„New York Times”: Polska wśród krajów, które najhojniej wsparły artystów w czasie pandemii
17.01.2021
„New York Times” wymienia Polskę wśród 8 krajów (w tym czterech europejskich), które najhojniej wsparły artystów i ludzi kultury podczas pandemii COVID-19.
Pod koniec grudnia Kongres USA przyjął wart prawie 900 mld dolarów pakiet pomocowy, który ma pomóc w walce z gospodarczymi skutkami epidemii koronawirusa SARS-CoV-2 w USA. Znalazły się w nim również środki przeznaczone na wsparcie dla sektora kultury. Jak podkreśla komentator „New York Times”, stało się pół roku po tym, jak inne państwa podjęły działania łagodzące wpływ skutków pandemii na środowiska artystyczne i instytucje kultury. Dziennik wskazuje przy tym 8 państw, w których pomoc dla artystów była najbardziej hojna. W tym gronie znalazły się cztery państwa europejskie – Francja, Wielka Brytania, Niemcy i Polska, która m.in. przeznaczyła 400 mln zł (ok. 100 mln EUR) na Fundusz Wsparcia Kultury.
Warto zaznaczyć, że pomoc państwa polskiego dla środowisk twórczych i artystycznych to nie tylko przywołany w artykule „New York Times” Fundusz, ale wsparcie wielowymiarowe, którego wartość w 2020 r. szacowana jest na ok. 6 miliardów zł. Stało się tak m.in. dlatego, że niezwłocznie po ogłoszeniu stanu zagrożenia epidemicznego i ograniczeń w działalności instytucji kultury w marcu 2020 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przystąpiło do pracy nad rozwiązaniami rekompensującymi straty związane z zawieszeniem działalności w tym sektorze.
Tarcze Antykryzysowe
Dzięki staraniom MKiDN kultura mogła liczyć na wielomilionową pomoc dla przedsiębiorstw z branży kultury, NGO-sów, osób samozatrudnionych i na umowach cywilno-prawnych w ramach sześciu Tarcz Antykryzysowych. Wśród dostępnych rozwiązań były m.in. świadczenia postojowe dla osób na umowach cywilnoprawnych, dofinansowanie kosztów wynagrodzeń, zwolnienia z ZUS, pożyczki obrotowe i pożyczki niskooprocentowane dla przedsiębiorców. Ostatnia, szósta Tarcza Antykryzysowa z grudnia 2020 r. wprowadziła możliwość uzyskania świadczenia postojowego i zwolnienia ze składek ZUS dla freelancerów oraz przepisy znacznie rozszerzające dostępność przedsiębiorców z sektora kultury do narzędzi wparcia finansowego (Tarcza Antykryzysowa 6.0 – zwiększone wsparcie finansowe dla sektora kultury). Branża kultury może również skorzystać z rozwiązań Tarczy Finansowej 2.0. (Tarcza Finansowa 2.0 także dla kultury).
Tarcze Antykryzysowe umożliwiły również wprowadzenie kilku szczególnych rozwiązań dedykowanych kulturze:
- Program „Kultura w sieci”
„Kultura w sieci” była specjalnie utworzonym programem dotacyjnym Narodowego Centrum Kultury o wartości 80 mln zł, uruchomionym już w kwietniu z inicjatywy wicepremiera, prof. Piotra Glińskiego, ze środków MKiDN w ramach tzw. Tarczy Antykryzysowej. 20 mln zostało przeznaczonych na stypendia dla twórców i artystów, 60 mln zł - na dotacje na projekty instytucjonalne. Łącznie wsparcie w ramach projektu uzyskało 3405 projektów – 1182 instytucjonalne i 2223 indywidualne.
Program „Kultura w sieci” wyróżniony nagrodą specjalną „Strażnik Pamięci 2020”
- Specjalne wsparcie dla branży filmowej
W ramach 1. i 3. Tarczy Antykryzysowej wprowadzono specjalne rozwiązania dla branży filmowej: umożliwiono uznawanie premier filmowych organizowanych na platformach VOD oraz wprowadzono składki od operatorów VOD na rzecz wsparcia funduszu polskiej kinetografii. Ponadto, zgodnie z projektem ustawy zatwierdzonej przez Radę Ministrów w grudniu 2020 r. (tzw. Tarcza Antykryzysowa 7.0), branża kinematograficzna otrzyma 120 mln zł wsparcia z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19. Wsparcie będzie dotyczyć m.in. produkcji filmowej, promocji i stypendiów. Środkami będzie dysponował Polski Instytut Sztuki Filmowej.
- Fundusz Wsparcia Kultury
Fundusz to odpowiedź MKiDN na apel środowiska o potrzebie udzielenia bezpośredniej pomocy dla samorządowych instytucji kultury, organizacji pozarządowych i przedsiębiorców prowadzących działalność w dziedzinie teatru, muzyki lub tańca. Zasadą Funduszu jest rekompensata utraconych – z powodu epidemii – przychodów w okresie od 12 marca do 31 grudnia 2020 roku. Łączny budżet programu wyniósł 400 mln zł.
