Celem projektu „Zaginieni, ale nie zapomniani żołnierze Polskich Sił Zbrojnych” jest przywracanie pamięci o poległych niemających imiennych nagrobków oraz identyfikacja bezimiennych grobów żołnierzy na cmentarzach wojennych w Europie Zachodniej (we Francji, Belgii, Holandii, Niemczech oraz Włoszech). Projekt jest realizowany od 2017 roku i w ciągu  6 lat przywrócono tożsamość i nazwiska na grobach 11 bohaterów.

Kapral Mieczysław Szymański – żołnierz 2. Pułku Pancernego, wchodzącego w skład 1. Dywizji Pancernej, pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Langannerie we Francji 

Mieczysław Szymański urodził się 7 kwietnia 1917 roku w Karolinie, powiat Lublin, w rodzinie Lucjana i Marianny z domu Dankiewicz. Mieszkał w Lublinie, gdzie ukończył 3 klasy gimnazjum. Służbę w Wojsku Polskim rozpoczął 4 listopada 1937 roku w 9. Batalionie Pancernym. 19 marca 1938 roku został awansowany do stopnia kaprala. W kampanii polskiej 1939 roku wziął udział służąc w macierzystej jednostce. W kampanii francuskiej 1940 roku walczył w szeregach 2. Batalionu Czołgów, wchodzącego w skład 10. Brygady Kawalerii Pancernej. Z Francji przez Afrykę, w grudniu 1942 roku, dotarł do Wielkiej Brytanii, gdzie otrzymał przydział do 2. Pułku Pancernego, z którym ruszył do akcji na kontynencie w sierpniu 1944 roku. 8 sierpnia 1944 roku jego jednostka stoczyła bój pod Saint – Aignan de Cramesnil w Normandii. Krwawa walka pułku zapadła w pamięć dowódcy jednostki - podpułkownika Stanisława Koszutskiego, który po latach opisał okoliczności śmierci kaprala Mieczysława Szymańskiego, służącego w szwadronie dowodzenia: Czołg ppor. Wernera z mego plutonu wyprzedził mnie przy wychodzeniu z wyrwy. Werner dogania 2-gi szwadron i dostaje pocisk z boku. Załoga wyskakuje. Strzelec Szymański zabity, ppor. Werner ranny, pchor. Papé kładzie się na niego ochraniając własnym ciałem, później wciągnie go pod rozbity czołg. Szczątki kaprala Mieczysława Szymańskiego, jako bezimiennego żołnierza, złożono w grobie, na Polskim Cmentarzu Wojennym w Langannerie, dopiero w 1947 roku.

Ustalenie miejsca pochówku kaprala Mieczysława Szymańskiego to efekt współpracy pracowników Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Adriana Pohla, eksperta w tematyce grobownictwa wojennego, współpracującego z resortem kultury od początku projektu.

Kapral Mieczysław Szymański to czwarty żołnierz 1. Dywizji Pancernej, którego nazwisko zostało przywrócone na bezimiennej mogile w ramach ministerialnego projektu.

Plutonowy Edward Morchonowicz – żołnierz 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej pochowany na Cmentarzu Wojennym Wspólnoty Narodów Arnhem-Oosterbeek w Holandii 

Edward Morchonowicz urodził się 15 listopada 1915 roku w Żółkiewce, powiat Krasnystaw. Przed II wojną światową służył w 24. Pułku Ułanów w Kraśniku. W 1935 roku ukończył szkołę podoficerską i został podoficerem nadterminowym. W 1937 roku ukończył z wyróżnieniem kurs instruktorski w 3. Pułku Ułanów w Tarnowskich Górach, a w 1938 roku ukończył kurs dowódców pocztu w macierzystym pułku. Wziął udział w zajęciu Zaolzia. W kampanii wrześniowej 1939 roku walczył w szeregach 24. Pułku Ułanów. 19 września 1939 przekroczył ze swoją jednostką węgierską granicę. Po przybyciu do Francji został żołnierzem 10. Brygady Kawalerii Pancernej, udziału w walkach jednak nie wziął. Został ewakuowany do Anglii w czerwcu 1940 roku. Już na początku 1942 r. starał się o przeniesienie do Brygady Spadochronowej, jednak z uwagi na wysokie kwalifikacje i dobrą opinię nie otrzymał zgody. Swoją postawą wymusił nowy przydział pod koniec 1942 roku.

