Przez trzy dni zbieraliśmy rekomendacje i komentarze środowiska kultury. Było ich bardzo dużo. To jest moment odwrócenia ról – chcemy wysłuchać tego, co na ten temat powie państwo polskie, reprezentowane tutaj przez czterech ministrów – mówiła Agata Diduszko-Zyglewska, przewodnicząca Zespołu Programowego współKongresu Kultury otwierając Debatę Ministrów.

Udało nam się zdefiniować wiele przestrzeni, które możemy określić ziemią niczyją – poza radarem resortów. Obecny rząd miałby dużą szansę stać się pionierem w zerwaniu z silosowością. Polityka kulturalna mogłaby stać się polityką państwa – dodała Iwona Kurz, współinicjatorka i członkini Zespołu Programowego.

W debacie zaadresowane zostały główne problemy podejmowane podczas trzech dni wspólKongresu Kultury. Andrzej Domański, minister finansów odnosił do kwestii finansowania instytucji kultury, w tym do tematu budżetów samorządowych.

Zapewniamy wyraźnie większe dofinansowanie samorządom – prawie 25 mld zł więcej, a to są niebagatelne środki, nie kroplówka na koniec roku. Mam nadzieję, że zadania związane z kulturą będą miały w tych wydatkach znaczny udział. Po to dajemy samorządom decyzyjność, żeby mogły same podejmować decyzje. Narzędziem sprawdzenia tej efektywności będą tu roczne ewaluacje – mówił Andrzej Domański, minister finansów. - Ważne, żeby rozumieć relacje pomiędzy gospodarką a kulturą. Im silniejsza gospodarka, tym większa skłonność do finansowania kultury. Ale ta relacja działa też w drugą stronę. Jestem przekonany, że kultura tworzy spoistość społeczeństwa, szczególnie w czasach polaryzacji. Kultura tworzy środowisko dla rozwoju gospodarki. W przyszłym roku nasza gospodarka będzie należała do najszybciej rosnących w UE, co przełoży się na wzrost wydatków na kulturę – podkreślał minister Domański.

Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, ministra rodziny, pracy i polityki społecznej, odnosiła się do trudnych tematów mobbingu i przemocy, obecnych także w instytucjach kultury. Poruszyła też kwestię nieadekwatności polskiego prawa do złożonej rzeczywistości instytucjonalnego zarządzania:

Tak jak nieznajomość prawa szkodzi, tak znajomość swoich własnych praw pomaga je egzekwować. Gdzie szukać pomocy, gdy prawa są naruszane? W punktach pomocy z bezpłatną pomocą prawną – ich lista jest dostępna na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości. Jeśli chodzi o prawo pracy, to warto zgłaszać się do urzędów pracy, bo one pełnią również funkcje doradcze dla osób pracujących. Państwowa Inspekcja Pracy musi być czymś więcej niż skrzynką podawczą między poszkodowanymi a systemem sprawiedliwości. Także samoorganizowanie się, w którym ludzie kultury są przecież świetni, może być drogą do walki o prawa pracownicze – mówiła Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, ministra rodziny, pracy i polityki społecznej. - Mobbing nie może być tłumaczony twórczością i osobistą pasją twórców. Definicja mobbingu nie zmieniła się od 21 lat, a świat w tym czasie zmienił się radykalnie – dodała.

Barbara Nowacka, ministra edukacji narodowej poruszała kwestię roli, jaką w życiu społecznym pełni nie tylko edukacja kulturalna, ale przede wszystkim nauczycielki i nauczyciele.

Jedną z podstawowych kompetencji współczesności jest sprawczość – pokazanie, że coś się umie i że coś się może. Zaangażowanie w kulturę jest najlepszym sposobem budowania tej kompetencji. Naszym zadaniem jest pokazanie, że mądra polityka państwa to dbałość o kulturę. Jestem przeszczęśliwa, że mogliśmy zacząć kadencję od znaczących podwyżek dla nauczycielek i nauczycieli, bo to one i oni decydują o tym, jakim społeczeństwem jesteśmy – mówiła Barbara Nowacka, ministra edukacji narodowej.

Do najważniejszych problemów środowiska kulturalnego odniosła się Hanna Wróblewska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego, podsumowując wnioski z trzech dni współKongresu Kultury.

Usłyszałam na współKongresie trzy najważniejsze kwestie. Pierwsza to potrzeba uspołecznienia instytucji kultury – uspołecznienia decyzyjności i sposobu zarządzania nimi. Druga to prawa pracowników i pracowniczek. Od kilkunastu lat towarzyszę protestowi artystów i artystek, którzy są poza systemem ubezpieczeń społecznych. Taki protest odbył się również wczoraj – dostałam na nim tabliczkę „Potrzebne decyzje, nie dyskusje”. Ja zawsze będę chciała dyskutować, ale najwyższy czas na podjęcie decyzji. Projekt ustawy o zabezpieczeniu socjalnym artystów zawodowych to milowy krok w tej sprawie. Trzecim tematem było poczucie bezpieczeństwa: jak sprawić, by osoby pracujące w kulturze były bezpieczne? Bardzo ważna jest reforma Państwowej Inspekcji Pracy, bardzo ważne są wewnętrzne bezpieczniki i mechanizmy bezpieczeństwa, ale kluczowe jest uzbrojenie nas w dobre prawo. Każdy ma prawo powiedzieć „nie” dyrektorowi, reżyserowi, kuratorowi, jeśli zachowuje się niewłaściwie – mówiła Hanna Wróblewska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego.

