Wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński weźmie w poniedziałek udział w w posiedzeniu Rady UE ds. Edukacji, Młodzieży, Kultury i Sportu (EYCS) w Luksemburgu w części dotyczącej kultury i sektora audiowizualnego i mediów, która będzie poświęcona sytuacji na Ukrainie.

Na poprzedzającym posiedzenie nieformalnym spotkaniu w dniach 7-8 marca 2022 r. we francuskim Angers europejscy ministrowie kultury i mediów przyjęli deklarację w sprawie Ukrainy, w której wyrazili solidarność z Ukrainą i jej obywatelami, ich walką o wolność, suwerenność i niepodległość. Zadeklarowali wsparcie dla ukraińskich twórców, artystów, dziennikarzy i ludzi kultury poprzez poszukiwanie możliwości współpracy oraz pomoc dla instytucji chcących ich gościć, a przez to dających im możliwość kontynuowania aktywności zawodowej, zapewniając wolność twórczą i  wolność wypowiedzi. Ponadto wyrazili wsparcie dla wszystkich mediów i dziennikarzy usiłujących relacjonować rosyjską agresję wojskową na Ukrainę w sposób bezstronny i niezależny, a także podkreślili konieczność zagwarantowania im fizycznego bezpieczeństwa.  

Jednocześnie sformułowali obawy dotyczące zagrożenia dla ukraińskiego dziedzictwa kulturowego, deklarując chęć pomocy w zakresie jego ochrony i współpracy z odpowiednimi międzynarodowymi organizacjami i partnerami. 

W opinii Polski, potrzeba jest wzmocnienia działań wszystkich krajów członkowskich UE, aby wspomóc uchodźców z Ukrainy, oraz ustanowienia sankcji w obszarze kultury w relacjach z Federacją Rosyjską. Dlatego polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wystąpiło z inicjatywą podjęcia przez wszystkie kraje członkowskie konkretnych działań zmierzających m.in. do:

• zawieszenia finansowanych przez państwo stosunków kulturalnych z Federacją Rosyjską,
• zawieszenia Rosji w prawach członka organizacji międzynarodowych i pozarządowych o zasięgu światowym, działających w dziedzinie kultury, w tym UNESCO,
• zmiany organizatora 45. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO,
• uniemożliwienia wykorzystywania platform cyfrowych przez Federację Rosyjską i rosyjskie media kontrolowane przez państwo oraz inne media zaangażowane w kampanie dezinformacyjne przeciwko Ukrainie, a także zakazu dystrybucji rosyjskich i białoruskich kanałów kontrolowanych przez państwo i zastąpienia ich ukraińskimi kanałami narodowymi.

Polska stoi także na stanowisku, że Unia Europejska powinna wesprzeć państwa członkowskie poprzez powołanie specjalnych funduszów KE na rzecz  ratowania ukraińskiego dziedzictwa kulturowego oraz ukraińskich artystów.

Działania pomocowe Polski w obszarze kultury:

1. Pomoc w zabezpieczaniu zbiorów na Ukrainie.

MKIDN we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa, przy którym działa Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie, z Fundacją Dziedzictwa Kulturowego oraz wieloma innymi instytucjami kultury, muzeami, archiwami i bibliotekami, Narodowym Instytutem Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, Zakładem Narodowym im. Ossolińskich, Polską Fundacją Narodową, Rządową Agencją Rezerw Strategicznych, konserwatorami zabytków oraz innymi instytucjami pomaga już ponad 50 ukraińskim instytucjom kultury, organizując i koordynując pomoc w postaci przede wszystkim transportów sprzętu i materiałów zabezpieczających.  Dotychczas na Ukrainę zostało wysłanych kilkanaście transportów z materiałami do zabezpieczenia zabytków i muzealiów. Kolejne są w przygotowaniu.

2. Wielowymiarowe wsparcie oferowane przez instytucje kultury.

Instytucje kultury, muzea, archiwa, biblioteki oraz szkoły i uczelnie artystyczne aktywnie włączają się w pomoc uchodźcom. Informacje o zakresie tej pomocy są dostępne na stronie internetowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w specjalnej zakładce #KulturaDlaUkrainy, gdzie na poszczególnych podstronach publikowane są informacje na temat udzielanego wsparcia, zarówno w obszarze materialnym (oferty pracy, zamieszkania, stypendia i rezydencje dla ludzi kultury i sztuki), jak i w sferze kultury (koncerty, wystawy, spektakle, oferta edukacyjna) - https://www.gov.pl/web/kultura/dla-ukrainy. Strona dostępna jest w języku polskim i ukraińskim.

