Polska w Libanie

System gospodarczy i najwazniejsze strategie gospodarcze

Rynek libański jest importochłonny. Formalnych barier jest stosunkowo niewiele i są związane albo z ochroną rodzimej produkcji, jak np. cementu, albo środowiska. Należy jednak zwrócić uwagę na rozbudowaną biurokrację i korupcję, które mogą utrudnić realizację transakcji „w świetle obowiązujących przepisów”. Istotne znaczenie ma w tym wypadku posiadanie odpowiedniego partnera po stronie libańskiej, znającego lokalne realia i umiejącego się w nich poruszać.

Rozpoczęcie działalności gospodarczej w Libanie jest stosunkowo proste i dostępne dla wszystkich (kompleksowy poradnik oraz inne przydatne informacje w tym zakresie znajdziecie Państwo tutaj). Problemem jest jednak dość duża korupcja. Transparency International (TI) podaje, że Liban zajmuje pod tym względem 136 miejsce na świecie (na 183 kraje w rankingu) i 14 na 20 wśród krajów MENA. Według raportu Banku Światowego Doing Business  otwarcie działalności gospodarczej w Libanie wymaga średnio pięciu kroków i dziewięciu dni, w porównaniu ze średnią 8.2 kroków  i 20.9 dni w regionie MENA. Liban uczestniczy w arabskim bojkocie produktów z Izraela. Należy mieć świadomość, że zakazany jest wwóz produktów opatrzonych napisami w języku hebrajskim z uwagi na fakt, iż obowiązuje zakaz importu wszelkich produktów wyprodukowanych w Izraelu. Znane są przypadki zwrotu całego kontenera, którego towar na opakowaniach posiadał napisy w tym języku.

Choć nie należy tego postrzegać w kategorii bariery, lokalni przedsiębiorcy zainteresowani podjęciem współpracy z firmami polskimi (generalnie zagranicznymi) dążą do zapewnienia sobie wyłączności na ich reprezentowanie w Libanie, a nie raz we wszystkich krajach arabskich. Umowę o ewentualnym przedstawicielstwie należy konstruować kładąc nacisk na zabezpieczenie własnych interesów, w szczególności precyzując oczekiwania, uzależniając wypłatę ew. prowizji od efektów współpracy oraz zabezpieczając możliwość rozwiązania współpracy w przypadku braku satysfakcjonujących rezultatów.

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Liberalna gospodarka Libanu opiera się głównie na zasadzie konkurencji i własności prywatnej.

•    Usługi

Dominującym sektorem są usługi, które przynoszą około 60% PKB. W tym sektorze największe zyski przynoszą usługi handlowe, turystyka oraz usługi finansowe. Pozostałe działy to usługi medyczne i szkolnictwo wyższe.

•    Handel

Ważną rolę w operacjach handlowych odgrywa port w Bejrucie. Po II Wojnie Światowej stolica Libanu stała się głównym portem zasilającym kraje arabskie. Jego aktywność została zawieszona w czasie wojny domowej, a obecnie, po zakończeniu prac nad jego rekonstrukcją, port wrócił do stanu dawnej świetności. Wdrażane są również projekty dotyczące jego ekspansji i dalszej eksploatacji.

•    Turystyka

Strategiczne położenie Libanu, jego naturalne piękno i łagodny klimat sprzyja rozwoju turystyki. Istotnym czynnikiem jest też dobrze przygotowana kadra w tym sektorze. Inwestuje się duże ilości prywatnych funduszy w celu odbudowy libańskiego zaplecza turystycznego po wojnie – do kraju wróciły światowej klasy hotele i rozbudowano różnego rodzaju atrakcje turystyczne. Zyski z tego sektora zasilane są też przez libańską diasporę, która regularnie odwiedza kraj i korzysta z jego usług turystycznych oraz turystów z rejonu Zatoki Perskiej. Negatywnie oddziałuje jednak trwający w sąsiedniej Syrii konflikt, przez co również Liban postrzegany jest stereotypowo jako miejsce potencjalnie niebezpieczne.

