Wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego podkreślił, że w ostatnich latach resort kultury może poszczycić się wieloma sukcesami na polu restytucji dzieł utraconych. Zaznaczył, że każdy powrót dzieła stanowi okazję, by przypominać o polskich stratach wojennych.

Polska została wyjątkowo dotkliwie spustoszona kataklizmem II wojny światowej. Wartość naszych strat spowodowanych wojną w dziedzinie kultury materialnej jest ostrożnie szacowana na prawie 52 mld zł. Liczba wszystkich utraconych w wyniku II wojny światowej dzieł sztuki oraz innych cennych dla naszego dziedzictwa zbiorów jest niemożliwa do sprecyzowania, ponieważ wiele przedwojennych kolekcji nie posiadało dokumentacji i inwentarzy - zwrócił uwagę dr Jarosław Sellin.

Wiceszef resortu kultury przypomniał, że tuż po wojnie liczbę dóbr kultury utraconych przez Polskę oszacowano na ponad pół miliona obiektów, a w wyniku akcji rewindykacyjnej prowadzonej do początku lat 50. udało się odzyskać tylko niektóre z nich. Zwrócił uwagę, że baza strat wojennych prowadzona przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zawiera ponad 66 tys. rekordów, jednak ich liczba stale wzrasta.

To efekt naszych działań, dzięki którym nie tylko identyfikujemy straty, ale też przywracamy je do macierzystych zbiorów. W ciągu ostatnich 7 lat do polskich muzeów wróciło ponad 600 obiektów - dodał wiceminister.

Dr Jarosław Sellin zaznaczył, że dzięki działaniom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego do macierzystych zbiorów powracają także obiekty skradzione po II wojnie światowej oraz współcześnie. Przypomniał, że niedawno udało się odzyskać m.in. dwie z ikon skradzionych ponad 30 lat temu ze zbiorów Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie oraz pięć rysunków architektonicznych łódzkiej bożnicy skradzionych pod koniec lat 90. ze zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi.

Wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego poinformował, że przekazywany dziś do zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu manuskrypt z dziełami Marka Tuliusza Cycerona został skradziony pomiędzy rokiem 1961 a 1977 i zidentyfikowany przez pracowników biblioteki w 2021 r. w ofercie antykwariatu w Nowym Jorku.

Ten cenny iluminowany łaciński manuskrypt z połowy XV wieku, zawierający dzieła Marka Tuliusza Cycerona „O starości”, „O przyjaźni”, „Paradoksy Stoików”, znajdował się w zbiorach wrocławskich, w kolekcji Biblioteki Miejskiej we Wrocławiu od początku XX w., zaś po wojnie trafił do zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Zachowana dokumentacja, w szczególności wykonany w 1954 r. mikrofilm, pozwoliła na sporządzenie dokładnej analizy porównawczej utraconego oraz odnalezionego manuskryptu – podkreślił wiceszef resortu kultury.

Sekretarz stanu w MKiDN podziękował dotychczasowemu posiadaczowi obiektu, antykwariuszowi Jonathanowi Hillowi, który zdecydował się na jego zwrot do Polski.

Dzięki właśnie takim ludziom jak Pan Hill coraz więcej dóbr kultury wraca do Polski – i wierzę, że wiele jeszcze odnajdowanych na całym świecie obiektów zostanie przywróconych do swoich macierzystych kolekcji dzięki takiej postawie ich posiadaczy – podsumował Jarosław Sellin.

---

Historia manuskryptu

Iluminowany łaciński manuskrypt z połowy XV wieku zawierający dzieła Marka Tuliusza Cycerona „De Senectute”, „De Amicitia”, „Paradoxa Stoicorum” („O starości”, „O przyjaźni”, „Paradoksy Stoików”) od początku XX w. znajdował się w zbiorach Biblioteki Miejskiej we Wrocławiu (Stadtbibliothek Breslau). Po wojnie trafił do zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, skąd został skradziony pomiędzy 1961 a 1977 r.

W 2021 r. pracownicy Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu zidentyfikowali utracony manuskrypt z dziełami Marka Tuliusza Cycerona w ofercie nowojorskiego antykwariatu. Zachowana dokumentacja, w szczególności wykonany w 1954 r. mikrofilm, pozwoliła na sporządzenie dokładnej analizy porównawczej utraconego oraz odnalezionego manuskryptu.

Dotychczasowy posiadacz obiektu, antykwariusz Jonathan Hill, po zapoznaniu się z dokumentacją potwierdzającą proweniencję i tożsamość manuskryptu, zdecydował się na jego zwrot do zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu.