, składa wniosek na formularzu unijnym E-124:

• w instytucji miejsca zamieszkania, instytucja ta wniosek przekaże do polskiej instytucji właściwej (KRUS, ZUS) albo:

• bezpośrednio w polskiej instytucji właściwej (np. w jednostce właściwej KRUS).

Gdy wnioskodawca mieszka w Polsce wniosek o zasiłek pogrzebowy powinien złożyć:

• w przypadku polskiego zasiłku pogrzebowego – w polskiej instytucji właściwej (np. każda jednostka organizacyjna KRUS) na polskim formularzu (np. KRUS SR-26);
• w przypadku zasiłku pogrzebowego na mocy przepisów innego państwa członkowskiego;
• w polskiej instytucji miejsca zamieszkania lub;
• bezpośrednio w zagranicznej instytucji właściwej.

Wnioskodawca mieszkający w Polsce i ubiegający się o zasiłek pogrzebowy na mocy przepisów innego państwa członkowskiego powinien złożyć wniosek o zasiłek na formularzu E-124. Wnioskodawca wypełniając formularz E-124 powinien zapoznać się z uwagami w formularzu, gdyż dotyczą one nie tylko sposobu jego wypełniania, ale także informują o  dokumentach wymaganych do załączenia dla potrzeb danego właściwego państwa członkowskiego UE/EFTA. Niektóre z państw członkowskich UE przygotowały do wypełnienia dodatkowe strony w tym formularzu. W pouczeniu do formularza E-124 podane są również instytucje poszczególnych państw członkowskich właściwe dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy, w których formularz ten może być złożony.

---