W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki. Zobacz politykę cookies.
Powrót

Podkarpacie

Warunki geograficzne i przyrodnicze oraz niezwykła różnorodność dziedzictwa kulturowego – świadcząca o wielonarodowości i wielowyznaniowych tradycjach tych ziem – sprawiają, że krajobraz kulturowy obecnego Podkarpacia jest bogaty i niejednorodny. Obok pereł drewnianej architektury sakralnej, docenionych poprzez wpisy na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, a także siedmiu pomników historii, obiektów o szczególnym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego Polski, na obszarze województwa zachowało się kilkaset innych interesujących, najczęściej unikatowych kościołów i cerkwi, zborów i bożnic. Miejscowy zasób zabytkowy to jednak nie tylko obiekty sakralne, lecz również zamki, rezydencje, obiekty fortyfikacyjne, zabytkowe parki, budynki użyteczności publicznej, obiekty mieszkalne i gospodarcze.

Można tu ponadto zwiedzić unikatowe zabytki techniki i przemysłu, w tym najstarszą na świecie kopalnię ropy naftowej w Bóbrce, czy historyczne uzdrowiska w Iwoniczu Zdroju i Rymanowie Zdroju – niezwykle malowniczo położone i wyróżniające się specyficzną recepcją międzynarodowej architektury zdrojowej. Warte uwagi są także skanseny, w których zgromadzono różnorodne przykłady budownictwa ludowego, reprezentatywne dla poszczególnych grup etnograficznych zamieszkujących teren Podkarpacia, wraz z licznymi wytworami kultury materialnej charakterystycznymi dla tych grup.

OBIEKTY UNESCO

1. Drewniane kościoły południowej Małopolski

Drewniane kościoły południowej Małopolski są wpisem seryjnym obejmującym sześć najlepiej zachowanych i najstarszych drewnianych gotyckich kościołów charakterystycznych dla regionu. Znajdują się one w miejscowościach położonych na terenie obecnego województwa małopolskiego (Binarowa, Dębno Podhalańskie, Lipnica Murowana, Sękowa) i podkarpackiego (Blizne i Haczów) – na obszarze południowej i południowo-wschodniej Polski, w historycznym regionie Małopolska, obejmującym również teren Pogórza Karpackiego, w północnej strefie Karpat Zachodnich. Wyróżnione kościoły stanowią wyjątkowy przykład tradycji budownictwa drewnianego średniowiecznych kościołów w kulturze rzymskokatolickiej. Wzniesiono je w technice zrębowej (wieńcowej), rozpowszechnionej w Europie północnej i wschodniej od średniowiecza, lecz zastosowany w nich specyficzny zasób rozwiązań konstrukcyjnych sprawił, że powstały dzieła wyjątkowe. Kościoły te cechują się również wyjątkowo cennym wystrojem i wyposażeniem, reprezentującym różnorodność technik i stylów wykonania, bogactwo programów ikonograficznych oraz wybitne wartości artystyczne.  

Kościół rzymskokatolicki pw. Wszystkich Świętych w Bliznem  
Blizne 436
36-221 Blizne 
https://blizne.przemyska.pl/  

Kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia NMP w Haczowie 
Haczów 605
36-213 Haczów  
http://parafiahaczow.pl/ 
https://swiatowedziedzictwo.nid.pl/wpis/drewniane-koscioly/

2. Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat

Szesnaście drewnianych cerkwi (kościołów) zlokalizowanych na wschodnich krańcach Europy Środkowej, w polskim i ukraińskim regionie Karpat, stanowi wyjątkowy przykład tradycji drewnianego prawosławnego budownictwa sakralnego. Cerkwie te prezentują następujące typy architektury: huculski, w południowo-wschodnim ukraińskim regionie Karpat, w Wierbiążu Niżnym i Jasinie; halicki, w północnej części Karpat, po obu stronach polsko-ukraińskiej granicy, w Rohatynie, Drohobyczu, Żółkwi, Potyliczu, Radrużu i Chotyńcu; bojkowski, po obu stronach granicy polsko-ukraińskiej w pobliżu granicy ze Słowacją, w Smolniku, Użoku i Matkowie oraz łemkowski, w polskich Karpatach Zachodnich, w Powroźniku, Brunarach Wyżnych, Owczarach, Kwiatoniu i Turzańsku. Cerkwie zbudowane są w konstrukcji zrębowej ze złożonymi systemami złącz narożnych i stanowią przykład niezwykłych umiejętności ciesielskich oraz rozwiązań konstrukcyjnych. Wzniesione zostały na drewnianych podwalinach ułożonych na kamiennych fundamentach, ich ściany i dachy pokrywają drewniane gonty.

