Na brzegu Zalewu Kamieńskiego, który odgradza wyspę Wolin od stałego lądu, leży jedno z najstarszych miast Pomorza Zachodniego – Kamień Pomorski. Był to słowiański gród, którego ludność przyjęła chrzest w 1124 r. od biskupa Ottona z Bambergu. Znaczenie Kamienia wzrosło dzięki przeniesieniu tu w 1176 r. stolicy biskupstwa ze zniszczonego przez najady duńskie Wolina. Katedrę, której budowa trwała do połowy XV w., ufundował książę Kazimierz I. Budowlę wzniesiono z cegły oraz granitowych bloków i nadano jej formę trzynawowej bazyliki z transeptem, prezbiterium zakończonym apsydą, kaplicą biskupią, kapitularzem i przyległym do nawy wirydarzem. Od schyłku XII w. wokół katedry powstawały kanonie, budowane tradycyjnie w konstrukcji szkieletowej. W XV stuleciu z cegły wybudowano jedynie dwór biskupów i dom dziekana. W latach 1544-1648 mieściła się tu siedziba biskupów luterańskich, a później – do 1812 r. – luterańskiej kapituły. Katedra kamieńska wraz z towarzyszącą jej zabudową jest jednym z najcenniejszych zespołów historycznej zabudowy na terenie kraju.

MKiDN wspiera dotacją w ramach programu „Ochrona zabytków” remont dachów nawy, transeptów, prezbiterium, absydy i remont ściany szczytowej transeptu północnego kościoła katedralnego. 

Plac Katedralny 3-9
72-400 Kamień Pomorski 
https://katedra-kamienpomorski.pl/ 
https://zabytek.pl/pl/obiekty/kamien-pomorski-kamien-pomorski-zespol-katedralny

Zespół ten jest najstarszym i największym opactwem cysterskim na Pomorzu, a sama świątynia – najwcześniejszą budowlą na Pomorzu Zachodnim wykonaną w całości z cegły. Klasztor w Kołbaczu ufundowany został przez kasztelana szczecińskiego Warcisława II Świętoborzyca z rodu Gryfitów w 1173 r. Budowę prowadzono etapami, zaczynając od kościoła klasztornego. Pierwsza, romańska faza obejmowała prace w latach 1210-1247. Majstrowie z Brandenburgii, pomiędzy 2. poł. XIII w. a rokiem 1307, ukończyli korpus i fasadę świątyni w stylu wczesnogotyckim. Kościół został konsekrowany w 1347 r. Prace przy zabudowaniach klasztornych trwały do XV w. Po sekularyzacji klasztoru w roku 1535 dobra zakonne trafiły do księcia szczecińskiego Barnima XI, który zamienił opactwo w rezydencję i siedzibę książęcej domeny. Budynek kościoła podzielono na część sakralną i magazynową. W 1653 r. zniszczony majątek stał się własnością margrabiów brandenburskich. Niedługo potem pożar zniszczył dachy i strop nad magazynową częścią świątyni. Uszkodzeniu uległy również nawy boczne korpusu i krużganki klasztorne, które nie zostały już odbudowane.

MKiDN wspiera w ramach funduszy unijnych poprawę stanu zachowania i zwiększenie dostępności oraz atrakcyjności turystycznej pomnika historii RP „Kołbacz - założenie dawnego klasztoru cystersów, późniejszej letniej rezydencji książąt pomorskich i domeny państwowej” (15,7 mln zł w latach 2017-2022).

ul. Warcisława 8
74-106 Kołbacz 
https://zabytek.pl/pl/obiekty/kolbacz-kolbacz-zalozenie-dawnego-klasztoru-cystersow-pozniejsz

Miasto to było niegdyś ważnym punktem na skrzyżowaniu szlaków handlowych, a pierwsze ślady miejscowego osadnictwa pochodzą z VIII i IX w. Prawo magdeburskie nadał Stargardowi w 1243 r. książę pomorski Barnim I. Zrzeszone w Hanzie miasto przeżywało swoją świetność w późnym średniowieczu i z tym okresem wiąże się większość realizacji architektonicznych na jego terenie. Rdzeniem założenia było Miasto Dolne, usytuowane na wyspie rzeki Iny. Później powstało tzw. Miasto Górne. Podczas II wojny światowej Stargard poniósł ogromne i nieodwracalne straty materialne. Przetrwał kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Świata oraz mury obronne, zabytki należące do najwybitniejszych osiągnięć gotyckiej sztuki budowlanej Pobrzeża Bałtyku. Fara to jeden z najwspanialszych przykładów hanzeatyckiej świątyni miejskiej, łączącej tradycje francuskiego gotyku z ceglanym budulcem. Wznoszenie fary rozpoczęto w 1292 r., a zakończono pod koniec XV w. Budowla imponuje mistrzostwem rozwiązań konstrukcyjnych i finezją detalu architektonicznego. 

