Organizacje zbiorowego zarządzania (ozz) mają zapewnioną ustawowo możliwość przeznaczania części przychodów z tantiem na prowadzoną działalność o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym.  Mają też możliwość tworzenia funduszy na pozostałą działalność. Transparentność procedur gromadzenia i podziału tych środków jest niezbędna, aby mogły trafić do artystek i artystów. Tylko wtedy ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych będzie działała właściwie i z korzyścią dla twórczyń i twórców.

Organizacje zbiorowego zarządzania

Organizacje zbiorowego zarządzania (ozz) są stowarzyszeniami, które na podstawie zezwolenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prowadzą zbiorowy zarząd prawami autorskimi i pokrewnymi polegający na zawieraniu umów licencyjnych z użytkownikami praw, pobieraniu i dystrybuowaniu tantiem oraz dochodzeniu ochrony tych praw.

W Polsce funkcjonuje obecnie 10 organizacji zbiorowego zarządzania (ozz). Do największych należą Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, Stowarzyszenie Filmowców Polskich SFP-ZAPA, Stowarzyszenie Związek Artystów Wykonawców STOART, Związek Producentów Audio Video ZPAV. To one decydują o podziale środków pochodzących z wykorzystania praw autorskich i praw pokrewnych i pobieranych przez nie w ramach zbiorowego zarządzania.

Decydują także o środkach będących wynikiem wprowadzenia zeszłorocznej nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, przyznającej twórcom i artystom wykonawcom szeroką gamę tantiem. Dzięki nowym przepisom twórcy i wykonawcy utworów audiowizualnych oraz wykonawcy utworów muzycznych, słowno-muzycznych, literackich, naukowych i publicystycznych zyskali niezbywalne prawo do tantiem z tytułu eksploatacji ich dzieł w internecie. Wprowadziliśmy także nowe prawo pokrewne dla wydawców prasy do korzystania online z ich publikacji prasowych. Te regulacje, to wiele korzyści dla całego środowiska, jednak do właściwego działania tych mechanizmów konieczna jest transparentność i uczciwość w dysponowaniu zgormadzonymi środkami.

W celu weryfikacji transparentności zarządzania i gotowości ozz do wypłacania środków artystkom i artystom, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeprowadziło kontrolę w jednym z największych ozz – Stowarzyszeniu Filmowców Polskich SFP ZAPA. Kontrola wykazała szereg nieprawidłowości w dysponowaniu środkami i wezwała podmiot do wprowadzenia mechanizmów naprawczych.

Kontrola w Stowarzyszeniu Filmowców Polskich

Kontrola w Stowarzyszeniu Filmowców Polskich objęła prawidłowość dystrybucji i wykorzystania środków przeznaczanych na działalność o charakterze kulturalnym, socjalnym i edukacyjnym. Analizowano realizację i rozliczanie umów cywilnoprawnych zawartych z członkami Zarządu Głównego Stowarzyszenia Filmowców Polskich, zbadano wybrane wydatki Biura Stowarzyszenia Filmowców Polskich poniesione w latach 2020-2024 oraz wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Kontrola wykazała nieprawidłowości we wszystkich kontrolowanych obszarach, m.in. nieregulaminowe wydatkowanie środków z funduszy o charakterze socjalnym, kulturalnym i edukacyjnym, nieprawidłowości dotyczące zawierania umów cywilnoprawnych z Członkami Zarządu SFP oraz celowości wydatków Biura w zakresie ponoszonych kosztów działalności.

Weryfikacja systemu zbiorowego zarządzania

Kształt regulacji dotyczącej zbiorowego zarządzania prawami ma fundamentalne znaczenie dla profesjonalnego korzystania z twórczości w Polsce – zarówno z punktu widzenia polskich twórców, artystów-wykonawców, producentów i wydawców, jak i użytkowników praw. Określa bowiem uwarunkowania licencjonowania w warunkach krajowych i zagranicznych znaczącej części obrotu i upowszechniania treści kultury. Ministerstwo będzie uszczelniać system zbiorowego zarządzania poprzez zapewnienie jego większej transparentności oraz efektywności w zakresie podziału tantiem pomiędzy podmioty uprawnione.

Ministerstwo w planie kontroli na 2025 rok ujęło kolejne organizacje zbiorowego zarządzania.

Wnioski pokontrolne z kontroli w Stowarzyszeniu Filmowców Polskich (.pdf)