Jest to tzw. wpis seryjny obejmujący łącznie osiem cerkwi z terenu województwa małopolskiego (cztery obiekty) i podkarpackiego (cztery obiekty) oraz osiem cerkwi w Ukrainie. Z terenu woj. podkarpackiego na Liście UNESCO znajdują się cerkwie w Radrużu, Chotyńcu, Smolniku i Turzańsku.  

Podkarpackie cerkwie są objęte finansowanym z funduszy unijnych pozostających w dyspozycji MKiDN projektem „Wschodniosłowiańskie dziedzictwo kulturowe – konserwacja, renowacja i digitalizacja drewnianych cerkwi i ich wyposażenia w Małopolsce, na Podkarpaciu, Lubelszczyźnie i Podlasiu” (22,6 mln zł w latach 2017-2021).

Ponadto MKiDN przyznało w ramach programu „Ochrona zabytków” dotacje na ratunkowy remont drewnianej świątyni - dawnej cerkwi greckokatolickiej pw. św. Mikołaja, obecnie Kaplicy pw. Matki Boskiej Śnieżnej – Radruż oraz na prace konserwatorskie i rekonstrukcyjne cerkwi pw. św. Michała Archanioła – w Smolniku, prace konserwatorskie i restauratorskie przedsionka i drzwi wejściowych cerkwi pw. św. Archanioła Michała w Turzańsku.

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Paraskewy w Radrużu, obecnie Oddział Muzeum Kresów w Lubaczowie 
Radruż 13
37-620 Radruż 
www.muzeumkresow.eu/zespol-cerkiewny-w-radruzu  

Cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Chotyńcu 
Chotyniec
37-552 Młyny  

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła w Smolniku, obecnie kościół rzymskokatolicki, filialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 
Smolnik
38-713 Smolnik   

Cerkiew prawosławna pw. św. Michała Archanioła w Turzańsku 
Turzańsk
38-542 Rzepedź 

 

POMNIKI HISTORII

3. Bóbrka – najstarsza kopalnia ropy naftowej

Ignacy Łukasiewicz, wynalazca lampy naftowej, zajmował się również eksploatacją i przetwórstwem nafty. W 1854 r. założył w Bóbrce koło Krosna pierwszą na świecie kopalnię (szyb) ropy. W tym samym roku w miejscu naturalnych wycieków rozpoczęto systematyczne prace górnicze. W prymitywnych zakładach destylowano na skalę przemysłową surowiec, a finalny produkt sprzedawano kolejom austriackim, które zdecydowały się na oświetlanie naftą wagonów. Na 2. poł. XIX w. przypada szybki rozwój kopalni: unowocześnianie metod wydobycia, powstanie nowych szybów naftowych oraz zabudowy niezbędnej do obsługi przedsiębiorstwa naftowego. Przełom w technikach wydobywczych nastąpił w roku 1859, kiedy rozpowszechniła się wynaleziona w USA metoda wiercenia szybów. Spółka przetrwała do 1871 r., później przeszła kilka przekształceń przy nieprzerwanej pracy kopalni nafty. Na 50 lat trafiła w ręce spółki zagranicznej. Po II wojnie światowej została upaństwowiona. Obecnie jest własnością PGNiG SA i podlega nadzorowi urzędu górniczego. Kopalnia w Bóbrce jest unikatem w skali światowej.

Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce 
ul. Kopalniana 35
38-458 Bóbrka 
www.bobrka.pl 
https://zabytek.pl/pl/obiekty/bobrka-najstarsza-kopalnia-ropy-naftowej