MKiDN wspiera ze środków unijnych prace konserwatorsko-restauratorskie w zabytkowej Kolegiacie pw. N.M.P. Królowej Świata w Stargardzie (17,6 mln zł w latach 2019-2023). Ponadto MKiDN przyznało dotację w ramach programu „Ochrona zabytków” na konserwację murów obronnych przy ul. Klasztornej oraz przywrócenie ich walorów ekspozycyjnych.

ul. Bolesława Krzywoustego 12
73-110 Stargard 
https://wirtualnakolegiatastargard.pl/ 
https://wirtualnakolegiatastargard.bdz.szczecin.pl/ 
http://www.muzeum-stargard.pl/ 
https://zabytek.pl/pl/obiekty/stargard-stargard-szczecinski-zespol-kosciola-pw-najswietszej-m 

Wczesnogotycki granitowy kościół w Brzesku wzniesiony został ok. 1300 r., natomiast od XVI w. służył protestantom. W latach 1814-1817 w miejsce spalonej wieży powstała wolnostojąca neogotycka dzwonnica, projektu Karla Friedricha Schinkla. Od 1945 r. kościół jest świątynią rzymskokatolicką, od 1951 r. parafialną, a od 1992 r. o randze Sanktuarium Maryjnego.

Osobliwością świątyni jest drewniana imitacja sklepienia krzyżowo-żebrowego, której wykonawcą był w 1697 r. młynarczyk Michael Pahl z Brzeska. Ciesielska konstrukcja dzieli wnętrze zwisającymi sterczynami na dwie „nawy”. Powierzchnię pozornego sklepienia i półkoliste ściany tarczowe pod wysklepkami pokrywa polichromia, która przedstawia unoszące się wśród obłoków chóry anielskie, chwalące Boga śpiewem i grą na instrumentach.

Brzesko 64
74-211 Brzesko
https://zabytek.pl/pl/obiekty/brzesko-kosciol-parafialny-pw-narodzenia-nmp

Przez stulecia istniały w Buku aż trzy siedziby szlacheckie. W połowie XIII w. osiadła tu rodzina von Plötz, wznosząc zamek na miejscu wcześniejszego grodu stożkowatego. Od 1380 r. zamek stał się główną siedzibą pochodzącego z Flandrii rodu von Flemmingów, który z czasem podzielił się na trzy linie. „Stary zamek” wzmiankowany jeszcze w 1587 r., stał się ruiną w wieku XVII. Przetrwały jedynie pozostałości niemal dwumetrowych murów budowli, otoczonej trzema pasmami wałów.

Renesansowy dwór w Buku wzniesiony został na początku XVI w. przez Heinricha von Flemminga na fundamentach starszej, XV-wiecznej budowli. Pierwotnie parterowy, został w 1571 r. podwyższony o drugą kondygnację przez wnuka Heinricha, Richarda, a w 1611 r. ukończony przez syna Richarda – Kaspra. Był własnością rodziny von Flemmingów do 1945 r.. Po wojnie stał się częścią miejscowego PGR-u. Odbudowany w latach 1981-1991, służy obecnie jako miejsce imprez kulturalnych, dom pracy twórczej i magazyn książek. Jest budynkiem piętrowym, o dwutraktowym wnętrzu z przelotową sienią i sklepionymi salami na parterze.

Najmłodsza z siedzib szlacheckich Buku położona była na zachodnim skraju parku dworskiego. Otoczone wałem i fosą założenie o początkach sięgających XIV lub XV w. składało się z dworu i budynków gospodarczych. W centralnej części znajdował się właściwy dwór (budynek mieszkalny), którego pozostałości nadal są widoczne na powierzchni stanowiska. Wzniesiony w 1696 r. dwór był budynkiem ryglowym, piętrowym, na wysokim podpiwniczeniu. Rozplanowany został na rzucie zbliżonym do litery „L”. Oprócz domu mieszkalnego w obrębie założenia znajdował się browar, obora, mała i duża stodoła oraz owczarnia. Wszystkie obiekty uległy zniszczeniu po 1945 r.

https://zabytek.pl/pl/obiekty/g-288393 
https://zabytek.pl/pl/obiekty/buk-dwor
https://zabytek.pl/pl/obiekty/g-288391 

Kuźnia w Dolsku, wybudowana w 1781 r., związana była z miejscowym majątkiem dworskim von Luedersa. Jest to jeden z najcenniejszych i najstarszych zabytków techniki wiejskiej na terenie woj. zachodniopomorskiego – unikatowy przykład kuźni z podcieniami i charakterystycznym murem pruskim. We wnętrzu wyeksponowano palenisko z okapem i narzędzia kowalskie. Ten niewielki budynek, stojący w środku wsi, jest swoistym „zaproszeniem” do zwiedzania innych zabytków w Dolsku: barokowego kościoła, monumentalnego pałacu neogotyckiego i parku angielskiego. 

