List gratulacyjny ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bartłomieja Sienkiewicza

Szanowny Panie Dyrektorze,

w związku z przyznaniem Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku – „Nagrody Muzealnej Rady Europy 2024”, oraz w związku z nominacją do nagrody „Europejskiego Muzeum Roku” (EMYA), chciałbym złożyć na ręce Pana Dyrektora gratulacje oraz życzenia dalszych sukcesów w działalności muzealniczej. Ta prestiżowa nagroda przyznawana corocznie od 1977 roku nowopowstałym lub odnowionym europejskim muzeom jest nie tylko wielkim wyróżnieniem, ale również zobowiązaniem do dalszej efektywnej pracy w zakresie rozpowszechniania świadomości historycznej oraz głoszenia wartości związanych z poszanowaniem praw człowieka.

Tragiczne doświadczenia, które za sprawą reżimu sowieckiego stały się udziałem społeczeństwa polskiego, są ważną częścią  kolektywnej europejskiej pamięci. Stanowią przestrogę dla dzisiejszych i przyszłych pokoleń, wskazując konieczność ciągłej obrony wartości demokratycznych oraz przeciwstawiania się odradzającym totalitaryzmom. Ten silny w swojej formie i treści przekaz, w kontekście aktualnych wydarzeń wojennych rozgrywających się za wschodnią granicą Polski i Unii Europejskiej, szczególnie dziś staje się niezwykle istotny. Poprzez historię wskazujemy bowiem na współczesne problemy i zagrożenia, które powinny jednoczyć społeczeństwa europejskie w obronie wspólnie wyznawanych wartości.

Szanowny Panie Dyrektorze,

chciałbym złożyć na Pana ręce serdeczne podziękowania twórcom oraz wszystkim osobom, które przyczyniły się powstania Muzeum Pamięci Sybiru, tym bardziej, iż Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspierało finansowo budowę Muzeum. Ten wielki wkład pracy w powstanie Muzeum, w jego obecnym kształcie, nie tylko został uhonorowany przez Komisję Kultury Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, ale również doceniło go szerokie grono zwiedzających, którzy od 17 września 2021 roku w nowo otwartym Muzeum mogli bliżej zapoznać się z tak ważną, a zarazem tragiczną częścią historii narodu polskiego. 

Z poważaniem

Bartłomiej Sienkiewicz

O muzeum

Muzeum Pamięci Sybiru powstało 1 stycznia 2017 roku jako samorządowa instytucja kultury miasta Białystok. Jest poświęcone ludziom, którzy od końca XVI aż do połowy XX wieku byli niewoleni i zsyłani w głąb Rosji, a później Związku Sowieckiego, jak też tym, którzy podążali tam dobrowolnie. Instytucja opowiada o jeńcach, więźniach, zesłańcach i deportowanych, a także o tych, którzy przed I wojną światową odkrywali Syberię i aktywnie uczestniczyli w zagospodarowaniu jej ogromnych obszarów. Muzeum łączy wyniki badań i narrację historyków ze wspomnieniami uczestników i świadków zdarzeń. Pokazuje ogromne emocje ukryte w zwykłych na pozór przedmiotach, przenosząc zwiedzających w niezwykłą krainę – tajemniczy, piękny, a jednocześnie okrutny i bezwzględny Sybir.

Budynek Muzeum Pamięci Sybiru został ulokowany na terenie przedwojennych, polskich magazynów wojskowych przy ul. Węglowej w Białymstoku, które bezpośrednio przylegają do dawnego, brzeskiego traktu kolejowego. Projekt przekształcenia magazynów w nowoczesne Muzeum Pamięci Sybiru był realizowany od 2016 do 2019 roku. W tym okresie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przekazało na tę inwestycję 9,4 mln zł. Dodatkowo resort kultury wsparł przygotowanie wystawy stałej, która otrzymała dofinansowanie w ramach funduszy unijnych w wysokości prawie 6,8 mln zł.

Program nagrody dla europejskich muzeów

Na podstawie rekomendacji wypracowanych przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy w marcu 1977 roku, stworzono program nagrody dla europejskich muzeów, które promują przestrzeganie praw człowieka, pomagają zrozumieć współczesne problemy społeczne, wspierają różnorodność i dialog, dbają o kolektywną pamięć oraz budują mosty między narodami i kulturami. Na program ten składają się przede wszystkim nagroda „Europejskie Muzeum Roku” (EMYA) oraz „Nagroda Muzealna Rady Europy”.

Co roku do programu nagrody zgłaszają się europejskie muzea, które powstały lub zostały gruntownie odnowione w ciągu ostatnich trzech lat. Muzeum Pamięci Sybiru 5 grudnia 2023 roku otrzymało prestiżową „Nagrodę Muzealną Rady Europy 2024”. Jej wręczenie nastąpi w kwietniu 2024 roku w Strasburgu.

Z kolei w gronie 50 instytucji nominowanych do nagrody „Europejskie Muzeum Roku” (EMYA) znalazło się aż pięć muzeów z Polski, w tym cztery prowadzone bądź współprowadzone przez MKiDN. Oprócz Muzeum Pamięci Sybiru są to: Muzeum Narodowe w Lublinie, Muzeum i Miejsce Pamięci w Sobiborze, Panorama Racławicka - oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu oraz Muzeum Mazowieckie w Płocku. Zwycięzcy zostaną ogłoszeni w maju 2024 roku.