4. Krasiczyn – zespół zamkowo-parkowy

W 1. poł. XVI w. protoplasta Krasickich, Jakub z Siecina, postawił drewniano-murowaną fortalicję. Ok. roku 1580 Stanisław Krasicki zbudował w jej miejscu murowany zamek z dziedzińcem, murami i basztami w narożach. Założył też osadę, którą nazwał Krasiczynem. Marcin Krasicki przebudował zamek zgodnie z założeniami manieryzmu. W rękach rodu zamek pozostawał do 1687 r. W poł. XVIII w. Krasiczyn stał się własnością Ludwiki z Mniszchów Potockiej, która przebudowała część mieszkalną. W 1834 r. zrujnowanypałac wraz z kluczem dóbr kupili Sapiehowie. Leon Sapieha przeniósł do Krasiczyna najcenniejsze zbiory z innych rezydencji: dzieła malarstwa, serwisy i wyposażenie wnętrz oraz księgozbiór. W 1852 r. zamek spłonął. Rozpoczętą po tragicznym pożarze odbudowę zniweczyły działania I wojny światowej, a jesienią 1939 r. zamek zajęła Armia Czerwona. Wnętrza ograbiono, część zniszczono i zdewastowano park. Ocalała jednak biblioteka. Po zakończeniu II wojny światowej zamek przejęło państwo, które przeprowadziło prace konserwatorskie. Współcześnie działa tu centrum konferencyjne i hotel.

Krasiczyn 179
37-741 Krasiczyn 
www.krasiczyn.com.pl 

https://zabytek.pl/pl/obiekty/krasiczyn-krasiczyn-zespol-zamkowo-palacowy

5. Leżajsk – zespół klasztorny Bernardynów

W 1609 r. podczas wojny prywatnej najemne wojska Stanisława Stadnickiego zdobyły i złupiły Leżajsk,należący do starosty leżajskiego Łukasza Opalińskiego. Z tego powodu Łukasz Opaliński, gdy fundował 10 lat później klasztor bernardyński, nadał mu charakter warowny. Wsparł przy tym wraz z żoną wcześniejszą donację króla Zygmunta III Wazy. Kompletnie zachowany tu obwód obronny ukazuje rozwój sztuki fortyfikacyjnej od XVII i do początków XVIII w. Niestety, umocnienia nie uchroniły klasztoru oraz kościoła Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny przed licznymi najazdami. Od 1. poł. XVII w. klasztor stał się jednym z głównych ośrodków kultu maryjnego na terenie województwa ruskiego, a w XVIII w. – znanym miejscem odpustów. Zespół wzniesiono w miejscu, gdzie według tradycji w 1590 r. miała objawić się Matka Boska wraz ze św. Józefem. Obraz Matki Boskiej Leżajskiej, od roku 1634 uważany za cudowny, umieszczono kaplicy, do której podążali pielgrzymi. W klasztorze mieści się Muzeum Prowincji Polskiej Bernardynów, eksponujące bogate zbiory sztuki sakralnej i unikalne starodruki pochodzące z konwentów na dawnych Kresach.

W 2021 i 2022 r. MKiDN przyznało dotacje w ramach programu „Ochrona zabytków” na prace konserwatorskie i restauratorskie więźby dachowej Bazyliki Zwiastowania Pańskiego oraz remont więźby dachowej. 

Plac Mariacki 8
37-300 Leżajsk 
www.lezajsk.bernardyni.pl 
https://zabytek.pl/pl/obiekty/lezajsk-lezajsk-zespol-klasztoru-oo-bernardynow

6. Łańcut – zespół zamkowo-parkowy

W 1628 r. właścicielem zamku w Łańcucie został Stanisław Lubomirski, który w latach 1629–1641 przekształcił go w piękne wczesnobarokowe palazzo in fortezza. Czteroskrzydłowy pałac z wieżami w narożach wpisano w pięciobok bastionowych fortyfikacji typu staroholenderskiego i otoczono głębokimi fosami. Z czasem obronne baszty przekształcono w ozdobne wieże. W 1745 r. panem na Łańcucie został Stanisław Lubomirski (1719–1783), który wraz z żoną Izabelą stworzył jeden z najwytworniejszych dworów magnackich. Zamek stracił obronny charakter i stał się rezydencją o charakterze pałacowym, otoczoną parkiem angielskim. Na początku XIX w. przekomponowano część parku, zwłaszcza położony wewnątrz obwarowań ogród geometryczny pochodzący z ok. 1770 r. Wzniesiono Oranżerię, Glorietę, Zameczek Romantyczny. Łańcut jest modelowym przykładem przechodzenia rezydencji od formy obronnego zamku w otwartą rezydencję pałacową, a przy tym – co w Polsce rzadkie – zachował niemal kompletne wyposażenie wysokiej klasy.