W 1. Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej przeszedł przeszkolenie otrzymując odznakę skoczka spadochronowego nr 2669. Do akcji, razem z III batalionem, wszedł 21 września 1944 roku, w czasie operacji Market Garden, skacząc w Driel. W nocy z 22/23 września wraz z 36 żołnierzami ze swojej 8. kompanii przeprawił się przez Ren, by wspomóc w Oosterbeek żołnierzy z brytyjskiej 1. Dywizji Powietrznodesantowej. Poległ 24 września 1944 roku wskutek ostrzału artyleryjskiego. W 1945 roku jego szczątki zostały przeniesione na Cmentarz Wojenny Wspólnoty Narodów Arnhem-Oosterbeek, gdzie spoczęły w bezimiennej mogile. Pośmiertnie plutonowy Edward Morchonowicz został odznaczony Krzyżem Walecznych.

Bombardier Kazimierz Chartanowicz – żołnierz 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej pochowany na Cmentarzu Wojennym Wspólnoty Narodów Arnhem-Oosterbeek w Holandii

Kazimierz Chartanowicz urodził się 30 lipca 1922 roku w Baranowiczach pod Grodnem W 1935 roku ukończył 5-tą klasę szkoły powszechnej w Tryczach. Po agresji sowieckiej na Polskę w 1939 roku wraz rodziną został zesłany w głąb Związku Sowieckiego. Po zawarciu układu Sikorski-Majski wstąpił do formującego się na terenie ZSRR Wojska Polskiego. 24 stycznia 1942 został wcielony do 4. Batalionu Pancernego, zaś 17 września 1942 roku został zaprzysiężony w 5. Kresowym Pułku Artylerii Przeciwpancernej. W czerwcu 1943 roku przybył do Anglii, gdzie został żołnierzem Dywizjonu Artylerii Przeciwpancernej w 1. Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. 20 lutego 1944 został awansowany do stopnia bombardiera (starszego strzelca). Kazimierz Charatanowicz do akcji ruszył 19 września 1944,  lądując szybowcem czasie operacji Market Garden. 20 września zajął pozycję ze swoim działem w dolnym Oosterbeek koło domu Kate ter Horst przy ulicy Benedendorpsweg. 25 września 1944 zginął raniony śmiertelnie odłamkiem. Został pochowany razem ze swoim kolegą z załogi działa - bombardierem Józefem Skaczko na tyłach domu Kate ter Horst. W 1945 roku jego szczątki zostały przeniesione na Cmentarz Wojenny Wspólnoty Narodów Arnhem-Oosterbeek, gdzie spoczęły w bezimiennej mogile.

Ustalenie miejsca pochówku plutonowego Edwarda Morchonowicza oraz bombardiera Kazimierza Chartanowicza to efekt współpracy pracowników Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Mateusza Mroza, eksperta w tematyce 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej.

Plutonowy Edward Morchonowicz oraz bombardier Kazimierz Chartanowicz to drugi i trzeci żołnierz 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej, których nazwiska zostały przywrócone na bezimiennych mogiłach ramach ministerialnego projektu.  

