Europejska Stolica Kultury to jedna z najbardziej rozpoznawalnych inicjatyw europejskich o prawie 40-letniej historii. Na zaproszenie MKiDN w spotkaniu uczestniczyli też eksperci z Komisji Europejskiej oraz miast – Europejskich Stolic Kultury w poprzednich latach: Wrocławia (2016), włoskiej Matery (2019), chorwackiej Rijeki (2020) i litewskiego Kowna (2022), którzy zaprezentowali swoje doświadczenia związane z konkursem oraz realizacją projektu Europejskiej Stolicy Kultury. W trakcie spotkania przedstawiono również efekty międzynarodowego projektu badawczego w zakresie dziedzictwa kulturowego – „Kartę megaeventów w miastach dziedzictwa”, która zawiera szereg rekomendacji oraz dobrych praktyk dla miast organizujących wydarzenia kulturalne o dużej skali i doniosłości.

Ogólnopolski wymiar inicjatywy

Co szczególnie warte odnotowania, uczestnicy spotkania reprezentowali pełen przekrój polskich miast: od liczącego niespełna 8 tysięcy mieszkańców Chocianowa w woj. dolnośląskim do miasta stołecznego Warszawy. Jest to istotne, ponieważ w ostatnich latach tytuł ESK coraz częściej przyznawany jest także mniejszym miastom.

Europejska Stolica Kultury – historia i teraźniejszość

Historia Europejskich Stolic Kultury sięga 1983 roku, kiedy to Melina Mercouri, ówczesna minister kultury Grecji zaproponowała na forum UE ideę corocznego wyznaczania Europejskiego Miasta Kultury. Początkowo pomysł uzyskał status inicjatywy międzyrządowej, miasta wybierane były przez RM EU na zasadzie jednomyślności.  Pierwszym EMK były w 1985 roku Ateny. W takim kształcie inicjatywa przetrwała do roku 1999, kiedy to nadano jej rangę działania wspólnotowego. W ciągu 40 lat inicjatywa znacznie się przekształciła, stając się jedną z najbardziej rozpoznawalnych inicjatyw Komisji Europejskiej,  swoim zasięgiem obejmując nie tylko kraje UE, ale również państwa kandydujące oraz uczestniczące w programie Kreatywna Europa.  

Obowiązującą podstawą prawną inicjatywy jest Decyzja PE i Rady nr 445/2014 r z dnia 16 kwietnia 2014 r. ustanawiająca działanie Unii na rzecz Europejskich Stolic Kultury na lata 2020–2033. Celem podejmowanych działań jest ochrona i promowanie bogactwa kultur w Europie, zwiększanie poczucia przynależności obywateli do wspólnej przestrzeni kulturowej. Nie bez znaczenia jest także wykorzystanie kultury do rozwoju gospodarczego, budowy przewag konkurencyjnych, przyciągania mieszkańców, turystów i inwestorów. Wydarzenia przygotowywane przez miasta organizujące obchody ESK mogą być też ważnym czynnikiem umocnienia tożsamości i aktywizacji społecznej. W tym roku tytuł ESK noszą 3 miasta: węgierskie Vesprem, rumuńska Timisoara i grecka Elefsina.

Do tej pory dwa polskie miasta zostały wyróżnione tym tytułem - Kraków w roku 2000 oraz Wrocław - w 2016 r. Po raz kolejny Polska może zgłosić swoje miasto wraz ze Szwecją w 2029 r.

Miasto, które zostaje Europejską Stolicą Kultury, przez rok realizuje specjalny program kulturalny. Do korzyści płynących z piastowania tytułu Europejskiej Stolicy Kultury można zaliczyć wzrost liczby turystów, rozwój sektorów związanych z obsługą ruchu turystycznego oraz przyciągnięcie do miasta inwestorów, którzy przyczyniają się do rozwoju miasta w dziedzinach innych niż kultura i turystyka. Wydarzenia artystyczne przygotowywane przez miasta organizujące obchody Europejskiej Stolicy Kultury mogą być ważnym czynnikiem umocnienia tożsamości kulturalnej. Mogą być też ważnym czynnikiem aktywizacji lokalnych instytucji kulturalnych.

Nabór 2029

Do 15 września 2023 r. miasta ubiegające się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury w 2029 r. mogą składać wnioski do konkursu ogłoszonego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Miasta, które otrzymują tytuł Europejskiej Stolicy Kultury, na rok stają się kulturalnymi centrami Europy i zyskują szansę promocji na arenie międzynarodowej.

Wszelkie informacje dotyczące procedury konkursowej znajdują się na stronie internetowej: https://www.gov.pl/web/kultura/europejskie-stolice-kultury