Wiceminister Magdalena Gawin wskazała, że dywany kwiatowe, przygotowywane na procesje Bożego Ciała, są trzecim polskim wpisem na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. W 2018 roku jako pierwszy polski element dziedzictwa Międzyrządowy Komitet ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Port Louis na Mauritiusie uznał szopkarstwo krakowskie, zaś w grudniu 2020 r. na listę UNESCO dodano kulturę bartniczą.

Koniecznym warunkiem wpisu na listę światową niematerialnego dziedzictwa UNESCO jest wpis na listę krajową – przypomniała wiceminister Gawin - Dziękuję społecznościom ze Spycimierza, ale też innych miejscowości, w których ta tradycja jest kontynuowana takich jak: Klucz, Olszowa, Zalesie Śląskie i Zimna Wódka w województwie opolskim. Te trzy wpisy na światową listę UNESCO, a więc szopkarstwo krakowskie, bartnictwo i dywany kwiatowe dowodzą temu, że jesteśmy uniwersalni, bo jesteśmy lokalni – powiedziała.

Ponadto w ostatnich dniach na listę UNESCO wpisane zostało również polskie sokolnictwo. Wpis sokolnictwa został rozszerzony o sześć państw: Polskę, Irlandię, Chorwację, Holandię, Kirgistan i Słowację.

Polska tradycja dywanów kwiatowych

Tradycja dywanów kwiatowych, która towarzyszy procesjom Bożego Ciała, istnieje na ziemiach polskich nieprzerwanie od ponad 200 lat. Utworzenie dywanu usypanego z tysięcy kwiatów w trakcie procesji Bożego Ciała nawiązuje do tradycji średniowiecznej, kiedy to królewskie ogrody przekazywały na rzecz Kościoła kwiaty, które miały posłużyć do przyozdobienia katedr dla uświetnienia uroczystości.

W polskiej tradycji w trakcie procesji z okazji Uroczystości Ciała i Krwi Pańskiej przed kapłanem niosącym Monstrancję z Przenajświętszym Sakramentem idą dziewczynki zwane bielankami i sypią świeże lub suszone kwiatki. W niektórych parafiach w dniach poprzedzających procesje układa się dywany kwietne na posadzkach świątyni, a także przed świątyniami lub na drodze procesji.

W 2018 roku na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wpisana została tradycja układania dywanów kwietnych w Spycimierzu, a dwa lata później w miejscowościach województwa opolskiego - Kluczu, Olszowej, Zalesiu Śląskim i Zimnej Wódce. W marcu 2020 r. Polska złożyła wniosek o wpis tradycji dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO.

Boże Ciało w Spycimierzu i woj. opolskim

W Polsce najsłynniejsze dywany kwiatowe układane są co roku w parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Spycimierzu, która należy do kilku najstarszych w Polsce i liczy ponad 900 lat. „Spycimierski dywan kwiatowy” usypywany jest najczęściej z kolorowych płatków oraz całych kwiatów ogrodowych i polnych. Są to kwiaty dzikich róż, czerwonych polnych maków, modrych chabrów, jaśminów, rumianków, bzów, kosaćców, białej i kolorowej akacji, żarnowca, piwonii, koralowej kaliny i kolorowych łubinów. Do dekoracji używane są nie tylko kwiaty, ale i szyszki, liście paproci, palmy, kwiaty i liście kasztanowca, mech, bukszpan, pałka wodna, kora, nasiona różnych roślin i pocięta trawa – wszystko, co pięknie wygląda i pachnie, w zależności od wzoru i pomysłu twórców. Wzory i formy ich wykonania każdego roku różnią się od siebie i zależą od inwencji autorów danej kompozycji.

Tradycja dywanów kwietnych jest też bogato rozwinięta wśród mieszkanek i mieszkańców wsi Klucz, Olszowa, Zimna Wódka (wchodzących w skład parafii pw. św. Elżbiety Węgierskiej w Kluczu) oraz Zalesie Śląskie (parafia pw. Św. Jadwigi Śląskiej). Zjawisko istnieje nieprzerwanie od ponad 120 lat i jest pokłosiem wielopokoleniowej wiedzy dotyczącej praktyk kulturowych i religijnych. Na Śląsku Opolskim procesje Bożego Ciała są ważnym wydarzeniem dla społeczności lokalnych, których przedstawiciele wspólnie przygotowują swoją parafię na uroczystości związane z przebiegiem procesji, wyrażając w ten sposób swoje przywiązanie do miejsca zamieszkania i identyfikując się z działaniami podejmowanymi przez członków wspólnoty parafialnej.

Lista UNESCO chroni dziedzictwo niematerialne

Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości jest wykazem praktyk i zjawisk z całego świata, które pomagają ukazać różnorodność dziedzictwa niematerialnego i podnieść świadomość na temat jego znaczenia. Wpisów na Listę dokonuje Międzyrządowy Komitet ds. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego podczas corocznych obrad. Wnioski oceniane są pod kątem zgodności z kryteriami wpisu opracowanymi przez UNESCO na mocy standardów Konwencji.

Niematerialne dziedzictwo kulturowe oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności – jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową – które wspólnoty, grupy i w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego. To niematerialne dziedzictwo kulturowe, przekazywane z pokolenia na pokolenie, jest stale odtwarzane przez wspólnoty i grupy w relacji z ich otoczeniem, oddziaływaniem przyrody i ich historią oraz zapewnia im poczucie tożsamości i ciągłości, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poszanowania dla różnorodności kulturowej oraz ludzkiej kreatywności.