Instytut Adama Mickiewicza, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki oraz Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku organizują rezydencje artystyczne dla artystów z Ukrainy. Wsparcia udziela również Instytut Teatralny, który dzięki funduszom otrzymanym od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego rozszerzył funkcjonujący program rezydencji artystycznych o artystów z Ukrainy.

Narodowe Centrum Kultury we współpracy z MKiDN zorganizowało wystawę „Ukraiński świat Marii Prymaczenko”. Fotografie obrazów znanej ukraińskiej artystki ludowej są eksponowane przed galerią Kordegarda w Warszawie. Prace, dzięki ofiarności mieszkańców, udało się uratować z Muzeum Krajoznawczego w Iwankowie, które 27 lutego spłonęło w wyniku rosyjskiego ataku.

3. Szkoły i uczelnie artystyczne.

W wielu placówkach prowadzone są zbiorki najpotrzebniejszych rzeczy. Dostępne są bezpłatne zajęcia umuzykalniające czy indywidualne lekcje gry na instrumentach. Ukraińscy uczniowie mogą także bezpłatnie wypożyczać instrumenty i korzystać z sal ćwiczeniowych. Uczniowie szkół plastycznych kompletują wyprawki dla ukraińskich kolegów, a nauczyciele udzielają konsultacji artystycznych. Powstają grupy pomocowe, skierowane do studentów i pracowników ukraińskich szkół teatralnych oraz instytucji kultury. Ukraińscy uczniowie i studenci otaczani są bezpłatną opieką psychologiczno-pedagogiczną. Wiele placówek rozpoczęło już procedurę rekrutacyjną dla uczniów ukraińskich szkół artystycznych. Jest ona taka sama jak dla uczniów polskich.

Uczelnie wyższe oferują miejsca na swoich wydziałach. W Akademii Sztuki w Szczecinie do dyspozycji uchodźców jest 20 miejsc (6 na wydziałach muzycznych i 14 na wydziałach wizualnych). W internatach i bursach szkół artystycznych oraz akademikach zostały udostępnione wolne miejsca (102 w bursach i internatach, 160 – w uczelniach artystycznych).

1. 4. Wzbogacenie oferty kulturalnej adresowanej do Ukraińców w ich narodowym języku.

Większość instytucji kultury m.in Zamek Królewski w Warszawie i Muzeum Narodowe w Lublinie, przygotowały ofertę kulturalną w języku ukraińskim. Z inicjatywy Instytutu Literatury powstał portal ukraińskojęzyczny, który, wychodząc naprzeciw potrzebom twórców z Ukrainy, służy do przekazywania wiedzy oraz aktualnych informacji dotyczących ukraińskiego i polskiego życia literackiego oraz kulturalnego. Z kolei redakcja portalu Culture.pl prowadzonego przez Instytut Adama Mickiewicza planuje otwarcie sekcji ukraińskiej, gdzie umieszczane będą specjalne treści o tematyce historyczno-społecznej i kulturalnej adresowane również do czytelników ukraińskojęzycznych.

1. 5. Bieżąca pomoc dla ukraińskich artystów

Za sprawą Instytutu Teatralnego uruchomiono punkt kontaktowy dla przedstawicieli zawodów teatralnych z Ukrainy, zmuszonych tymczasowo opuścić swój kraj, a także polskich teatrów, oferujących wsparcie ukraińskim partnerom w czasie wojny. Instytut Teatralny nawiązał także kontakt z teatrami w Ukrainie i pozyskał informacje dotyczące ich potrzeb wynikających z działań wojennych.

Podobnie Narodowy Instytut Muzyki i Tańca nawiązał kontakt z instytucjami kultury w Ukrainie i zbiera od nich informacje dotyczące ich potrzeb materialnych. Oferuje także pomoc tłumacza języka ukraińskiego oraz wsparcie psychologiczne w języku ukraińskim dla ukraińskich twórców.

Polski Instytut Sztuki Filmowej oferuje bezpłatną pomoc prawną dla ukraińskich filmowców, jak również zbiera oferty pracy z polskiego oraz zagranicznych rynków filmowych, które na bieżąco są publikowane na stronie Instytutu.