Dolsk 22

https://www.skansenprzydrodze.pl/dolsk 

https://zabytek.pl/pl/obiekty/dolsk-kuznia

Willę tę wzniesiono prawdopodobnie w latach 1896-1897. To największy i najstarszy pensjonat na terenie dawnego Ost-Dievenow (części dzisiejszego Dziwnowa). Willę wzniesiono w formach eklektycznych, typowych dla dojrzałego historyzmu. W architekturze pensjonatu nawiązano do manieryzmu północnoeuropejskiego zwanego Deutsche Renaissance, romanizmu oraz form architektury wiejskiej wyrażanych wówcza poprzez malownicze opracowanie bryły, części wzniesione w konstrukcji ryglowej, charakterystyczne wystające dachy z naczółkami oraz ozdobną konstrukcję rygli i mieczy pod okapami (te elementy widoczne są na starych fotografiach).

ul. Adama Mickiewicza 3
72-420 Dziwnów 

W 1278 r. Iwięcino zostało zakupione od biskupa kamieńskiego przez konwent cystersów z Bukowa Morskiego. Zapewne u schyłku XIV w. cystersi wznieśli tutejszy kościół, do którego w latach 20. wieku XVI dobudowano wieżę. Od 1535 r. świątynia służyła ewangelikom, a w XVII i XVIII w. uzyskała bogaty manierystyczny i barokowy wystrój oraz wyposażenie wnętrza, m.in. ołtarz, ambonę i malowidło „Sąd Ostateczny” na stropie. To ostatnie dzieło, wykonane w 1697 r. na zlecenie pastora Malichiusa, zostało w latach 1908-1909 powtórnie odkryte, odsłonięte i odrestaurowane.

https://pomorzezachodnie.travel/Poznawaj-Region-Atrakcje_regionu/a,2608/Kosciol_filialny_pw_Matki_Boskiej_Krolowej_Polski_w_Iwiecinie_parafia_Osieki 

Jest to czworoboczna zagroda ryglowa z poł. XIX w., stanowiąca charakterystyczny element chłopskiej zabudowy w pasie nizin nadmorskich. Pierwotnie czterobudynkowa, zamknięta, z budynkiem bramnym na froncie i okazałą chałupą w głębi siedliska. Budynki wzniesione są w tradycyjnej technice reglowej ze strychułowym (glinianym) wypełnieniem. Obecnie zagroda pozostaje czynnym gospodarstwem rolnym, agroturystycznym. Właściciel jest animatorem działań edukacyjnych z zakresu historii kultury rolnej i tradycji budowlanych, odbywają się tu m.in. tradycyjne żniwa. Odrestaurowana zagroda, użytkowana zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem, stanowi wzorcowy przykład ochrony zabytkowego zespołu architektonicznego. 

Gosław 66
72-332 Gosław
https://zabytek.pl/pl/obiekty/goslaw-chalupa-z-budynkiem-bramnym

Grodzisko to powstało w 2. połowie VIII w. i było zamieszkane przez słowiańskie plemię Pyrzyczan. Stanowi przykład wczesnośredniowiecznego budownictwa obronnego. Otacza je pojedynczy pierścień stromych wałów i fosa. W dwóch miejscach umocnień występują czterometrowe przerwy, które są pozostałościami przejazdów bramnych. Od północy do grodziska przylega podgrodzie, oddzielone od pozostałego terenu płytszą fosą. Nie jest to jedyny ciekawy obiekt w tej okolicy. Ok. 600 m na południe od opisywanego grodziska, na przeciwległym brzegu rzeki Płoni, znajduje się kolejny taki obiekt, pochodzący z tego samego okresu. Ponadto w Kołbaczu stoi jeszcze dawny klasztor cysterski.

https://zabytek.pl/pl/obiekty/g-293158

Kościół w Krupach jest najstarszą na Pomorzu Zachodnim świątynią wzniesioną w technice szkieletowej (ryglowej) – kościół ten powstał ok. 1400 r. Budowę rozpoczęto od wzniesienia ceglanej wieży i prawdopodobnie zamierzano wybudować murowaną nawę. Zamiast tego do kościoła dobudowano szkieletowy korpus z wielobocznym zamknięciem od wschodu, nakryty wysokim dachem dwuspadowym. To niezwykle interesujący obiekt, ponieważ został obmurowany, a tym samym ukryty pod XVI-wiecznym „kostiumem” późnogotyckich ścian ceglanych. Mamy tu do czynienia z unikatowym kościołem, dla którego brak analogii zarówno na terenie Polski, jak i Niemiec.

