Minister kultury i dziedzictwa narodowego wskazał, że wystawa jest pierwszą w Europie Środkowo-Wschodniej przekrojową prezentacją twórczości artystów skandynawskich ze Szwecji, Danii, Norwegii, Finlandii i Islandii. Podkreślił także, że jest to kolejna wspólna inicjatywa polskiej instytucji ze szwedzkim Muzeum.

Na przełomie 2018 i 2019 roku w Göteborgu prezentowana była bowiem duża wystawa zorganizowana we współpracy z Muzeum Narodowym w Warszawie i Instytutem Adama Mickiewicza zatytułowana „Młoda Polska. Polskie malarstwo fin de siècle”, poświęcona sztuce polskiej z przełomu XIX i XX wieku – dodał.

Wicepremier podkreślił, że tym razem Muzeum Narodowe w Warszawie oferuje publiczności obcowanie z bogactwem malarstwa nordyckich twórców, a wśród eksponowanych ponad stu prac pochodzących z muzeów i galerii w Szwecji, Norwegii, Danii, Finlandii i Islandii znajdzie się m.in. obraz Melancholia Edvarda Muncha oraz obraz fińskiego malarza Alberta Edelfelta „Pod brzozami/Dzieci w lesie brzozowym nad fiordem” Haiko z 1882 roku, który odzyskano dzięki pracom restytucyjnym prowadzonym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Myślę, że polska publiczność, która zna Muncha i Edelfelta, a od pewnego czasu zna także Vilhelma Hammershøia, którego prace były prezentowane w Poznaniu i Krakowie, dzięki tej wystawie będzie mogła poznać wielki wachlarz wspaniałych artystów skandynawskich – powiedział prof. Piotr Gliński.

Szef resortu kultury wskazał, że nastrojowy charakter prac prezentowanych na wystawie podkreśla szczególnie specjalnie zaaranżowana przestrzeń.

Na wystawie są eksponowane dzieła wybitnych twórców ze skandynawskich, które przybliżą polskiej publiczności historię i kulturę tych krajów, ale obok nich zawisły także wybrane obrazy polskich artystów – po to właśnie, aby umożliwić publiczności odkrycie istniejących podobieństw między malarstwem polskim i nordyckim, co szczególnie wzbogaca tę ekspozycję. To wystawa, która wymaga czasu i cierpliwości, często jest to malarstwo pustki, przestrzeni czy ciszy. To dodatkowe zestawienie z malarstwem polskim, te zagadki podobieństw i różnic są zasługą naszych kuratorów – podkreślił wicepremier.

Zdaniem ministra kultury, wystawa prezentowana w Muzeum Narodowym w Warszawie jest wydarzeniem znaczącym nie tylko dla kultury naszego regionu, ale także dla kultury europejskiej.

Bardzo bym chciał, aby zyskała ona swoich admiratorów z Europy, by ludzie przyjeżdżali na tę wystawę do Warszawy. To pierwsza taka prezentacja tej wciąż mało znanej, ale wspaniałej, tajemniczej, a jednocześnie wielorako doświadczanej sztuki skandynawskiej w naszej części Europy. Tym bardziej cieszę się, że mogliśmy jako resort wesprzeć tę ekspozycję. To jest jedna z takich wystaw, które są mocnym głosem kultury – powiedział prof. Piotr Gliński.

Dziękując zespołowi Muzeum Narodowego w Warszawie za organizację wystawy, a muzeom i galeriom skandynawskim za współpracę, wicepremier wyraził przekonanie, że twórczość artystów skandynawskich będzie się cieszyła – tak jak i poprzednie wystawy – ogromnym zainteresowaniem publiczności.

---

O wystawie

Wystawa „Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910” jest pierwszą w Europie Środkowo-Wschodniej przekrojową prezentacją twórczości artystów i artystek ze Szwecji, Danii, Norwegii, Finlandii i Islandii. Narracja ekspozycji jest skoncentrowana wokół tematów charakterystycznych dla sztuki Północy, takich jak: przyroda, dom i rodzina, mity i legendy, ludowość, pejzaż nastrojowy oraz psychika człowieka.

Tytuł wystawy odnosi się do przesilenia letniego, które ma szczególne znaczenie w nordyckiej kulturze. Wskazuje również na zmiany w sztuce tego regionu na przełomie XIX i XX wieku: drogę od akademizmu, przez realizm i impresjonizm, w stronę symbolizmu i ekspresji. Tytuł nawiązuje ponadto do przemian, które zaszły w relacjach między europejskimi „peryferiami” kulturalnymi, a ówczesnym centrum świata sztuki - Paryżem.

