W 2024 roku święto ma wyjątkowy charakter – w tym roku bowiem przypada 30. rocznica nadania pierwszym polskim zabytkom statusu pomnika historii oraz 70. rocznica podpisania Konwencji o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego.

Centralne obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków z udziałem sekretarz stanu w MKiDN, generalnej konserwator zabytków Bożeny Żelazowskiej odbyły się dziś w Zamku Królewskim w Warszawie. Miejsce obchodów ma wymiar symboliczny – Zamek Królewski wraz z historycznym centrum stolicy, czyli zespołem Starego i Nowego Miasta oraz ulicą Krakowskie Przedmieście, jest jednym z pierwszych pomników historii, które w tym roku obchodzą jubileusz 30-lecia uznania za pomnik historii.

Trzeba pamiętać i podkreślać, że zabytki są one nie tylko atrakcją turystyczną, ale także materialnymi pamiątkami, które łączą nas z przeszłością i pozwalają odkrywać doświadczenia tych, którzy byli przed nami. Jesteśmy świadkami tego, jak kruche i podatne na zniszczenie jest dziedzictwo w obliczu konfliktów zbrojnych. Jego ochrona jest więc nie tylko obowiązkiem prawnym, ale także moralnym i etycznym – powiedziała wiceminister Żelazowska.

Odznaczenia

Podczas uroczystości wiceminister kultury odznaczyła pracowników służb konserwatorskich, opiekunów zabytków oraz osoby zasłużone dla bezpieczeństwa dziedzictwa kultury.

Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” otrzymała Dorota Folga-Januszewska – prof. ASP, zastępca dyrektora Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Od 2005 r. jest członkiem grupy ekspertów EU ds. muzeów (Culture Unit), a także ekspertem NCN w Join Programming Initiative EU. W Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zainicjowała m.in. wystawy „Księżyc i Tarcza Sobieskiego” oraz „Kolekcjonerstwo Potockich”. Od wielu lat jest także ekspertem Polskiego Komitetu Błękitnej Tarczy w obszarze bezpieczeństwa dziedzictwa kultury, dzieląc się swoją wiedzą z tego zakresu podczas konferencji, warsztatów i szkoleń.

Brązowymi Medalami „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” zostali uhonorowani:

• Lidia Klupsz – członek działu Krajobrazu Kulturowego, Zieleni Zabytkowej i Cmentarzy w Narodowym Instytucie Dziedzictwa. Od ponad 30 lat aktywnie działa na rzecz ochrony zabytków oraz popularyzacji ich wartości, prezentując swoje opracowania i publikacje podczas konferencji krajowych i zagranicznych. Od 2002 r. aktywnie wspiera działania Polskiego Komitetu Błękitnej Tarczy, organizując szkolenia i warsztaty dla przedstawicieli wojska dotyczące ochrony i konserwacji zabytków.
• Mirosław Obryś – specjalista ds. obronnych, zarządzania kryzysowego, ochrony zabytków na wypadek konfliktu i sytuacji kryzysowych w Muzeum Narodowym w Warszawie. Uczestnik wielu misji zagranicznych dotyczących ochrony i konserwacji obiektów zabytkowych. Jako cywilny ekspert ochrony dziedzictwa kultury realizował zadania w ramach misji stabilizacyjnej w Iraku. Obszarem jego działalności są także zabytki Wschodu Starożytnego, a zwłaszcza starożytnej Mezopotamii, znajdujące się w granicach współczesnego Iraku. 

Wiceminister kultury wręczyła też odznaki honorowe „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Odznaczenia otrzymali: Roman Czejarek, Elżbieta Graboś, dr Przemysław Nocuń, Michał Winiarski Maria Markiewicz, płk dr Andrzej Dylong, płk dr Marcin Matczak, dr hab. Hanna Schreiber, Ewa Potrzebnicka, Edward Krawczyk, Robert Litwiniuk, Jerzy Kolasa, Agnieszka Krasowska oraz gen. broni dr Adam Joks.

Przyznane zostały również odznaki „Za opiekę nad zabytkami”. Złotymi odznakami zostali uhonorowani: Elżbieta Pawlak i Piotr Zubowski, zaś srebrnymi - Hanna Mackiewicz, Adam Płoski oraz Bogdan Met.

Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków

Ustanowione w 1983 roku przez Międzynarodową Radę Ochrony Zabytków (ICOMOS) święto jest wyjątkową okazją do dyskusji na temat zarządzania dziedzictwem kulturowym oraz przybliżania lokalnym społecznościom problemów jego ochrony. Polska jest jednym z pierwszych państw-sygnatariuszy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego z 1972 r. i od lat czynnie wspiera budowę systemu ochrony światowego dziedzictwa na poziomie UNESCO. Obecnie na Liście światowego dziedzictwa UNESCO znajduje się 17 polskich obiektów, w tym m.in. Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni, Stare Miasto w Krakowie i Warszawie, zamek krzyżacki w Malborku, drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat czy drewniane kościoły południowej Małopolski.

Obchody regionalne

W ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków, zorganizowanych przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, w kwietniu i maju w 18 miastach Polski zaplanowane zostały różnorodne spotkania i debaty skierowane zarówno do profesjonalistów, jak i pasjonatów zabytków. Udział we wszystkich wydarzeniach jest bezpłatny, na poszczególne spotkania obowiązuje jednak rejestracja. Szczegółowe informacje o obchodach MDOZ: https://nid.pl/2024/03/15/obchody-miedzynarodowego-dnia-ochrony-zabytkow-2024/

70. rocznica przyjęcia Konwencji o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego

Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego wraz z Pierwszym Protokołem została przyjęta 14 maja 1954 r. Uchwalono również trzy rezolucje. Dokumenty te Polska ratyfikowała w 1956 r.

Jubileusz 70-lecia przyjęcia Konwencji jest doskonałą okazją podkreślenia wieloletnich działań Rzeczypospolitej Polskiej na rzecz zagrożonego dziedzictwa kulturowego oraz zwrócenia uwagi na dorobek polskich cywilnych ekspertów zaangażowanych w projekty ochrony dziedzictwa kultury w konfliktach zbrojnych w ramach misji Wojska Polskiego w Iraku i Afganistanie.  Wydarzenie to upamiętni konferencja naukowa „Wojna a ochrona dziedzictwa kultury”, która odbędzie się w Arkadach Kubickiego 19 kwietnia, w godz. 9.30 – 15.45. Będzie jej towarzyszyła zorganizowana przez Archiwum Państwowe w Warszawie wystawa „Warszawa silniejsza od wojny”, na której zaprezentowane zostaną różnorodne materiały – zdjęcia, szkice, plany, opisy i inne dokumenty – związane z odbudową stolicy po II wojnie światowej.