•    Usługi finansowe

Usługi finansowe zapewniane są głównie przez banki komercyjne i inwestycyjne oraz zakłady ubezpieczeniowe. System bankowości jest uważany za kluczowy dla libańskiej gospodarki, ponieważ stanowi punkt wejściowy dla wpływu kapitału wykorzystywanego w działaniach rozwojowych regionu.

•    Budownictwo

Po wojnie Liban doświadcza silnej rewitalizacji systemu budownictwa zasilanego zarówno przez krajowe, jak i zagraniczne zasoby (duże wsparcie okazały m.in. kraje Zatoki Perskiej). Zauważyć można było znaczną tendencję wzrostową cen nieruchomości, które obecnie są już stabilne.

•    Przemysł

Przemysł w Libanie opiera się głównie na produkcji cementu, papieru, detergentów, kosmetyków, leków, baterii, odzieży oraz przetworów spożywczych. Rząd oferuje różnego rodzaju wsparcie finansowe dla zakładów przemysłowych – m.in. obniżone opłaty celne oraz ulgi podatkowe.

•    Rolnictwo

Około jednej trzeciej terytoriów Libanu to grunty uprawne. Najżyźniejsze gleby zlokalizowane są wzdłuż linii brzegowej oraz w dolinie Bekaa. Różnorodność ukształtowania terenu i klimatu pozwala na uprawy wielu rodzajów warzyw, owoców i zbóż.

Polityka kursowa

Funt libański (od lat 90-tych do 2020 roku był sztucznie utrzymywany na poziomie 1500 LL – 1 USD, zaś obie waluty funkcjonowały równolegle. Obecnie kurs oficjalny pozostaje na poziomie 89 500 LL – 1 USD. W użyciu są banknoty: 1.000LL, 5.000LL, 10.000LL, 20.000 LL, 50.000 LL, 100.000 LL; monety, 250 LL i 500 LL. Wszędzie można płacić zarówno funtami jak i dolarami, ale reszta wydawana jest zazwyczaj w funtach. Z bankomatu można wypłacić obydwie waluty.*

*od przełomu 2019 i 2020 roku Liban boryka się z głębokim kryzysem gospodarczo – ekonomicznym, banki wprowadziły ograniczenia w wypłacie USD i transferach środków poza granice kraju. Sytuacja w tym zakresie jest bardzo płynna i wymaga bieżącej aktualizacji. 

Surowce i technologie krytyczne

Wapień, rudy żelaza, sól, granit, urodzajna gleba, znaczne zasoby wody w regionie cierpiącym na jej niedobór. W ostatnich latach odkryto zasoby ropy naftowej i gazu ziemnego we wschodniej części basenu M. Śródziemnego, które określane są jako „znaczne” (zasoby ropy szacuje się na ok. 1,7 mld baryłek, a gazu - 122 bilionów m3). Są to jedne z ostatnich, konwencjonalnych dużych złóż tych surowców, których eksploracja rozpoczęła się dopiero w 2020 roku. 

Stan infrastruktury

W Bejrucie znajduje się Międzynarodowy Port Lotniczy im. Rafika Haririego oraz główny port morski (towarowy). Drugi pod względem ważności jest port morski w Trypolisie. Wzdłuż wybrzeża przebiega autostrada (nie w pełni odpowiadająca temu pojęciu w rozumieniu europejskim) – najważniejsza arteria komunikacyjna Libanu. Pozostałe drogi mają charakter lokalny, z wyjątkiem trasy Bejrut – Damaszek, która częściowo spełnia kryteria drogi ekspresowej. Prowadzi ona do głównego przejścia granicznego z Syrią w Maasna.

Od wybuchu wojny domowej w 1975 r nie funkcjonuje transport kolejowy. Transport publiczny jest bardzo słabo rozwinięty, brak metra, tramwajów/ trolejbusów, a nawet regularnych linii autobusowych, zamiast których funkcjonują prywatne busy, zatrzymujące się w zwyczajowych, lub przypadkowych miejscach (brak regularnych przystanków). Podstawowym środkiem komunikacji jest prywatny samochód, co w połączeniu z nienajlepszą infrastrukturą drogową oraz nieadekwatną ilością miejsc parkingowych powoduje, że korki uliczne są zjawiskiem powszechnym, nie tylko w stolicy.

