Święto Narodowe Trzeciego Maja zostało ustanowione pierwotnie w 1919 roku i przywrócone w 1990 r. Obok Święta Niepodległości jest jednym z najważniejszych świąt państwowych. W tym dniu w 1791 roku Sejm Wielki na Zamku Królewskim w Warszawie uchwalił pierwszą w Europie i drugą na świecie – po amerykańskiej– nowoczesną ustawę zasadniczą. Konstytucja majowa regulowała organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli. Przekształcała państwo w monarchię konstytucyjną, wprowadzała zasadę trójpodziału władzy, a wyrazicielem suwerennej woli narodu miał być Sejm.

Zamek Królewski w Warszawie

To właśnie w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie uchwalono Konstytucję 3 maja - jeden z najważniejszych w polskiej historii dokumentów. Dziś w tym miejscu można oglądać wystawę pt. „Stanisław Małachowski. Bohater. Mit. Symbol”, poświęconą jednej z postaci, która w największym stopniu przyczyniła się do uchwalenia Ustawy Rządowej w 1791 r.

Na swojej stronie internetowej Zamek Królewski udostępnia również filmy edukacyjne, przybliżające poszczególne zapisy i okoliczności uchwalenia Konstytucji 3 maja:

• „Konstytucja 3 maja 1791 roku. Sekrety obrazu Jana Matejki” - o ciekawostkach związanych z dziełem Jana Matejki „Konstytucja 3 maja 1791 roku” opowiadają dziennikarka Anna Popek i edukator Zamku Królewskiego w Warszawie Tomasz Drapała.
• film z serii „Ożywione obrazy” – ukazuje szczegóły niezwykłego wydarzenia - triumfalnego pochodu posłów z Zamku Królewskiego do kolegiaty św. Jana wśród wiwatujących mieszkańców Warszawy.
• „Konstytucja 3 maja. Historia prosto z Zamku” – kustosz Zamku Królewskiego Sławomir Szczocki opowiada na pytania: Kto jest autorem tekstu konstytucji? Czy powstał on jednego dnia? Jak wyglądał przebieg obrad Sejmu Wielkiego w dniu 3 maja 1791 r.? I co wspólnego z tym wydarzeniem ma Jan Matejko, malarz z zupełnie innej epoki?
• „O parlamentaryzmie i demokracji szlacheckiej” - w odcinku z cyklu „Historia prosto z Zamku” Mariusz Szczygieł w towarzystwie kustoszki Agnieszki Lichacz podąża śladami dzieł sztuki i ciekawych pamiątek nawiązujących do tradycji polskiego parlamentaryzmu, które znajdują się na trasie zwiedzania Zamku Królewskiego.

Zamek przygotował także bezpłatne materiały dla szkół związane z Konstytucją 3 maja – gotowe scenariusze lekcji, filmy i karty pracy dla uczniów, a także quizy i podcasty. Nauczyciele szkół podstawowych i ponadpodstawowych mają możliwość zamówienia lekcji muzealnej online dla swojej klasy, prowadzonej na żywo przez edukatora Zamku Królewskiego. Podczas lekcji przybliżona zostanie postać Jana Matejki oraz dzieje obrazu „Konstytucja 3 Maja 1971 roku”. Uczniowie poznają wydarzenie przedstawione na płótnie oraz dowiedzą się jak należy je odczytywać.

Szczegółowe informacje o wydarzeniach oraz filmy edukacyjne są dostępne tutaj.

Muzeum Łazienki Królewskie

W ramach obchodów Święta Konstytucji 3 maja w Muzeum Łazienki Królewskie w godz. 10.00-16.00 w Pałacu na Wyspie (Sala Salomona) na zwiedzających będą czekać muzealni edukatorzy, którzy podczas spotkań pod hasłem „Opowieści o Konstytucji” przybliżą okoliczności powstania dokumentu 231 lat temu.

O godz. 12.00 w Pałacu na Wyspie odbędzie się wykład dr. hab. Adama Moniuszki „Konstytucja 3 maja: między tradycją a rewolucją ustrojową”, towarzyszący wystawie prezentującej kopię księgi Konstytucji 3 maja z 1791 r., wypożyczonej z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Wystawa będzie czynna w godz. 10.00-18.00.

Na gości czeka również piknik historyczny z paradą konną i pokazem kawalerzystów (prezentacja umundurowania: napoleońskiego, gwardii przybocznej prezydenta II RP i szwoleżerów z lat 30. XX w.). W godz. 13.00-15.00 odbędzie się spacer łazienkowskimi alejami rekonstruktorów w strojach z epoki. Z kolei o godz. 13.30 zaplanowano uroczysty apel wojskowy pod pomnikiem ks. Józefa Poniatowskiego przy Pałacu Myślewickim.

W Stajniach Kubickiego w godz. 15.00-17.00 zostaną zaprezentowane filmy Grzegorza Gajewskiego „Napoleon z nami, czyli Lidzbark Warmiński 1807” i „Cesarz u bram, czyli I wojna polska 1806-1807”.

Wstęp na wszystkie wydarzenia jest wolny. Szczegółowe informacje tutaj.

