Decyzja o zakazie dalszej działalności Muzeum Czynu Niepodległościowego została podjęta przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na mocy ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach oraz Kodeksu postępowania administracyjnego. Jej celem jest zabezpieczenie przez Muzeum Narodowe w Krakowie zbiorów związanych z walką Polaków o niepodległość, m.in. eksponatów odnoszących się do historii Legionów Polskich, organizacji patriotycznych i niepodległościowych, a także pamiątek po marszałku Józefie Piłsudskim i marszałku Edwardzie Rydzu-Śmigłym, oraz doprowadzenie do utworzenia na ich bazie nowej ekspozycji w odrestaurowanym Domu im. Józefa Piłsudskiego pod niezmienioną nazwą Muzeum Czynu Niepodległościowego.

Przyczyny decyzji o zakazie działalności Muzeum Czynu Niepodległościowego

W 2018 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zaniepokojony alarmującymi informacjami płynącymi także ze strony organizatora Muzeum Czynu Niepodległościowego w Krakowie – Związku Legionistów Polskich podjął decyzję o przeprowadzeniu kontroli, mającej na celu ustalenie stanu faktycznego Muzeum zlokalizowanego w Domu im. Józefa Piłsudskiego na krakowskich Oleandrach.

Kontrola przeprowadzona w dniach 5-7 marca 2018 r. wykazała szereg poważnych uchybień w funkcjonowaniu Muzeum, w tym także w zakresie bezpieczeństwa zbiorów i zwiedzających. Muzeum otrzymało zalecenia pokontrolne, których – głównie z powodu braku środków finansowych i możliwości organizacyjnych – nie zrealizowało. W tej sytuacji Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, kierując się dobrem dziedzictwa narodowego, którego częścią są zbiory Muzeum Czynu Niepodległościowego, jak i jego siedziba – zabytkowy Dom im. Józefa Piłsudskiego przy Alei 3. Maja 7 w Krakowie, zaproponował rozwiązanie zawarte w liście intencyjnym podpisanym 2 listopada 2018 r. przez Związek Legionistów Polskich i Muzeum Narodowe w Krakowie.

Zgodnie z zapisami zawartymi w liście intencyjnym Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie zobowiązał się, że obejmie zbiory Muzeum Czynu Niepodległościowego należytą opieką merytoryczną i konserwatorską, będzie prowadzić oddział MNK pod nazwą Muzeum Czynu Niepodległościowego oraz powoła kolegium ds. nowego oddziału, w skład którego wejdą m.in. przedstawiciele Związku. Natomiast Związek Legionistów Polskich zobowiązał się do przekazania zbiorów Muzeum Narodowemu w Krakowie do 30 listopada 2019 r. na podstawie odpowiednich umów. Niestety, mimo pełnej gotowości Muzeum Narodowego w Krakowie, do podpisania umów nigdy nie doszło.

Wobec niezrealizowania przez Związek, będący organizatorem Muzeum, zaleceń pokontrolnych oraz niewywiązania się z ustaleń zawartych w liście intencyjnym podpisanym przez Związek Legionistów Polskich i Muzeum Narodowe w Krakowie, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wszczął w oparciu o przepis art. 8 ust. 2 ustawy o muzeach postępowanie administracyjne w sprawie zakazu dalszej działalności Muzeum Czynu Niepodległościowego w Krakowie.

W toku postępowania zapoznano się wnikliwie ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, ze stanowiskiem Związku Legionistów Polskich wobec ustaleń MKiDN oraz w szczególności z treścią opinii Rady do Spraw Muzeów i Miejsc Pamięci Narodowej, zawartej w uchwale podjętej podczas jej posiedzenia w dniach 7-8 listopada 2019 r.

Decyzja o zakazie dalszej działalności Muzeum Czynu Niepodległościowego została podjęta po uprzednim podjęciu wszelkich przewidzianych prawem czynności (kontrola, zalecenia pokontrolne, list intencyjny, wielokrotne spotkania i mediacje) i przede wszystkim w trosce o dobro dziedzictwa narodowego.