Wicepremier Gliński przypomniał, że Juliusz Słowacki, który wraz z Adamem Mickiewiczem i Zygmuntem Krasińskim jest uznawany za jednego z polskich wieszczów narodowych, w 1837 roku – podczas swojej podróży po Bliskim Wschodzie – spędził 45 dni w klasztorze św. Antoniego w Ghazir w Libanie.

Doznania z pobytu opisał i zilustrował na stronach albumu i pamiętnika, który zawierał między innymi dwa szkice nieba rozpościerającego się ponad klasztorem. Najbardziej słynnym dziełem, które powstało w tych murach, jest poemat „Anhelli”. W wersach tego dzieła zawiera się zasadnicza przemiana duchowa artysty, której doświadczył właśnie podczas pobytu w Libanie. Poemat doczekał się publikacji w 1838 roku w Paryżu – przypomniał minister kultury i dziedzictwa narodowego. Wskazał, że o szczególnym stosunku Słowackiego do tego miejsca świadczą także jego listy do matki.

Nawet sześć miesięcy po powrocie z Libanu pisał „Prawda to, co powiadają ludzie wschodni, że kto raz tamtego powietrza zakosztował, to jeżeli może, nazad tam znów powraca, pomimo wszystkich niewygód ciągłej podróży. Tak tam dziwne i lekkie jest życie, że mi teraz Europa ciemną się wydaje. Poczerniały domy, zgęstniało powietrze, na zwierciadło marzeń ktoś chuchnął i zamglił szkło" – przypomniał prof. Piotr Gliński.

Podkreślił, że nie tylko postać Juliusza Słowackiego łączy Polskę i Liban.

W 1841 roku polski jezuita Maksymilian Ryłło założył Collegium Asiaticum, które później zostało przekształcone w renomowany Uniwersytet Świętego Józefa w Bejrucie. Podczas II wojny światowej Liban był gościnnym schronieniem i drugim domem dla licznych uchodźców z Polski. (…) W 1946 roku polscy migranci po raz pierwszy umieścili na ścianach klasztoru tablicę poświęconą Juliuszowi Słowackiemu. Na Polskim Cmentarzu Wojennym w Bejrucie znajduje się blisko 140 grobów. Pośród pochowanych w Libanie jest znany polski architekt Karol Schayer, który zaprojektował wiele modernistycznych budynków powstałych w Bejrucie, Trypolis i Sydon, oraz Hanka Ordonówna – słynna polska piosenkarka, tancerka, aktorka i przedwojenna gwiazda sceniczna, która nazwała Liban swoim drugim domem – przypomniał minister kultury.

Dziękując organizatorom wystawy i gospodarzom miejsca, wicepremier Piotr Gliński wyraził nadzieję, że wystawa przyczyni się do popularyzowania polskiej kultury i poezji, wzmocni kultywowanie pamięci o narodowym wieszczu Juliuszu Słowackim, a także pogłębi relacje polsko-libańskie przyciągając okazałą liczbę turystów i pielgrzymów odwiedzających to inspirujące miejsce. Podkreślił również, że Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zawsze wspiera projekty mające na celu opiekę nad narodową spuścizną naszego kraju za granicą i jej rozpowszechnianie.

O wystawie

Druga edycja wystawy „Słowacki in Lebanon” stanowi symboliczny powrót poety do Ghazir. Na tablicy wmurowanej w kamienną ścianę klasztoru św. Antoniego w Ghazir (zwanego Betcheszban) pod Bejrutem, gdzie prezentowana jest wystawa, widnieje napis: „W tym klasztorze Juliusz Słowacki przebywał w roku 1837 i tworzył Anhellego”. W czasie ponadmiesięcznego pobytu w Libanie (od 20 lutego do około 1 kwietnia) Juliusz Słowacki spędzał czas z mnichami i uczył się języka arabskiego. To tam powstała pierwsza wersja poematu „Anhelli”, a z zasłyszanych od mnichów legend zrodziła się jedna z postaci tego utworu – anioł Eloe. Powstałe wówczas szkice, obok rękopisów utworów, zapełniły stronice dwóch notatników Słowackiego: „Albumu rysunkowego z podróży na Wschód” oraz „Raptularza wschodniego”.

Podczas pobytu w Ghazir Juliusz Słowacki nie tylko pisał, ale też rysował. Tworzył rysunki i akwarele przedstawiające klasztor i rozciągające się z niego widoki: na góry Libanu, zatokę i rozgwieżdżone niebo – z ulubioną konstelacją Oriona. Pejzaże te są prezentowane na wystawie.

Słowacki z żalem opuszczał klasztor w Ghazir. W liście do matki z 14 czerwca 1837 r. pisał: „Nigdy nie zapomnę wrażenia, jakie uczyniło na mnie ostatniego ranka, kiedym się obudził, stukanie do drzwi, które rozbudzało śpiących po celach zakonników. Tak było tego poranku, tak miało być jutro, tak zawsze dla nich – a ja wyjeżdżałem do Bejrutu, gdzie miałem wsiąść na okręt i ruszać do Europy, gdzie nikt na mnie nie czeka”.  

Podróż na Bliski Wschód i pobyt w klasztorze Betcheszban okazały się przełomem w biografii duchowej i artystycznej poety. Ich efektem był przede wszystkim wydany w 1838 r. „Anhelli”. Inspirował on wielu wybitnych artystów, w tym malarzy: Jacka Malczewskiego, Witolda Pruszkowskiego czy Wlastimila Hofmana, których dzieła są prezentowane w ostatniej części wystawy, ale też kompozytorów: Ludomira Różyckiego czy Feliksa Nowowiejskiego. Pod wpływem podróży poeta napisał także takie poematy jak „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu” oraz swoje koronne dzieło „Król-Duch”.

Druga odsłona wystawy „Słowacki in Lebanon”, przygotowanej przez Muzeum Literatury, powstała przy udziale Ambasady RP w Libanie. Wystawa zrealizowana w ramach obchodów Roku Romantyzmu Polskiego jest częścią projektu „Juliusz Słowacki w Libanie”, sfinansowanego z środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.