Minister kultury i dziedzictwa narodowego wskazał, że wyjątkowa kariera Jana Peszka – jednego z najwybitniejszych polskich aktorów, satyryków, a także pedagogów – trwale zapisała się na kartach polskiej kultury.

Pana twórczość wzbogaca polską scenę artystyczną. Unikalna perspektywa oraz zdolność do mówienia o człowieku zupełnie innym językiem stają się dla widza niezwykłym doświadczeniem. Profesjonalizm i wysublimowane poczucie humoru sprawiają, że jest Pan doceniany nie tylko przez krytyków, ale przede wszystkim przez widzów, których ujmuje Pan swoim aktorskim kunsztem i dystansem do świata, a także do samego siebie – podkreślił Bartłomiej Sienkiewicz w liście gratulacyjnym.

Jan Peszek

Urodził się 13 lutego 1944 r. w Szreńsku (woj. mazowieckie). W 1966 r. ukończył studia aktorskie w krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. W tym samym roku zadebiutował rolą Reportera w „Karierze Artura Ui” w reż. Jakuba Rotbauma na scenie Teatru Polskiego we Wrocławiu, z którym pozostał związany do 1975 roku.

W latach 1975-1979 był aktorem Teatru Nowego w Łodzi, gdzie wystąpił m.in. w inscenizacjach tworzonych przez Kazimierza Dejmka, takich jak: „Obrona Sokratesa”, „Obecność” czy „Zwłoka”. Następnie, w latach 1979-1981, przeniósł się do Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi, gdzie wystąpił m.in. w „Rewizorze” Mikołaja Gogola oraz „Kartotece” Tadeusza Różewicza. Wykreował też pamiętnego Gonzala w „Trans-Atlantyku” Witolda Gombrowicza. W kolejnych latach Peszek był aktorem Teatru Polskiego w Poznaniu (1981-1982) oraz Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1982-1986).

W 1986 r. przeniósł się do Starego Teatru w Krakowie, w którym występował do 1992 r. i do którego – po dwóch latach spędzonych w zespole Teatru Narodowego w Warszawie (1997-98) – powrócił w 2003 r. W Starym Teatrze zetknął się z najwybitniejszymi reżyserami. Wystąpił m.in.: w „Operetce” w reż. Tadeusza Bradeckiego, „Słuchaj, Izraelu!” w reż. Jerzego Jarockiego, „Mishimie” w reż. Andrzeja Wajdy oraz „Operze mlecznej” w reż. Mikołaja Grabowskiego. Wykreował starego Karamazowa w „Braciach Karamazow” w reż. Krystiana Lupy oraz tytułowego bohatera w „Śmierci Iwana Iljicza” w reż. Jerzego Grzegorzewskiego.

W swoim dorobku ma blisko 120 ról w spektaklach Teatru Telewizji. Zagrał m.in. w przedstawieniach Macieja Wojtyszki (Józef w „Ferdydurke”), Kazimierza Kutza (Thomas Mann w „Opowieściach Hollywoodu”), Mikołaja Grabowskiego (Gonzalo w „Trans-Atlantyku”), Olgi Lipińskiej (Papkin w „Zemście”), Rudolfa Zioły (Truffaldino w „Księżniczce Turandot”) i Piotra Łazarkiewicza (Mężczyzna w „Trelemorele”). Wystąpił również w ok. 40 spektaklach oraz słuchowiskach Teatru Polskiego Radia. Dubbingował postacie w ponad 20 filmach fabularnych i animowanych.

Jako aktor filmowy Jan Peszek zadebiutował w 1969 r. rolą kierowcy Bakalarzewicza w „Znakach na drodze” w reż. Andrzeja Jerzego Piotrowskiego. Regularnie na ekranach kinowych zaczął pojawiać się na początku lat 80. Do jego najważniejszych kreacji filmowych należą role w: „Był jazz” Feliksa Falka (1981), „Trójkącie bermudzkim” Wojciecha Wójcika (1987), „Łabędzin śpiewie” Roberta Glińskiego (1988), „Balu na dworcu w Koluszkach” Filipa Bajona (1989), „Korczaku” Andrzeja Wajdy (1990), „Pożegnaniu jesieni” Mariusza Trelińskiego (1990), „Ucieczce z kina Wolność” Wojciecha Marczewskiego (1990), „Zakładzie” Teresy Kotlarczyk (1991), „Ferdydurke” Jerzego Skolimowskiego (1991), „Spisie cudzołożnic” Jerzego Stuhra (1994), „Śmierci jak kromka chleba” Kazimierza Kutza (1994), „Łagodnej” Mariusza Trelińskiego (1995), „Darmozjadzie polskim” Łukasza Wylężałka (1997) czy „Ubu Królu” Piotra Szulkina (2003).

W ostatnich latach pojawił się m.in. w „Hiszpance” w reż. Łukasza Barczyka (2014), gdzie wcielił się w rolę bogatego przemysłowca Tytusa Ceglarskiego. W 2016 r. Peszek wystąpił w serialu telewizyjnym „Artyści” Moniki Strzępki i Pawła Demirskiego, gdzie zagrał rolę ducha Wojciecha Bogusławskiego.

Jan Peszek jest laureatem kilkudziesięciu nagród i wyróżnień artystycznych. W 2005 r. aktor został uhonorowany Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, a w 2014 r. – Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W tym samym roku został odznaczony również Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.