Kapral Teofil Niemeczek – strzelec pokładowy 300. Dywizjonu Bombowego Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, pochowany Cmentarzu Wojennym Wspólnoty Narodów w Bergen op Zoom w Holandii 

Teofil Niemeczek urodził się w rodzinie Władysława Niemeczka i Anny z domu Launar 22 września 1915 r. w Kleszczowie w ówczesnym powiecie piotrkowskim. W 1929 r. ukończył naukę w szkole powszechnej w Warszawie, a cztery lata później, w 1933 r. został absolwentem stołecznej Średniej Szkoły Technicznej Kolejowej uzyskując uprawnienia ślusarza mechanika. W listopadzie 1937 r. wstąpił do wojska i otrzymał przydział do 1. Pułku Lotniczego w Warszawie. W następnym roku przeszedł trzymiesięczny kurs w szkole podoficerskiej zakończony awansem na stopień starszego szeregowca. W sierpniu tego samego roku przeszkolił się jako kierowca-mechanik.

W dniu ataku Niemiec na Polskę 1 września 1939 r. służył w składzie Bazy Lotniczej nr 1 Warszawie-Okęciu. W trakcie walk ewakuował się wraz jednostką na wschód kraju, a następnie przekroczył granicę Rumunii, gdzie został internowany. W listopadzie 1939 r. wraz z transportem lotników, drogą morską przedostał się do Francji. Tam przydzielono go jako mechanika do Centrum Wyszkolenia Lotnictwa Polskiego w Lyon-Bron.

Po klęsce Francji, pod koniec czerwca 1940 r. został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie przyjęto go do Polskich Sił Powietrznych z nr ewidencyjnym 792834. 20 października 1940 r. rozpoczął szkolenie wstępne w Centrum Wyszkolenia Ziemnego w Blackpool. 26 kwietnia 1941 r. trafił na kurs dla strzelców pokładowych w 4 Bombing and Gunnery School w West Freugh. Po jego ukończeniu z dniem 7 czerwca 1941 r. i uzyskaniu stopnia brytyjskiego sierżanta (Sergeanta) RAF powrócił do Blackpool, aby miesiąc później, 4 lipca 1941 r. zostać przydzielonym na szkolenie operacyjne w 18 Operational Training Unit w Bramcote. Ostatni etap szkolenia zakończył 7 sierpnia 1941 r. i tego samego dnia zameldował się z całą załogą dowodzoną przez P/O Zygmunta Radeckiego w 300. Dywizjonie Bombowym stacjonującym w Hesmwell. Tydzień później otrzymał awans na kaprala. Już 18 sierpnia 1941 r. wziął udział w pierwszym locie bojowym na bombardowanie Rotterdamu. Jako I pilot z jego załogą poleciał wówczas dowódca Eskadry „A” S/Ldr Romuald Suliński. W trakcie kolejnych lotów bombardował najciężej bronione miasta III Rzeszy m.in. Mannheim, Essen, Hamburg, Bremę, Kilonię. Nocą 7/8 listopada 1941 r. wziął udział w operacji bombardowania Berlina. 

Poległ w 23. locie bojowym nocą 26/27 marca 1942 r. na bombardowanie Essen. Podczas powrotu znad celu, jego Wellington Z1269 BH-L pilotowany przez F/O Bogumiła Żelazińskiego został zestrzelony w okolicach lotniska De Kooy (obecnie Den Helder) w północno-zachodniej Holandii przez nocnego myśliwca pilotowanego przez Obtl. Egmonta Prinz zur Lippe-Weissenfelda z 5./NJG2. Samolot rozbił się w morzu wraz z całą załogą.

Za zasługi bojowe kpr. Sgt Teofil Niemeczek został odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, trzykrotnie Krzyżem Walecznych oraz Medalem Lotniczym (pośmiertnie) i Polową Odznaką Strzelca Samolotowego nr 132.

Ustalenie miejsca pochówku kaprala Teofila Niemeczka to efekt współpracy pracowników Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie oraz Pana Adriana Pohla. 

Kapral Teofil Niemeczek to piąty lotnik, którego nazwisko zostało przywrócone na bezimiennej mogile w ramach ministerialnego projektu.

---

(oprac. Grzegorz Korcz)