Archiwum Główne Akt Dawnych

W godz. 12.00 – 16.00 w Archiwum Głównym Akt Dawnych (ul. Długa 7, Warszawa) będzie można zobaczyć oryginał Konstytucji 3 maja oraz inne dokumenty związane z jej uchwaleniem. Konstytucja z 3 maja 1791 r. to jeden z najważniejszych aktów w dziejach Polski i najcenniejszych dokumentów przechowywanych w Archiwach Państwowych. Dokument wyróżniony został prestiżowym Znakiem Dziedzictwa Europejskiego i wpisany na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata. Wstęp na pokaz jest wolny.

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

W ramach obchodów rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja Muzeum II Wojny Światowej organizuje bezpłatny spacer rodzinny pt. „Obchody Konstytucji 3 maja w czasie II wojny światowej”. Zajęcia w formie warsztatów będą się odbywać w sali edukacyjnej, a następnie na wystawie dla dzieci „Podróż w czasie. Historia pewnej rodziny i jej mieszkania”.

Wydarzenie jest skierowane do dzieci w wieku od 9 do 12 lat wraz z opiekunami. Pracownicy Działu Edukacyjnego opowiedzą o Święcie Narodowym 3 Maja oraz jego obchodach w okupowanym kraju i na emigracji w czasie II wojny światowej. Zajęcia odbędą się w godz. 12.00, 13.30 i 15.00. Spotkanie potrwa ok. 75 min. Aby wziąć udział w wydarzeniu, należy wypełnić formularz zgłoszeniowy dostępny tutaj.

Narodowe Centrum Kultury

O Konstytucji 3 maja Narodowe Centrum Kultury opowie przy pomocy krótkiego filmu o monumentalnym obrazie Jana Matejki. Film, dostępny na kanale YouTube NCK pod linkiem, odkrywa tajemnice obrazu „Konstytucja 3 Maja 1791 roku” i opowiada o jego bohaterach. Po przyjrzeniu się dziełu mistrza, można będzie wziąć udział we wspólnej rodzinnej zabawie online (dla dzieci i młodzieży z klas 4-8 i ich rodziców). Na stronie internetowej Narodowego Centrum Kultury pojawi się quiz, który zweryfikuje wiedzę na temat obrazu Matejki.

Biuro Programu „Niepodległa”

Z okazji 231. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, w pawilonie „Niepodległa. Miejsce spotkań” o godz. 15.00 wystąpi zespół „Janusz Prusinowski Kompania”. Muzycy zagrają utwory, wśród których znajdą się także melodie przejęte od wiejskich muzykantów i rozwinięte w zaskakujące improwizacje. Wybrzmią staropolskie polonezy i wiwaty, śpiewane mazurki i kujawiaki, dzikie oberki i polki, porywające powolniaki, krakowiaki i kozaki. Pojawią się utwory z Radomszczyzny, Mazowsza, Kujaw, Kurpiów, Wielkopolski, Lubelszczyzny a także z Ukrainy.

Muzeum Narodowe w Warszawie

W Święto Konstytucji 3 Maja Muzeum Narodowe w Warszawie jest otwarte dla zwiedzających w godz. 10.00 - 18.00. Tego dnia wstęp na wszystkie ekspozycje stałe i czasowe jest bezpłatny. Zobaczyć będzie można m.in. nowe wystawy czasowe: „Chagall” i „Stan rzeczy”. 3 maja otwarte będą również oddziały Muzeum Narodowego – Muzeum Wnętrz w Otwocku Wielkim oraz Muzeum w Nieborowie i Arkadii.

Polskie Radio

Uroczystości państwowe i najważniejsze wystąpienia z okazji Święta Konstytucji 3 Maja będzie transmitować Polskie Radio 24. Na antenie pojawią się także dyskusje z historykami, którzy przybliżą znaczenie Ustawy Rządowej z 1971 roku.

Tematy związane ze świętami narodowymi pojawiać się będą także w innych programach Polskiego Radia: w radiowej Jedynce w audycjach publicystycznych „Sygnały dnia”, „W samo południe”, „Ekspres Jedynki”, w Trójce w audycji „Trójka do Trzeciej” o „Krótkiej Historii Długiego Weekendu” oraz w trzeciomajowym cyklu „Niezła historia. O konstytucji 3 maja z historykiem prof. Tomaszem Gajownikiem rozmawia Piotr Łodej”. Z kolei Czwórka zaplanowała audycje, podczas których zabierze słuchaczy w podróż po ważnych punktach na mapie stolicy – 3 maja w „Stacji Nauka” uda się na Zamek Królewski w poszukiwaniu historii Konstytucji 3 Maja (rozmowa o okolicznościach i przyczynach jej podpisania oraz o zmianie ustroju państwa, który ta ustawa wprowadzała).  

Najmłodsi słuchacze w „Muzycznych podróżach” Polskiego Radia Dzieciom dowiedzą się, czego słuchano na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, a w „Popołudniku w Polskim Radiu Dzieciom” m.in. o tym, czym jest konstytucja.