Kalendarz dni wolnych od pracy

W Libanie występuje 18 wspólnot religijnych. Część wyznaje islam, dzieląc się na sunnitów, szyitów i druzów. Inni należą do kościołów chrześcijańskich obrządku katolickiego:

maronickiego, unickiego, ormiańsko–katolickiego oraz obrządku prawosławnego: greckiego i ormiańskiego. Religia odgrywa w Libanie zasadniczą rolę w życiu politycznym, społecznym i ekonomicznym. Przepisy wyznaniowe regulują obszary podporządkowane w Europie kodeksowi cywilnemu: kwestia małżeństwa, rozwodów, dziedziczenia, opieki nad dziećmi. W Libanie nie ma możliwości zawarcia ślubów cywilnych i w parze o odmiennych wyznaniach jeden partner musi przyjąć wyznanie drugiego lub wziąć ślub cywilny za granicą, najczęściej na Cyprze.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy:
1 stycznia Nowy Rok,
3 stycznia Urodziny Proroka Mahometa,
6 stycznia Trzech Króli, Ormiańskie Boże Narodzenie,
9 lutego Dzień św. Marona,
14 lutego Dzień Pamięci R. Haririego,
25 marca Zwiastowanie NMP, Dzień Dialogu Muz-Chrześcijańskiego,
Wielki Piątek i Wielkanoc (katolickie i prawosławne),
1 maja Święto Pracy,
25 maja Dzień Wyzwolenia Płd. Libanu,
15 sierpnia Wniebowzięcie NMP,
1 listopada Wszystkich Świętych,
22 listopada Dzień Niepodległości,
25 grudnia Boże Narodzenie.

Święta muzułmańskie są ruchome i uzależnione od kalendarza księżycowego:
Aszura, Maulid an-Nabi, Eid al-Fitr, Eid al-Adha, Nowy Rok (Hidżra).

Z zasady powszechnie i przez wszystkich obywateli obchodzone są święta religijne poszczególnych wyznań.

Najważniejsi partnerzy handlowi

Liban to kraj o wolnym i otwartym systemie handlowym. Działania na rzecz liberalizacji handlu koncentrują się na Unii Europejskiej (UE), WTO (Liban jest państwem-obserwatorem) i świecie arabskim. 

Liban nie ma ani umowy o wolnym handlu, ani dwustronnego traktatu inwestycyjnego ze Stanami Zjednoczonymi. W grudniu 2006 r. oba kraje podpisały Umowę ramową o handlu i inwestycjach (TIFA), ale TIFA nigdy nie weszła w życie.  

Głównymi partnerami eksportowymi Libanu są Republika Południowej Afryki, Szwajcaria, Arabia Saudyjska, Turcja, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Irak i Belgia.

Głównymi partnerami importowymi Libanu są Włochy, Chiny, Francja, Stany Zjednoczone, Niemcy, Egipt, Szwajcaria i Turcja.

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Wojna w Syrii i w Strefie Gazy, konflikt Izraela z Hezbollahem w 2024 r., spadek popytu ze strony krajów regionu oraz kryzys gospodarczy i polityczny w Libanie negatywnie wpływają na libański eksport.

W 2023 r. Liban był 130. gospodarką świata pod względem całkowitego eksportu i 85. pod względem importu.

Liban eksportuje głównie wyroby jubilerskie, metale, sprzęt elektryczny, produkty chemiczne, żywność.

Importuje głównie ropę naftową, sprzęt elektryczny, kamienie szlachetne, metale, produkty chemiczne i farmaceutyczne, pojazdy, artykuły spożywcze, zboża, żelazo i stal, produkty roślinne i produkty zwierzęce.

Import do Libanu wynosił 1133,26 mln USD w grudniu 2023 r.