Obecnie w rezydencji mieści się Muzeum - Zamek w Łańcucie. W ostatnich latach MKiDN finansowało z funduszy europejskich i środków budżetu państw dwa znaczące projekty obejmujące prace remontowo-konserwatorskie i budowlane przy Oranżerii oraz Ujeżdżalni (22 mln zł w latach 2017-2022) oraz wykreowanie nowych przestrzeni ekspozycyjnych w budynku Zamku i zabytkowym Parku (29,6 mln zł w latach 2017-2020). Ponadto w 2022 r. ministerstwo przyznało dotację w ramach programu „Ochrona zabytków” na prace remontowo konserwatorskie i budowlane budynku stajni  Muzeum-Zamek w Łańcucie.

Muzeum-Zamek w Łańcucie 
ul. Zamkowa 1
37-100 Łańcut 
www.zamek-lancut.pl 
https://zabytek.pl/pl/obiekty/lancut-lancut-zespol-zamkowo-parkowy

7. Przemyśl – Twierdza Przemyśl

Przemyśl był osadą obronną już w XII–XIII w. Obwarowania średniowieczne wielokrotnie wzmacniano w systemie bastionowym i kleszczowym. Po zajęciu miasta przez Austriaków (koniec XVIII–XIX w.) zaczęto zakładać twierdzę, początkowo jako obóz warowny (poł. XIX w.), później jako twierdzę pierścieniową (ok. 1870), parokrotnie modernizowaną (ok. 1890, 1910). W znacznej części zachowały się elementy tworzące trzy pierścienie fortyfikacji stałych, relikty fortyfikacji polowych, system dróg fortecznych oraz liczne obiekty zaplecza, np. koszary wojskowe, dawny szpital garnizonowy, siedziby sztabów. Znakiem nowoczesności była skala rozmieszczenia dzieł pancernych: obrotowych wież uzbrojonych w działa, moździerzy i haubic, wież obserwacyjnych oraz stałych działobitni. Sześć wysuwano-obrotowych wież pancernych z szybkostrzelnymi armatami należało do najnowocześniejszych w tym czasie instalacji obronnych na świecie (cztery wieże zachowały się w forcie XI Duńkowiczki). Podczas I wojny światowej twierdza była oblegana trzykrotnie.

ul. Kościuszki 7
37-700 Przemyśl 
www.fortytwierdzyprzemysl.pl 
https://zabytek.pl/pl/obiekty/twierdza-przemysl

8. Przemyśl – zespół staromiejski

Zaczynem miasta był warowny gród na Wzgórzu Zamkowym, w którego obrębie wzniesiono w X–XI w. przedromańskie palatium i rotundę z pojedynczą apsydą. Część wzgórza zajmują pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska i częściowo zachowany zamek z XIV w. Poniżej zamku wzniesiono w latach 1460–1571 rzymskokatolicką katedrę pw. św. Jana Chrzciciela. Budowlę częściowo przebudowano w stylu barokowym (1724–1744). W narożu rynku znajduje się natomiast późnobarokowy franciszkański kościół pw. św. Marii Magdaleny, wzniesiony w latach 1754–1777. W sąsiedztwie położony jest barokowy kompleks pojezuicki, obejmujący budynek klasztorny (przełom XVII i XVIII w.) oraz kościół (1627–1679). Ponadto w mieście na uwagę zasługują barokowe świątynie: kościół Karmelitów (1625–1630), kościół Reformatów (1637–1644) oraz kościół Benedyktynek na Zasaniu (1768–1777), a spośród budowli świeckich: zespół kamienic na rynku (XVI–XVII w.), barokowa wieża zegarowa (1775–1777), a także fragmenty murów miejskich (XV–XVII w.). Mury zakreślają zasięg terytorialny historycznego miasta.

