Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków uznał, że historyczny Ogród Pałacu Prezydenckiego to unikalny w skali miasta przykład założenia ogrodowego, które pomimo wielokrotnych rearanżacji, zniszczeń wojennych i projektów odbudowy zachowało swoją autentyczność i integralność. Ogród współtworzy łańcuch założeń ogrodowych rozciągających się od Młocin po Natolin i stanowi istotne źródło wiedzy na temat historii polskiego ogrodnictwa, dziejów zagospodarowania skarpy wiślanej w Warszawie oraz działalności poszczególnych architektów.

Ogród Pałacu Prezydenckiego – rys historyczny

Początki Ogrodu Pałacu Prezydenckiego wiążą się z wzniesionym w 1643 r. dla hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego pałacem autorstwa Costante Tencalli oraz zaprojektowanym wówczas ogrodem położonym na skarpie. Kolejnymi właścicielami rezydencji była rodzina Lanckorońskich, a następnie Radziwiłłów, która w 1685 r. zrealizowała pierwszą z licznych rearanżacji ogrodu. W drugiej połowie XVIII w. przeprowadzona została przebudowa pałacu, zaprojektowana w latach 1730-1750 przez saskiego architekta Johanna Sigmunda Deybla von Hammerau dla Michała Kazimierza Radziwiłła. Pracami ogrodowymi kierował wówczas Carl Georg Knackfuss, który przywrócił podział na 4 tarasy skomunikowane ze sobą za pomocą ramp i schodów oraz zaprojektował liczne baseny wodne, wodotryski i ozdobne partery.

W 1818 r. po przejęciu nieruchomości przez rząd Królestwa Kongresowego budynek wraz z ogrodem został przebudowany wg projektu Chrystiana Piotra Aignera. W zakresie zieleni prace obejmowały przekształcenie ogrodu w założenie krajobrazowe z licznymi kępami drzew i krzewów, zbiornikami wodnymi oraz nieregularnymi alejkami. Po 1918 r. ówczesny Pałac Namiestnikowski został przeznaczony na siedzibę Prezydium Rady Ministrów. Przebudową rezydencji kierował architekt Marian Lalewicz, który w zakresie zieleni zdecydował się na połączenie rozwiązań charakterystycznych dla XVII- i XVIII-wiecznych założeń ogrodowych oraz modernizmu.

W czasie II wojny światowej ogród i jego zabudowania, z wyjątkiem drewnianej oranżerii, nie uległy zniszczeniu. W związku z przeznaczeniem rezydencji na funkcje rządowe w latach 1949-1951 powstał projekt rearanżacji ogrodu autorstwa Gerarda Ciołka o monumentalnej formie nawiązującej do włoskich założeń ogrodowych. Koncepcja te jednak nie została zrealizowana. Zachowano przedwojenne zagospodarowanie, które zostało uzupełnione o obiekty infrastruktury technicznej oraz małej architektury. W latach 90. XX w. pałac został przeznaczony na siedzibę Prezydenta RP.

Jak dziś wygląda ogród?

Istniejąca na terenie ogrodu zabudowa i elementy małej architektury są świadectwem dokonujących się przez wieki przekształceń oraz zmian koncepcyjnych. Widać je na przykładzie zagospodarowania dwóch górnych tarasów z dekoracyjnymi zbiornikami wodnymi oraz przeniesionymi w latach 20. XX w. figurami leżących lwów, pierwotnie flankujących wejście do gmachu Mennicy Warszawskiej.

Wartość artystyczna ogrodu wynika z zachowanych i czytelnych elementów kompozycyjnych, tarasów, zbiorników wodnych, zabudowy i zaprojektowanej zieleni. Łączą one w sobie nawiązania do włoskich XVII i XVIII-wiecznych założeń ogrodowych, pozostałości ogrodu krajobrazowego o zróżnicowanych skupiskach drzew i krzewów oraz modernistycznego minimalizmu wyrażającego się poprzez rozwinięty układ z dwoma osiami widokowymi.