 „Przesilenie…” jest zaproszeniem do odkrywania bogactwa malarstwa krajów Północy Europy. W siedmiu salach znalazło się aż 105 dzieł, które przyjechały do Muzeum Narodowego w Warszawie z 22 muzeów i galerii w Szwecji, Norwegii, Danii, Finlandii i Islandii. Poza obrazem Edvarda Muncha na wystawie będzie można poznać prace takich artystów jak: Anna Ancher, Michael Ancher, Nicolai Astrup, Richard Bergh, Akseli Gallen-Kallela, Pekka Halonen, Vilhelm Hammershøi, Hanna Hirsch-Pauli, Marie Krøyer, Peder Severin Krøyer, Carl Larsson, Erik Werenskiold, Anders Zorn.

Krajobrazy pełne jezior, rzek, skał, świetlistych plaż, podmokłych łąk i zaśnieżonych lasów to główne motywy, którymi inspirowali się nordyccy artyści. Wybór rodzimych krajobrazów podkreślał narodowy charakter ich sztuki. Charakterystycznym tematem był pejzaż zimowy. W kontemplacyjnych przedstawieniach artyści ukazywali relację człowieka z naturą. Narodowych korzeni poszukiwali również w tradycji ludowej. Inspirowali się zwyczajami mieszkańców wsi, ich kulturą materialną oraz życiem bliskim naturze. Dzieła z wystawy ukazują m.in. pracę na roli w rytmie wyznaczanym przez przyrodę, odwieczne przemiany pór roku, dnia i nocy oraz działanie żywiołów powietrza i ziemi. W wyniku artystycznych poszukiwań wielu twórców przeniosło się na prowincję. W niewielkiej rybackiej wiosce Skagen w Danii powstała artystyczna kolonia. Wokół Michaela i Anny Ancherów zgromadziła się grupa malarzy, których głównym tematem twórczości była codzienność okolicznych mieszkańców.

Wielu tematów dostarczały również legendy i wierzenia, które zwłaszcza w krajach pozbawionych w owym czasie suwerenności takich jak: Finlandia i Norwegia, pomagały artystom pokazać odrębność i ciągłość narodowej kultury. Dla Finów eposem narodowym była „Kalevala”, dzieje legendarnego praojca Finów, spisane i wydane przez poetę Eliasa Lornota w 1849 roku. Losy bohaterów tego poematu przedstawiał na swych płótnach Akseli Gallen-Kallela. Dzięki niemu utrwaliły się w zbiorowej wyobraźni Finów i umocniły fińską tożsamość narodową.

Na wystawie zaprezentowano także obrazy przedstawiające wnętrza nordyckich domów. Najczęściej widać na nich kobiety podczas codziennych zajęć lub dzieci. Jako idylliczna przestrzeń traktowany jest również ogród. Artystki, m.in. Mina Carlson-Bredberg i Hanna Hirsch-Pauli, chętnie pokazywały wnętrza swoich malarskich pracowni, czym manifestowały swój profesjonalny status oraz odcinały się od mieszczańskiego stylu życia i ról społecznych. Sferę izolacji, niepewności i lęku ukazują z kolei dzieła Vilhema Hammershøia, Ivara Arosieniusa, Ester Almqvist i Bjdma Ahlgrenssona. Duży wpływ na artystów wywarła także powszechna w końcu XIX wieku postawa pesymizmu i zwątpienia. Mroczne zakamarki duszy ludzkiej, pożądanie, lęk i melancholia, to również znane tematy sztuki Północy.

Ekspozycja „Przesilenie…” została wzbogacona o wybrane obrazy polskich artystów tego czasu m.in. Olgi Boznańskiej, Józefa Chełmońskiego, Konrada Krzyżanowskiego i Józefa Mehoffera, aby zwrócić uwagę na zaskakujące podobieństwa między malarstwem polskim i nordyckim pod względem tematyki, konwencji przedstawiania i źródeł inspiracji.

Wystawa warszawska powstała w odpowiedzi na prezentację sztuki polskiej przełomu XIX i XX wieku – „Młoda Polska. Polskie malarstwo fin de siècle” – zorganizowaną przez Gothenburg Museum of Art, Muzeum Narodowe w Warszawie i Instytut Adama Mickiewicza w 2018 roku.