W 2021 i 2022 r. MKiDN przyznało dotacje w ramach programu „Ochrona zabytków” na prace konserwatorskie przy polichromii wnętrza kościoła i obrazach oraz konserwacja gotyckich rzeźb kościoła franciszkanów pw. św. Marii Magdaleny, na konserwację i restaurację elewacji Klasztoru Franciszkanów, konserwację i restaurację pięciu obrazów wraz z ramami Klasztoru Franciszkanów oraz prace konserwatorskie ołtarza bocznego pw. św. Maksymiliana kościoła franciszkanów pw. św. Marii Magdaleny.

https://zabytek.pl/pl/obiekty/przemysl-zespol-staromiejski 

9. Raduż – zespół cerkiewny

Cerkiew, która zbudowana została prawdopodobnie pod koniec XVI w. lub w 1 poł. XVII w., zaliczana jest do najstarszych drewnianych świątyń obrządku wschodniego zachowanych na terenie Polski. Pomimo przebudowy z XVIII w., wynikającej prawdopodobnie z ewolucji rytu liturgicznego, posiada wysoki walor autentyzmu. Świątynia stanowi bezcenny przykład indywidualnych rozwiązań będących lokalną próbą adaptacji cech cerkwi murowanych. Na tle obiektów sakralnych swego czasu wyróżnia się wyjątkową konstrukcją kopuły, bogactwem detalu architektonicznego oraz najwyższym poziomem wykonawstwa. Wyjątkowy jest również wystrój i wyposażenie wnętrza, na które składają się m.in. cenna XVII-wieczna figuralno-ornamentalna polichromia przypisywana malarzom wywodzącym się z potylickiego ośrodka malarskiego oraz architektoniczny ikonostas z 58 ikonami.

Zespół, malowniczo wkomponowany w otaczający krajobraz, jako jeden z nielicznych posiada zachowany w pełni murowany system ogrodzeniowy z bramami oraz kostnicą, tzw. domem diaka, a także zachowaną w niezmienionym stanie drewnianą dzwonnicę o unikalnej w skali kraju konstrukcji. Położone w jego bezpośrednim sąsiedztwie dwa dziewiętnastowieczne cmentarze parafialne, na których znajduje się kilkaset obiektów ludowej sztuki sepulkralnej, pochodzących z tzw. bruśnieńskiego ośrodka kamieniarskiego, stanowią naturalne dopełnienie dla historycznego, kulturowego i krajobrazowego otoczenia cerkwi.

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Paraskewy w Radrużu, obecnie Oddział Muzeum Kresów w Lubaczowie 
Radruż 13
37-620 Radruż
 
www.muzeumkresow.eu/zespol-cerkiewny-w-radruzu

https://zabytek.pl/pl/obiekty/radruz-radruz-zespol-cerkiewny-2

 

POZOSTAŁE ZABYTKI

9. Bieliny, kościół pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika (obecnie Sanktuarium)

Bieliny to wieś założona przy dawnej przystani rzecznej na Sanie, wzmiankowana już przez Jana Długosza. Tamtejszy kościół wybudowany został w 3. ćw. XVIII w. – wraz z dzwonnicą i ogrodzeniem tworzy interesujący barokowy zespół kościelny. Świątynię wyróżniają iluzjonistyczne malowidła pędzla lwowskiego artysty Gabriela Słowińskiego. Poza kościołem godne uwagi są inne obiekty: otoczony historycznym parkiem barokowy dwór, należący niegdyś m.in. do Mniszchów i Czartoryskich, klasztor i kaplica Zgromadzenia Sióstr Dominikanek, wzniesione dzięki fundacji hrabiego Alfonsa Mniszcha (1876 r.), a także drewniana wiejska zabudowa .

ul. Św. Wojciecha 29
37-410 Bieliny
http://bieliny.parafia.info.pl/
https://zabytek.pl/pl/obiekty/bieliny-zespol-kosciola-par-pw-sw-wojciecha

10. Chodaczów, ufortyfikowana strażnica kolejowa „Tryńcza” przy moście kolejowym na rzece Wisłok 

Strażnica została zbudowana w latach 1904–1905, według projektu austriackiego inżyniera-fortyfikatora Moritza von Brunnera, przy północno-zachodnim przyczółku czteroprzęsłowego mostu na rzece Wisłok, na strategicznej linii kolejowej z Przeworska do Rozwadowa, poprowadzonej wzdłuż dawnej granicy Galicji z Rosją. Odbudowany ze stanu ruiny i zagospodarowany przez Gminę Tryńcza unikatowy obiekt fortyfikacyjny jest jednym z dwóch zachowanych tego typu zabytków w Polsce i wraz z historycznym mostem kolejowym stanowi interesujący i istotny dokument dziejów regionu.

http://szlakiemkultury.tryncza.eu/straznica/ 

11. Dobra Szlachecka, cerkiew pw. św. Mikołaja (obecnie kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego)

Zespół cerkiewny w Dobrej Szlacheckiej tworzą dwie świątynie: cerkiew bramna z dzwonnicą w izbicy, prawdopodobnie z XVII w. oraz cerkiew grekokatolicka pw. św. Mikołaja, datowana na 1879 r. Cerkiew bramna jest jedynym tego typu zabytkiem w Polsce, będącym reliktem średniowiecznej tradycji budowlanej, sytuującym świątynię ponad bramą w fortyfikacji. Położony na wzniesieniu zespół, otoczony starodrzewem i ogrodzony murem z dzikiego kamienia, odznacza się wyjątkowymi wartościami krajobrazowymi.

