Przemówienie wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego podczas posiedzenia Rady UE ds. Edukacji, Młodzieży, Kultury i Sportu

Polska od 24 lutego udziela i będzie nadal udzielać wielowymiarowej pomocy Ukrainie. Przed wybuchem wojny w Polsce przebywało ok. 1 milion 200 tys. obywateli Ukrainy. Od początku rosyjskiej agresji na Ukrainę granicę polsko-ukraińską przekroczyło prawie 8 mln osób. Ponad 2 mln Ukraińców pozostaje w Polsce. Polska przekazuje Ukrainie wsparcie rzeczowe, żywnościowe, materiały medyczne, dostarcza pomoc logistyczną, IT oraz militarną. Na pomoc dla uchodźców Polska wydała ponad 1 miliard 170 milionów euro – mowa tylko o utrzymaniu, opiece medycznej i świadczeniach socjalnych. Wartość polskiej pomocy militarnej szacowana jest natomiast na kwotę ponad 2 miliardów euro.

Na dzień przed atakiem Rosji na Ukrainę powołaliśmy w polskim Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego specjalny zespół kryzysowy, który został przekształcony w Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie. Centrum koordynuje krajowe i zagraniczne inicjatywy ratujące zasoby kulturalne Ukrainy. Dotychczas, we współpracy z instytucjami kultury z całego kraju oraz agendami rządowymi, Centrum dostarczyło ponad  800 palet pomocy dla ukraińskich instytucji kultury, zawierających między innymi agregaty prądotwórcze, gaśnice, worki na piasek, koce gaśnicze, materiały do zabezpieczania obiektów oraz wiele innych niezbędnych artykułów zgłaszanych przez stronę ukraińską. Kolejne transporty są organizowane w koordynacji z potrzebami zgłaszanymi przez rząd i instytucje ukraińskie. Polskie instytucje kultury udzielają wsparcia artystom i pracownikom kultury. Szkoły i uczelnie artystyczne oferują naukę dla uczniów i studentów z Ukrainy.

Polskie ministerstwo kultury jest w bezpośrednim stałym kontakcie ze swoim ukraińskim odpowiednikiem. Polski minister kultury trzykrotnie przebywał na Ukrainie w trakcie wojny.

Ponadto polski rząd wspiera proces digitalizacji obiektów dziedzictwa kulturowego na Ukrainie oraz tworzenia cyfrowej platformy ich archiwizacji, ochrony, rozwoju i rozpowszechniania. Polska rozpoczęła także projekt inwentaryzacji strat obiektów architektury i stanowisk archeologicznych. Powołała również Centrum Lemkina (polski prawnik, twórca pojęcia „ludobójstwa”) badające dowody rosyjskich zbrodni wojennych na Ukrainie.

Z tej perspektywy zdecydowanie popieram prośbę naszego ukraińskiego partnera o zainicjowanie powołania europejskiego funduszu,  który umożliwi pokrycie pilnych ukraińskich potrzeb w obszarze kultury i mediów. Jeżeli miałoby być to zrealizowane poprzez 1% z naszych budżetów, powinniśmy o to apelować do wszystkich rządów państw członkowskich Unii Europejskiej. Kluczowe jest tempo podejmowania  działań –  procedury dotyczące udzielnej pomocy powinny być uproszczone do minimum.

Musimy pamiętać, że dziś serce Europy bije w Kijowie. To Kijów jest dziś europejską stolicą kultury. Ukraina, poświęcając życie swych obywateli, broni dziś Europy, europejskich wartości i europejskiej kultury przed rosyjskim barbarzyńcą. Unia Europejska musi wreszcie adekwatnie zareagować.

W zakresie współpracy Europejskich Stolic Kultury z ukraińskimi miastami liczę, że w przyszłości miasta ukraińskie będą ubiegać się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury w ramach konkursu dla krajów kandydujących i potencjalnych kandydatów. Dlatego apeluję do Komisji Europejskiej o przygotowanie uproszczonych procedur, które umożliwią udział ukraińskich miast w tych  konkursach.

Na koniec apeluję także do Komisji Europejskiej o przygotowanie natychmiast raportu podsumowującego konkretną pomoc Europy dla Ukrainy w obszarze kultury. Spodziewam się, że taki raport powinien zawierać konkrety, i  myślę, że europejska opinia publiczna oczekuje takiego raportu o faktach.

Myślę także, że Komisja Europejska powinn natychmiast zaproponować  plan wsparcia w oparciu chociażby o tę listę, którą dzisiaj przedstawił minister kultury i polityki informacyjnej Ukrainy Oleksandr Tkaczenko. To jest konkretna pomoc, która może tam przyjść. Pamiętajmy, że tam w tej chwili nie ma elektryczności, nie ma ogrzewania,, a zima jest inna niż w Brukseli - tam jest prawdziwa zima, śnieg i mróz, ludzie marzną, nie mają perspektyw i nadzieja jest coraz słabsza. Europa musi zdążyć z pomocą na czas.