Krupy 21
21-140 Krupy
https://zabytek.pl/pl/obiekty/krupy-kosciol-fil-pw-matki-boskiej-ostrobramskiej

Ruiny tej fabryki położone są w północno-zachodniej części Polic. W latach 1938-1945 produkowano tu benzynę lotniczą i oleje napędowe – głównie na potrzeby Luftwaffe, ale i U-Bootów. Polickie zakłady zajmowały w sumie powierzchnię 200 ha i należały do dużych tego rodzaju obiektów w nazistowskich Niemczech. Przy obsłudze tak rozległego kompleksu zatrudniano robotników cywilnych, pracowników przymusowych, jeńców wojennych oraz więźniów obozu koncentracyjnego. Ten imponujący zespół, częściowo zniszczonych przez alianckie naloty żelbetowych budowli zachował stan z 1945 r.

ul. Licealna 1
72-010 Police
http://www.skarb.police.pl//fabryka.html 

Budynek przeładunkowo-magazynowy nr 7 w porcie szczecińskim jest nie tylko ciekawym zabytkiem techniki, lecz również świadectwem historii. Według niemieckiej prasy z lat 20. XX w. port szczeciński był przed I wojną światową trzecim pod względem wielkości portem morskim w Niemczech. Jednak po 1918 r. w wyniku odrodzenia się państwa polskiego, budowy portu w Gdyni oraz polsko-niemieckiej wojny gospodarczej sytuacja portu szczecińskiego uległa pogorszeniu. Odpowiedzią na niekorzystną sytuację geopolityczną miała być modernizacja tego portu i obniżanie kosztów jego funkcjonowania.

Autorami projektu budynku przeładunkowo-magazynowego, w którym wyraźne są wpływy funkcjonalizmu, byli Herman Schulze i Gustaw Fabricius. Budowę rozpoczęto jesienią 1926 r. i ukończono w stanie surowym w 1928 r. Obiekt do użytku oddany został w 1929 r.               

ul. Bytomska 7
70-603 Szczecin

W 1907 r. powołano w Szczecinie stowarzyszenie miłośników wielkiego kanclerza, którego celem miało być wzniesienie pomnika ku jego czci. Wybrano projekt „Adlerhorst II” (Orle gniazdo) Wilhelma Kreisa z Düsseldorfu. Problemy finansowe oraz wybuch I wojny światowej mocno okroił te plany. Zrezygnowano z posągów dwóch bohaterów, które miały być ustawione przed schodami budowli, oraz z monumentalnego posągu… Bismarcka. Skromnego otwarcia pomnika dokonano 10 sierpnia 1922 r. Budowla ma charakter eklektyczny i łaczy w sobie różne formy nawiązujące do sztuki archaicznej i antycznej – co miało z kolei wyrażać sztukę pradawnych German. W stylistyce wieży nawiązano do grobowca Teodoryka (protoplasty państwa niemieckiego, w tym czasie niewłaściwie uważanego za pierwszego władcę germańskiego).

ul. Narciarska 5A
71-737 Szczecin 
https://zabytek.pl/pl/obiekty/szczecin-wieza-bismarcka

To regionalne przekazy, zjawiska, żywe tradycje związane z okresem bożonarodzeniowym i nieodłącznym kolędowaniem. Trzebiatów jest miastem, w którym cztery religie i cztery kościoły (rzymskokatolicki, prawosławny, ewangelicko-augsburski i greckokatolicki) „spotykają się”, by wspólnie pielęgnować i chronić przekazy, wartości kulturowe charakterystyczne dla danego wyznania. Ludność napływowa, osiedlająca się w Trzebiatowie, przywoziła ze sobą nie tylko dobytek materialny, lecz również wspomnienia, fotografie, obrzędy, tradycje, folklor, instrumenty, muzykę, rytuały. Przy zakorzenianiu się w nową ziemię, nowe sąsiedztwo, pielęgnacja tych wartości stała się bardzo ważnym składnikiem codziennego życia. Elementy poszczególnych kultur ukazane są w obrzędach, zwyczajach, rytuałach, pieśniach, widowiskach religijnych, potrawach czy sposobach świętowania – np. w szykowaniu ozdób świątecznych, śpiewaniu kolęd, pieśni pasterza, szczedriwek, pastorałek, pieśni cerkiewnych czy w tradycyjnym chodzeniu po kolędzie.

Spotkanie Czterech Świec to wydarzenie, które to wzmacnia więzi społeczne, angażuje lokalnych mieszkańców w kultywowanie tradycji i wielokulturowości. Uczy tolerancji i zrozumienia dla wyznawców różnych religii.