Dobra 10
38-503 Dobra
https://sad.podkarpackie.travel/punkty-szlaku/trasa-ii-sanocko-dynowska/zespol-cerkiewny-cerkiew-greckokatolicka-pw-podwyzszenia-krzyza-swietego-wczesniej-sw-mikolaja-i-cerkiew-bramna-pw-podwyzszenia-krzyza-swietego-z-dzwonnica-w-izbicy-

12. Miękisz Nowy, kościół parafialny pw. Matki Bożej Śnieżnej

Kościół ten wzniesiono w latach 1918–1919 według projektu przemyskiego architekta Kazimierza Osińskiego. Świątynię niewielkich rozmiarów, na planie krzyża greckiego, z bryłą o dominującej strzelistej sygnaturce, zarówno z zewnątrz, jaki i wewnątrz utrzymano w modnym wówczas stylu zakopiańskim. Uzupełnia ją dobrej klasy wyposażenie i wystrój, w tym obrazy autorstwa malarzy Józefa Bukowczyka i Mariana Strońskiego. Elementy te tworzą spójną całość jednej z nielicznych na Podkarpaciu świątyń w stylu zakopiańskim. Kościół wraz z dzwonnicą i obejściem stanowią atrakcyjny krajobrazowo składnik w strukturze wsi.

Miękisz Nowy 103
37-545 Miękisz Nowy 
https://zabytek.pl/pl/obiekty/miekisz-nowy-zespol-kosciola-parafialnego-pw-matki-bozej-sniezn

13. Mrzygłód, drewniana zabudowa miejscowości

Miasteczko Mrzygłód to unikalny zespół drewnianej zabudowy małomiasteczkowej. Układ przestrzenny zachował się tu w formie niezmienionej od połowy XX w. w wyniku zakazu zabudowy, wydanego w związku z planami wzniesienia zapory na rzece San i zalania obszaru miasteczka. Zabytkowe elementy, tj. drewniana zabudowa szczytowa w pierzejach rynkowych, zespół kościelny ze świątynią o XV-wiecznej metryce, cerkiew z końca XVIII w., bruk z kamieni rzecznych na płycie rynku oraz malownicze położenie nad rzeką San u stóp Diabelskiej Góry– a także usytuowanie z dala od popularnych szlaków– stanowią o wyjątkowości tego miejsca.

https://sad.podkarpackie.travel/punkty-szlaku/trasa-ii-sanocko-dynowska/zespol-zabudowy

14. Przecław, zamek z oficyną i parkiem

Historia fortalicji w Przecławiu sięga XV w. Obecny zamek, o malowniczej bryle akcentowanej wieżyczkami i attyką, naznaczony jest wieloma przebudowami, dokonanymi przez władającą założeniem niemal trzy wieki rodzinę Reyów – potomków w linii prostej renesansowego poety Mikołaja Reja. Zamek ostatecznie otrzymał styl neogotyku angielskiego, o nieco orientalizującym zabarwieniu. Wspaniałe tło dla rezydencji stanowi urokliwy park krajobrazowy z rozległymi polanami widokowymi i alejami oraz czytelnymi reliktami poprzednich epok: fortyfikacjami ziemnymi i tarasami ogrodów kwaterowych. Zespół jest przykładem siedziby szlacheckiej o wielowiekowej tradycji i gotycko-orientalnej stylistyce.

ul. Podzamcze 8
39-320 Przecław
http://www.zamekprzeclaw.pl/dokument,29/muzeum.html  

15. Ulanów, miasteczko z tradycjami flisackimi

Ulanów, malowniczo położony na wysokim cyplu w widłach Sanu i Tanwi, lokowany w 1616 r., to niewielki ośrodek rzemieślniczo-handlowy, z kwadratowym rynkiem i ortogonalną siatką ulic. Dominantami zabudowy są dwa drewniane zabytkowe kościoły: parafialny pw. Jana Chrzciciela, usytuowany w południowo-zachodnim narożniku placu rynkowego i cmentarny zwany „flisackim”. O wielokulturowości miasteczka świadczy kirkut, położony z dala od zabudowy.

