Na Cmentarzu św. Wojciecha w Łodzi odsłonięto pomnik „Pamięci Dzieci Polskich – Ofiar Niemieckich Obozów na terenie Łodzi i okolic"
01.12.2023
Pięćset polskich dzieci, które zginęły w utworzonych przez hitlerowców obozach w Łodzi oraz Konstantynowie Łódzkim, zostało upamiętnionych na Cmentarzu św. Wojciecha w Łodzi, gdzie odsłonięto pomnik Pamięci Dzieci Polskich – Ofiar Niemieckich Obozów na terenie Łodzi i okolic. Inicjatorem powstania pomnika jest Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu. W związku z odsłonięciem pomnika list do uczestników uroczystości skierowała minister kultury i dziedzictwa narodowego Dominika Chorosińska.
List minister kultury i dziedzictwa narodowego
Szanowni Państwo,
mija dziś kolejna 81. rocznica powołania przez Niemców szczególnie haniebnej instytucji terroru – specjalnego obozu koncentracyjnego przeznaczonego dla polskich dzieci, znanego jako Polen-Jugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt. Dziesięć dni później, 11 grudnia 1942 r. do obozu zostały przywiezione pierwsze dzieci – więźniowie.
Szczególnie gorzkie to spotkanie, bo na cmentarzu, gdzie dokonujemy odsłonięcia pomnika dziecięcych ofiar niemieckich obozów na terenie Łodzi i okolic. Upamiętnia on małych więźniów tego obozu oraz obozów okolicznych, którzy zmarli w Łodzi.
Utworzone w 2021 roku przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu ustaliło personalia około 500 dzieci, które mają na płycie pomnika swoje indywidualne tabliczki. Członkowie rodzin, krewni mogą nareszcie zapalić światło przy ich upamiętnieniu, bowiem znaczna liczba dzieci nie ma zachowanych grobów. Jedynie 77 zmarłym Niemcy wystawili akty zgonu.
Szanowni Państwo,
pamiętamy o dziecięcych ofiarach wojny: 157 tysiącach dzieci odebranych rodzicom i wywiezionych do zgermanizowania w Niemczech, z której to liczby do kraju powróciło ledwie 30 tysięcy; o niemal 200 tysiącach śmiertelnych ofiar dziecięcych albo bezpośrednio zamordowanych, albo też zmarłych w wyniku ponadludzkiej pracy, wyczerpania, niedożywienia, chorób.
Niemiecki nazistowski obóz dla dzieci w Łodzi stanowił nieludzkie rozwiązanie problemu polskich sierot, dzieci przyłapanych na drobnych przestępstwach, dzieci tzw. terrorystów polskich, których rodziców zabito lub aresztowano, oraz bezdomnych dzieci i młodzieży z terenów ziem polskich włączonych do III Rzeszy, tak aby nie przebywały w placówkach opiekuńczo-wychowawczych z dziećmi niemieckimi. Nie mamy obecnie wiedzy o pełnej liczbie jego ofiar, o większości z nich nigdy już niczego się nie dowiemy, bowiem zatarto ślady ich życia i pochówków. Przez obóz przeszło 2-3 tysiące dzieci.
Szanowni Państwo,
dziękuję z całego serca za Państwa obecność na dzisiejszej uroczystości. Przede wszystkim ofiarom obozu na Przemysłowej, byłym więźniom obozu i ich rodzinom za świadectwo życia. Proszę także o przyjęcie podziękowań przez zespół Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu za bezprecedensową pracę nad przywracaniem pamięci o cierpieniach i niedoli dzieci.
Z wyrazami szacunku,
Dominika Chorosińska
O pomniku
Inicjatywa budowy pomnika jest wynikiem szeroko zakrojonych badań Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu dotyczących ustalenia ogólnej liczby dziecięcych ofiar niemieckich obozów na terenie Łodzi oraz w Konstantynowie Łódzkim. Na Cmentarzu św. Wojciecha w Łodzi historycy Muzeum odnaleźli miejsca pochówków dzieci oraz jeden z dwóch zachowanych grobów.
Ważnym elementem pomnika autorstwa Macieja Jagodzińskiego-Jagenmeera są tabliczki ze wskazaniem imion, nazwisk oraz wieku w momencie śmierci 500 polskich dzieci, które zginęły w łódzkich obozach utworzonych przez niemieckiego okupanta, a następnie zostały pochowane w nieoznaczonych miejscach na terenie łódzkich nekropolii. Wśród upamiętnionych na pomniku ofiar znajduje się również ponad 70 dzieci z obozu w Konstantynowie Łódzkim, które przed śmiercią zostały przeniesione do obozu-szpitala (Krankenlager) przy dzisiejszej ul. Strzelców Kaniowskich lub do łódzkich szpitali, przez co zostały pochowane na lokalnych cmentarzach.
Od czerwca 1942 r., zarządzeniem nadburmistrza Litzmannstadt Vernera Ventzkiego, Cmentarz św. Wojciecha w Łodzi (wraz z pobliskim cmentarzem św. Franciszka) funkcjonował jako jedyne miejsce pochówku zmarłych na terenie okupowanego miasta. To na nim spoczywa m.in. 77 znanych więźniów niemieckiego obozu koncentracyjnego dla dzieci polskich z ul. Przemysłowej.
Autor pomnika Pamięci Dzieci Polskich – Ofiar Niemieckich Obozów na terenie Łodzi i okolic odwołuje się do tradycyjnej formy grobu, która wzrusza i skłania do refleksji, ale zachowuje także dziecięcy element nadziei i ciepła.
Budowę pomnika sfinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz PGE Polskiej Grupy Energetycznej. Wsparcia przy realizacji budowy pomnika udzieliła również Archidiecezja Łódzka.