- Wsparcie dla opiekunów Pomników Historii oraz miejsc światowego dziedzictwa
Umożliwiono ubieganie się o dofinansowanie wynagrodzeń osób zatrudnionych przez podmiot zarządzający Pomnikiem Historii lub miejscem światowego dziedzictwa ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Tarcza antykryzysowa dla opiekunów Pomników Historii i miejsc światowego dziedzictwa
- Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników instytucji kultury
Dla instytucji kultury – zarówno państwowych, współprowadzonych z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, jak i samorządowych uruchomiono wsparcie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na dofinansowanie wynagrodzeń pracowników objętych przestojem ekonomicznym albo obniżonym wymiarem czasu pracy w następstwie wystąpienia epidemii.
- Wsparcie NGO
Organizacje pozarządowe, w tym te działające w obszarze kultury, mogły skorzystać z rozwiązań pomocowych dedykowanych przedsiębiorcom.
- Vouchery
Wprowadzono vouchery, na które mogły być wymieniane zobowiązania instytucji kultury, które nie mogły być dotrzymane, np. niewykorzystane bilety na wydarzenia kulturalne.
Wsparcie MKIDN
Dodatkowe dotacje dla instytucji kultury
Minister kultury i dziedzictwa narodowego udzielił dodatkowych dotacji tzw. „covidowych” na działalność adaptacyjną instytucji kultury w związku ze zmniejszaniem negatywnych skutków ekonomicznych i społecznych wywołanych przez COViD-19 na ponad 140 mln zł.
Zwiększony budżet pomocy socjalnej
Wielokrotne zwiększona została pomoc socjalna MKiDN. Przyznanych zostało prawie 13 tys. zapomóg socjalnych po 1800 zł, a łączny budżet na zapomogi został podniesiony z planowanych 500 tys. zł, a następnie 3 mln zł – do blisko 20 mln zł. 4 listopada 2020 r. weszły w życie przepisy pozwalające na przeznaczenie kolejnych 25 mln zł na pomoc socjalną. Nabór wniosków prowadzony jest w trybie ciągłym, łączna wartość budżetu przeznaczonego na pomoc socjalną wynosi 45 mln zł.
Zwiększona pula stypendiów Ministra
W minionym roku, w związku ze szczególną sytuacją pandemii, zwiększona została pula stypendiów Ministra z 1,5 do 6,5 mln zł. Przyznano blisko 350 stypendiów.
W związku z wielokrotnie większą liczbą wniosków złożonych w Konkursie o stypendia twórcze oraz stypendia z zakresu upowszechniania kultury na 2021 rok, obecnie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, po ocenie wniosków, identyfikuje możliwości zwiększenia środków przeznaczonych na stypendia. Lista stypendystów zostanie opublikowana na stronach internetowych MKiDN do końca stycznia 2021 roku.
Programy Ministra
Programy Ministra to coroczne dofinansowanie zadań z zakresu kultury o charakterze projektowym. W programach na 2020 rok zwiększono środki o 55 mln zł, do 390 mln zł. Ponadto decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Programach MKiDN 2020 wprowadzono zmiany ułatwiające realizację projektów w trakcie obowiązywania stanu epidemii. Zwiększenie środków oraz zmiany w regulaminach umożliwiły dofinansowanie z programów ministra 3 649 zadań.
Zwiększony budżet programu „Produkcja filmowa”
Budżet programu „Produkcja filmowa” został zwiększony o kwotę ok. 40 mln zł ze środków MKiDN. Program jest realizowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej.
Wsparcie dla kin studyjnych, producentów i dystrybutorów
Tarcza dla literatów
MKiDN sfinansowało z budżetu „Tarczę dla literatów”. Organizatorem programu jest Instytut Literatury. Na wsparcie autorów, poprzez zakup licencji do publikowanych wcześniej lub premierowych tekstów: wierszy i opowiadań, ale też szkiców krytycznych i tłumaczeń, przeznaczono 2,3 mln zł.
Tarcza dla literatów – wsparcie i promocja polskich pisarzy | Instytut Literatury
Wykładnia o wynagrodzeniu za pracę „zastępczą”
Wykładnia MKiDN art. 31a ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej umożliwiła dyrektorom instytucji kultury wypłacania dodatkowego wynagrodzenia dla artystów za pracę „zastępczą” realizowaną poza siedzibą instytucji.
Dodatkowe wynagrodzenie w sytuacji zawieszenia dzialalnosci instytucji kultury
Przewodnik po narzędziach wsparcia dla kultury
Informacje na temat wsparcia rządowego i ministerialnego były upowszechniane w specjalnej zakładce na stronie internetowej MKiDN pn. „Przewodnik po narzędziach wsparcia dla kultury”. Za pośrednictwem tej strony MKiDN informowało również o programach wsparcia przygotowanych przez organizacje branżowe i środowiskowe, banki i fundacje, uczelnie artystyczne, NGO, UE oraz samorządy.