Flisactwo jest kanwą wyjątkowego dziedzictwa niematerialnego regionu, przejawia się w wielu aspektach. Ciekawostką jest fakt, że nawet polichromia kościoła parafialnego, o charakterze barokowym, zawiera sceny flisackie i widoki Ulanowa.

http://www.ulanow.pl/a,33,historia-ulanowa 

16. Wola Cieklińska, cmentarz z okresu I wojny światowej

Cmentarz wojenny nr 11 w Woli Cieklińskiej został założony w 1916 r. według projektu słowackiego architekta Dusana Jurkowiča. Ulokowano tam mogiły żołnierzy poległych w czasie walk o przełęcze karpackie w zimie 1914/1915. Założenie cmentarne, rozplanowane na rzucie dwóch okręgów, z mauzoleum pośrodku większego z nich, wzniesione z ciosów kamiennych, wyróżnia się monumentalną formą, malowniczo wkomponowaną w krajobraz Beskidu Niskiego.

https://www.sekowa.info/index.php?go=17&id1=28&ido=191 

17. Zaklików, kościół św. Anny 

Kościół ten został wzniesiony w konstrukcji zrębowej z drewna modrzewiowego w latach 1580–1583, jako obiekt jednonawowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Kryty jest dachem dwuspadowym, a jego ściany są oszalowane. W XIX w. został rozbudowany o kruchtę i zakrystię. Znajduje się na terenie cmentarza i pełni obecnie funkcję kaplicy cmentarnej. Na jego elewacjach, od czasów powstania styczniowego, wieszane są tabliczki trumienne zmarłych. Kościół cechuje się także interesującym wyposażeniem z okresu od XVI do XIX w. Jest to najstarszy i najcenniejszy zabytek Ziemi Zaklikowskiej.

ul. Lubelska 4
37-470 Zaklików
http://www.parafiazaklikow.pl/ 

18. Wielkie Oczy, świątynie trzech wyznań

Wielkie Oczy to niewielka miejscowość położona blisko granicy z Ukrainą. Choć jej historia sięga XIV w., to prawa miejskie otrzymała dopiero w XVII w. Zamieszkiwana była przez Polaków, Rusinów i Żydów trudniących się handlem i rzemiosłem. Świadkami wielokulturowości tego miasteczka są trzy zabytkowe świątynie różnych wyznań. Barokowy kościół klasztorny dominikanów z 1667 r. z parawanową fasadą przyciąga jednym z najstarszych w Polsce wizerunków Matki Bożej Częstochowskiej (1621). Cerkiew wzniesiona w 1925 r. na miejscu dwóch poprzednich jest z kolei jedyną na Podkarpaciu świątynią w obrządku wschodnim wybudowaną w konstrukcji szachulcowej. Synagoga z 1910 r., zrujnowana podczas działań wojennych i odbudowana w 1927 r. według projektu znanego architekta Jana Sas Zubrzyckiego, oraz cmentarz żydowski stanowią materialne świadectwo obecności Żydów.

https://www.krajoznawcy.info.pl/wielkie-oczy-trzy-swiatynie-50637

 

WYBRANE MUZEA

19. Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej

DZIEDZICTWO NIEMATERIALNE

Garncarstwo w Medyni Głogowskiej  

Tradycje garncarskie w Medyni Głogowskiej i okolicznych miejscowościach sięgają początków XIX w. Bogate pokłady glin garncarskich i ich dostępność spowodowały, że garncarstwo stało się tutaj zjawiskiem powszechnym. W 2. poł. XIX w. na terenie tej niewielkiej miejscowości i w okolicy czynnych było ok. 120 warsztatów ceramicznych wytwarzających produkty codziennego użytku. Po II wojnie światowej utworzono tu znany w Polsce i za granicą ośrodek, nadzorowany przez Cepelię, a wyroby medyńskich garncarzy zdobywały liczne nagrody w ogólnopolskich konkursach sztuki ludowej. Tradycja lepienia z gliny przekazywana z pokolenia na pokolenie jest nadal kontynuowana przez medyńskie rodziny. Garncarze w dalszym ciągu wytwarzają tradycyjnymi metodami gliniane naczynia, doniczki, zabawki. Ze względu na sposób wypalania powstają tutaj trzy rodzaje ceramiki: wypalana na biskwit, glazurowana i siwa, która swój srebrzysto-szary kolor zawdzięcza wypalaniu w piecu bez dostępu tlenu. 

