Wiceminister Sellin przypomniał historię formowania się polskich sił zbrojnych, wskazując, że w ich skład weszli dawni żołnierze Wojska Polskiego, więźniowie gułagów, cywile, a wśród nich liczne grono artystów i ludzi kultury.

Udziałem wielu z nich stał się los uchodźców, trauma straty bliskich, trudy wojennego szlaku oraz powojenna tułaczka, a wreszcie życie z dala od ojczyzny. Wydarzenia z 1939 roku i utrata terytorium, spowodowały, że poza granicami naszego kraju znalazły się miejsca, które przez wieki spełniały istotną rolę kulturotwórczą, jako ośrodki naukowe, centra życia religijnego i artystycznego - dodał.

Generalny konserwator zabytków podkreślił, że Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego jest świadome szczególnej odpowiedzialności w sferze ochrony naszej wielokulturowej spuścizny. We współpracy z ekspertami, konserwatorami zabytków, historykami sztuki, zarówno polskimi, jak i zagranicznymi, angażuje się w ratowanie i ochronę polskich zabytków poza granicami kraju.

W 2021 roku Ministerstwo skierowało do Aleksandrii Profesora Jana Wiktora Sienkiewicza, wybitnego specjalistę, historyka sztuki, badacza polskiej sztuki emigracyjnej, w celu rozpoznania i opisania obrazów znajdujących się w Muzeum Sztuk Pięknych w Aleksandrii. Następnie ze środków Ministerstwa zostały sfinansowane prace konserwacyjne, które przywróciły obrazom dawny blask – wskazał dr Jarosław Sellin.

Wiceszef resortu kultury podziękował wszystkim, którzy przyczynili się do powstania wyjątkowej ekspozycji prac polskich artystów - żołnierzy armii gen. Andersa, w szczegółowości minister kultury Egiptu - Nevin Al-Kilani, ambasadorowi Polski w Egipcie - Michałowi Łabendzie, jak również kuratorom wystawy dyrektorowi Muzeum Sztuk Pięknych w Aleksandrii - Alemu Saidowi oraz prof. Janowi Wiktorowi Sienkiewiczowi. Wyraził nadzieję, że nowa przestrzeń wystawowa będzie inspirować do kolejnych, ambitnych pomysłów w polsko-egipskiej współpracy kulturalnej.

Wystawa oraz towarzyszący jej katalog z pewnością wzbudzą zainteresowanie niezwykłymi dokonaniami polskich artystów-żołnierzy, przyczynią się do podjęcia dalszych badań oraz do popularyzacji ich twórczości. Niech przypominają o historii i będą dowodem, że sztuka może rozwijać się nawet w najtrudniejszych czasach wojennej tułaczki, dając wytchnienie i wnosząc pierwiastek wolności. Niech będą dla wszystkich zwiedzających pięknym spotkaniem z polskim dziedzictwem, znajdującym się poza granicami kraju – podsumował wiceminister Jarosław Sellin.

Wystawa „Polscy artyści-malarze-żołnierze w Egipcie 1941-1946” - geneza

W 2022 r. mija dziesięć lat od rozpoczęcia działań archiwalno-badawczych, a następnie naukowo-publikacyjnych wokół spuścizny polskich artystów-żołnierzy Brygady Strzelców Karpackich, dowodzonej przez pułkownika Stanisława Kopańskiego. Oddział został sformowany w Syrii rozkazem generała Władysława Sikorskiego z 12 kwietnia 1940 r., a 12 stycznia 1941 r. zreorganizowany według założeń brytyjskich pod nazwą Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich (SBSK). W maju 1942 r. Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich została włączona do 2 Korpusu Polskiego pod dowództwem generała Władysława Andersa.

Generał Anders, tworząc wojsko i wyznaczając bojowy szlak, brał pod uwagę wszystkie aspekty codziennego życia, a co najważniejsze planował przyszłość i myślał o odrodzonej ojczyźnie oraz jej przyszłych społecznych potrzebach. Do formacji należeli nie tylko zawodowi żołnierze, ale i cywile. Jako znawca i miłośnik sztuki, gen. Anders szczególnie traktował utalentowanych żołnierzy. Umożliwił im nie tylko prowadzenie licznych gazet, szkicowanie codzienności wojennej, tworzenie scenografii okolicznościowej (ołtarze polowe czy dekoracje świetlic), ale starał się wpływać na ich rozwój artystyczny i edukację.

Osiągnięcia artystyczne zarówno tych, którzy od początku byli żołnierzami SBSK, jak i tych, którzy z gen. Andersem wydostali się z niewoli sowieckiej do Iranu w 1942 r. jako żołnierze utworzonego z Armii Polskiej na Wschodzie 2 Korpusu, stały się znaczącą częścią naukowego opracowania pt. „Artyści Andersa. Continuità e novità” autorstwa prof. Jana Wiktora Sienkiewicza.

W 2012 r. Agnieszka i Jarosław Dobrowolscy, którzy kierowali biurem architektonicznym „Archinos” w Kairze, natknęli się na prace polskich artystów znajdujące się w Muzeum Sztuk Pięknych w Aleksandrii. Poszukując merytorycznego partnera – badacza sztuki polskiej na emigracji – nawiązali kontakt z prof. Janem Wiktorem Sienkiewiczem. Zainicjowało to starania związane ze zdobyciem środków na pełne rozpoznanie przechowywanych w Muzeum Sztuk Pięknych w Aleksandrii dzieł polskich artystów-żołnierzy, ich naukowe opracowanie, konserwację i ostatecznie prezentację szerszemu gronu odbiorców. Do projektu włączyło się Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ambasada RP w Kairze, dzięki czemu dziewięć dzieł czterech polskich artystów z okresu II wojny światowej zostało poddanych pełnej konserwacji. W 80. rocznicę pierwszej wystawy dzieł polskich artystów w aleksandryjskim studio „L’Atelier” są one prezentowane na wystawie pt. „Polscy artyści-malarze-żołnierze w Egipcie 1941-1946”.

Muzeum Sztuk Pięknych w Aleksandrii

Muzeum Sztuk Pięknych w Aleksandrii zostało założone w 1904 r., kiedy władze miejskie otrzymały w darze od Edwarda Farida Heima kolekcję obrazów składającą się z 210 prac międzynarodowych artystów. W 1936 r. francuski kupiec baron de Menasha podarował willę w dzielnicy Moharram Bek w Aleksandrii na bibliotekę i galerię dzieł sztuki. Budynek został zniszczony podczas II wojny światowej. W 1954 r. powstała obecna siedziba muzeum, zbudowana w stylu modernistycznym w dzielnicy Moharam Bek w Aleksandrii.