Widzimy Was i słyszymy Was. Teraz jest czas na podjęcie decyzji. Rozliczajcie nas – zaapelowała do ludzi kultury ministra Hanna Wróblewska, kończąc wspólKongres Kultury.

Debaty plenarne i panelowe ostatniego dnia współKongresu

Trzeci dzień współKongresu to nie tylko podsumowania, lecz także nowe wątki dyskusji o stanie polskiej kultury, zarówno w debatach plenarnych, jak i panelowych. W debacie „Edukacja kulturowa: jak zmienić szkołę” brali udział: Marta Jankowska, Joanna Leśnierowska, dr Mateusz Ryczek, prof. Agata Skórzyńska, Paulina Piechna-Więckiewicz. Prowadził ją dr Maciej Frąckowiak.

Mamy odwilż: kuratoria nie będą już pełniły opresyjnej roli wobec nauczycieli i dyrektorów. To część projektu równościowej, nie-monokulturowej szkoły, w której edukacja kulturowa musi być powszechna. Monokulturowość jest przeszłością. Dzisiejsza szkoła wymaga pracy z różnorodnością. Nie tylko różne wrażliwości, ale różne kultury – to wyzwanie i szansa! – deklarowała Paulina Piechna-Więckiewicz, podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej, pełnomocniczka ministra edukacji ds. zdrowia psychicznego uczniów.

W debacie „Młoda kultura: nowe media i języki” powrócił problem wsparcia, którego artystki i artyści oczekują od państwa. O swojej pracy twórczej opowiadali: Jan Możdżyński, Natasza Przymies, Filip Pawlak, Natalia Roguz, Julia Szostek. Debatę prowadził Sebastian Słowiński.

To, że sami wydajemy muzykę i organizujemy koncerty nie znaczy, że nie jest potrzebne wsparcie. Zwłaszcza w dotarciu z materiałem do publiczności. Ale na naszych, niezależnych warunkach – mówiła Julia Szostek.

Starymi metodami próbuje się formatować nowe pokolenie, a my wchodzimy bez kompleksów, z własnymi tematami i swoimi problemami. Stąd być może się bierze ten zgrzyt pokoleniowy – mówiła Natasza Przymies.

W debatach panelowych ostatniego dnia wspóKongresu pojawiły się tematy polskiej kultury na świecie, tworzenia angażujących działań w kulturze i sztuce oraz współodpowiedzialności, która musi być podstawą organizacji kultury.

Sukces frekwencyjny współKongresu Kultury 2024

Na współKongres Kultury ostatecznie zarejestrowało się ponad 4 000 uczestników i uczestniczek z całej Polski. Relacje z debat plenarnych na profilach w mediach społecznościowych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Narodowego Centrum Kultury śledziło na żywo ponad 25 000 osób.

Olbrzymim zainteresowaniem cieszył się program wydarzeń towarzyszących. Wizyty studyjne w warszawskich instytucjach kultury – tych miejskich i tych społecznych – przyciągnęły zainteresowanych w całej Polski. W strefie wystawienniczej można było odwiedzić stoiska instytucji, organizacji pozarządowych i wydawnictw, a w strefie posterowej – spotkać się z autorkami i autorami plakatów stworzonych specjalnie na współKongres Kultury. Szczególną okazją do spotkania środowiska kultury i pogłębionych rozmów był wieczór otwarcia współKongresu w Muzeum Sztuki Nowoczesnej.

WspółKongres zebrał środowisko kultury z całej Polski. Po raz pierwszy tak silnie reprezentowane były nie tylko duże ośrodki, ale również średnie i mniejsze miejscowości. Tak szeroka reprezentacja połączona z programem współKongresu, akcentującym rolę lokalności dla współczesnej kultury, pokazały, że faktycznie „bycie razem jest dziś najbardziej awangardową strategią artystyczną”. WspółKongres Kultury był platformą konstruktywnego dialogu i miejscem wypracowywania rozwiązań. Był czasem pracy u podstaw, tak potrzebnym polskiej kulturze. 

Zapisy z wszystkich debat plenarnych znajdują się na kanale YouTube Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Nagrania debat panelowych również pojawią się na tej platformie - będziemy je publikować sukcesywnie od drugiej połowy listopada br.  

Organizatorem współKongresu Kultury zainicjowanego przez stronę społeczną było Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, partnerami – Narodowe Centrum Kultury i Miasto Stołeczne Warszawa.

Patronat medialny nad wydarzeniem objęły: Telewizja Polska, Polskie Radio, Polska Agencja Prasowa, Radio dla Ciebie, TVP Kultura i Onet.

Galeria zdjęć - III dzień współKongresu Kultury

Galeria zdjęć - Debata Ministrów