W Medyni znajduje się również galeria rzeźby miejscowej artystki Władysławy Prucnal, a każdego roku w lipcu odbywa się w Jarmark Garncarski, który łączy miłośników tego rękodzieła. 

 

KALENDARIUM WYDARZEŃ ZWIĄZANYCH Z DZIEDZICTWEM NIEMATERIALNYM

Rudnik nad Sanem 
19 VI
Wiklina 2022
To impreza kulturalna obejmująca m.in. targi wikliniarskie i wiklinowy rajd rowerowy.


Sanok
19 VI 
46. Jarmark Folklorystyczny 

Występy zespołów ludowych, pokazy rzemiosł, kiermasz rękodzieła i sztuki ludowej i to, co szczególnie przypada odwiedzającym do gustu, a więc degustacje potraw regionalnych przygotowanych przez Koła Gospodyń Wiejskich powiatu sanockiego.

ul. Aleksandra Rybickiego 3, 38-500 Sanok
Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku
http://skansen.mblsanok.pl/indexokno.php

14 VIII 
Karpaty zaklęte w drewnie
Rękodzielnicy z regionu i zagranicy prezentują tu własne wyroby rękodzielnicze, które wykonane są z drewna, głównego materiału Karpat. Swoje prace pokazują również autorzy ikon.
Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku  


Medynia Głogowska

9– 10 VII

Jarmark Garncarski 

W programie są tutaj m.in. pokazy garncarstwa, zwiedzanie, pokaz filmów archiwalnych, warsztaty garncarskie, występy kapel ludowych, potańcówka.

Ośrodek Garncarski i Uliczka Garncarska im. Władysławy Prucnal

https://www.facebook.com/479242542618139/photos/a.482720218937038/1186203098588743/


Kalwaria Pacławska

11–15 VIII 

Wielki Odpust Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

W programie odpustu przewidziano m.in. codzienne msze święte, nabożeństwa – w tym różańcowe, o uzdrowienia – a także procesje – w tym ze świecami. Podczas procesji figura Matki Bożej jest przenoszona do kaplicy św. Rafała. Figura powraca do kościoła w dniu święta Wniebowzięcia.

Klasztor i kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych (Franciszkanów)  

37-743 Kalwaria Pacławska, 40

https://kalwaria.franciszkanie.pl


Leżajsk

13–15 VIII

Odpust Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny 

Pielgrzymi przybywają tu z okolicznych wsi, aby podziękować Matce Boskiej za plony i prosić o dar urodzaju na kolejnyrok. Tradycją stało się prezentowanie pięknych, misternie wykonanych przez okolicznych parafian wieńców dożynkowych. Od kilku lat pokłony przed miejscowym ołtarzem Matki Boskiej składają również żołnierze, policjanci, strażacy, celnicy i strażnicy więziennictwa.

Klasztor i kościół pw. Zwiastowania NMP oo. Bernardynów

Pl. Mariacki 8

37-300 Leżajsk 


Rzeszów

27 VIII

Finał Letniej Szkoły Gry na Cymbałach

To koncert kończący naukę gry na instrumencie, który jest uważany za najbardziej charakterystyczny dla terenów obecnie znajdujących się w obrębie województwa podkarpackiego. 

Wojewódzki Dom Kultury

ul. Stefana Okrzei 7

35-002 Rzeszów

http://wdk.kulturapodkarpacka.pl


Sędziszów Małopolski

3–4 IX

Wojewódzki konkurs „Ludowe obrzędy i zwyczaje”  

To jeden z najstarszych konkursów związanych z folklorem na terenie Polski, organizowany od 1987 r. Jego głównym celem jest ochrona i popularyzacja tradycyjnego folkloru, a w szczególności tytułowych, autentycznych obrzędów i zwyczajów.

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury

ul. 3-go Maja 36

39-120 Sędziszów Małopolski

http://mgoks.pl 

{"register":{"columns":[]}}