Główni inwestorzy

Firmy zagraniczne mają takie same możliwości inwestycyjne jak firmy libańskie. Liban ma jedną strefę wolnocłową na międzynarodowym lotnisku Beirut-Rafik Hariri i dwie strefy wolnego handlu, porty Bejrutu i Trypolisu. 

Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Liban jest otwarty na bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ). Investment Development Authority of Libanon (IDAL) to krajowy organ odpowiedzialny za promowanie lokalnych i zagranicznych inwestycji w Libanie, obejmujący sektory priorytetowe: przemysł, media, technologię, telekomunikację, turystykę, rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy. DAL ma prawo przyznawać licencje i zezwolenia na nowe inwestycje w określonych sektorach.

Libańska ustawa inwestycyjna nr 360 zachęca do inwestowania w technologie informacyjne, telekomunikację, media, turystykę, przemysł, rolnictwo i agroprzemysł. 

Istnieje niewiele ograniczeń dotyczących inwestycji zagranicznych, wykluczając obywateli i podmioty izraelskie.

Liban ma gospodarkę zorientowaną na usługi, przy czym bankowość i turystyka są najważniejszymi sektorami. Ze względu na okupację izraelską i wojny domowe rząd musiał przeznaczyć większość swoich zasobów na ciągłe wysiłki rekonstrukcyjne, co spowodowało wysoki poziom długu publicznego. W rezultacie Liban jest wciąż zależny od pomocy zagranicznej, aby przeprowadzić reformy i wzmocnić gospodarkę. Pomimo bycia stosunkowo wolną gospodarką, bezpośrednie inwestycje zagraniczne są utrudnione przez biurokrację, korupcję i wysokie podatki.

Udział w inicjatywach i organizacjach

ABEDA (Arab Bank for Economic Development in Africa), AFESD (Arab Fund for Economic and Social Development), AMF (Arab Monetary Fund), FAO (Food and Agricultural Organization), G-24, G-77, IAEA (International Atomic Energy Agency), IBRD (International Bank for Reconstruction and Development), ICC (International Chamber of Commerce), ICAO (International Civil Aviation Organization), IDB (Islamic Development Bank), ICRM (International Red Cross and Red Crescent Movement), IDA (International Development Association), IFAD (International Fund for Agriculture Development), IFC (International Finance Corporation), IFRCS (The International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies), ILO (International Labor Organization), IMF (International Monetary Fund), IMO (International Maritime Organization, IMSO (International Mobile Satellite Organization), Interpol (International Criminal Police Organization), IOC (International Olympic Committee), IPU (Inter-Parliamentary Union), ISO (International Organization for Standardization), ITSO (International Telecommunications Satellite Organization), ITU (International Telecommunication Union), LAS (League of Arab States), MIGA (Multilateral Investment Guarantee Agency), NAM (Non-Aligned Movement), OAS (Organization of American States - obserwator), OIC (Organization of Islamic Cooperation), OIF (Organisation internationale de la Francophonie), PCA (Permanent Court of Arbitration), UN (United Nations), UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development), UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization), UNHRC (United Nations High Commissioner for Refugees), UNIDO (United Nations Industrial Development Organization), UNRWA (United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East), UNWTO (World Tourism Organization), UPU (Universal Postal Union), WCO (World Customs Organization), WFTU (World Federation of Trade Unions), WHO (World Health Organization), WIPO (World Intellectual Property Organization), WMO (World Meteorological Organization), WTO (World Trade Organization - obserwator).

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Umowa Stowarzyszeniowa, podpisana w Luksemburgu 17.06.2002 r., obowiązująca od 01.04.2006 r., reguluje m.in. relacje ekonomiczne, w tym zasady wymiany handlowej. 

Gospodarcze umowy dwustronne

• Umowa o komunikacji lotniczej podpisana w Bejrucie 25 kwietnia 1966 roku. 
• Konwencja w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, podpisana w Bejrucie 26 lipca 1999 r., weszła w życie 7 listopada 2003 r. 

Obroty towarowe w 2019 roku: eksport do Libanu 73,4 mln EURO, import do Polski 11,3 mln EURO. Analogicznie w 2018 roku: 75,1 mln EURO, 9,9 mln EURO.