Polska na Litwie

• System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze.

Litwa - największa gospodarka Państw Bałtyckich, według CIA World Factbook zaliczana do gospodarek o wysokich dochodach. Od 2004 r. członek Unii Europejskiej, od 2015 r. należy do strefy Euro. Gospodarka Litwy stosunkowo dobrze zniosła skutki pandemii koronawirusa (już w I kwartale 2021 r. wróciła ona do poziomu sprzed epidemii), wzrost gospodarczy został jednak zatrzymany w efekcie skutków wojny w Ukrainie (przede wszystkim rekordowy wzrost ceny energii, jak również podniesienie wydatków fiskalnych na obronę – 2021 r. – 2% PKB; 2023 r.- 2,8%). 

Gospodarka o charakterze eksportowym (ok. 70% produkcji, główni odbiorcy Niemcy, Polska, Łotwa, Estonia oraz Niderlandy), rynek bankowy zdominowany przez banki ze Skandynawii, w innych sektorach ważnymi inwestorami pozostają Orlen Lietuva i PZU. Z uwagi na położenie geograficzne posiada rozbudowany sektor logistyczny na kierunku Wschód – Zachód (koleje, transport drogowy, port w Kłajpedzie), od 2021 r. przechodzący reorientację w związku z sankcjami nałożonymi na Rosję i Białoruś. 

Z uwagi na brak surowców energetycznych i sprzyjające warunki klimatyczne, Litwa rozwija produkcję energii odnawialnej (morska i lądowa energia wiatrowa, fotowoltaika), która według Narodowej Strategii Energetycznej do 2050 r. pokrywać ma w 100 proc. zapotrzebowanie energetyczne kraju, a Litwa stać ma się eksporterem energii. W sektorze finansowym regulatorzy sprzyjają rozwojowi branży fintech. 
Władze Litwy wspierają również projekty w obszarze nowych technologii, w tym półprzewodników.

W najbliższych latach siłą napędową gospodarki Litwy będą głównie środki UE przekazywane w ramach Funduszu Odbudowy i Rozwoju oraz Wieloletniej Perspektywy Finansowej na lata 2021 – 2027.  Do głównych wyzwań strategicznych stojących przed gospodarką Litwy zaliczyć należy kwestie kryzysu demograficznego (m.in. reforma emertytalna, podniesienie efektywności rynku pracy), reforma służby zdrowia i szkolnictwa. 

• Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB.

Źródło: Litewski Urząd Statystyczny  

• Polityka kursowa.

Od 1 stycznia 2015 r. walutą obowiązującą na Litwie jest Euro. Do 1 stycznia 2015 r. walutą obowiązującą na Litwie był lit litewski (LTL). Aktualne kursy walut - na stronie internetowej https://www.lb.lt/.
Wymiany walut można dokonywać w ogólnodostępnych kantorach (również internetowych) oraz w bankach. 

• Surowce i technologie krytyczne.

Litwa nie należy do państw zasobnych w surowce mineralne. Występuje tu 17 rodzajów użytecznych kopalin, z których większość jest wykorzystywana do produkcji materiałów budowlanych. Są to: dolomity, wapienie, gips, anhydryty, kreda, glina, piasek. Największe zasoby dolomitów występują w północnej Litwie (okolice miasta Szawle, przy granicy z Łotwą), wapieni (Okmiany przy granicy łotewskiej), gipsu (okolice Birż). Anhydryty zalegają w okolicy Kowna, a margle kredowe na południu i południowym wschodzie. W północno-wschodniej Litwie wydobywa się kwarcowe piaski szklarskie. Na terenie Litwy występują także liczne torfowiska, zajmujące około 6,5% powierzchni kraju. Tradycyjnie, do bogactw naturalnych Litwy zalicza się bursztyn, obecnie niewydobywany, zalegający w północnej części Zalewu Kurońskiego. W czterech litewskich uzdrowiskach (Druskienniki, Birsztany, Połąga i Likenai koło Birż) są eksploatowane lecznicze wody mineralne.

Zgodnie z przyjętą w czerwcu br. Narodową Strategią Niezależności Energetycznej Litwy 2050 do 2050 r. Litwa stanie się krajem w 100 proc. samowystarczalnym energetycznie i wytwarzającym energię w sposób w pełni neutralny dla klimatu (w 2030 r. 55% wytwarzanej na Litwie energii elektrycznej będzie pochodziło z odnawialnych źródeł energii; w 2040 r. wskaźnik ten wynieść ma 85%). Największy przyrost mocy do 2050 r. będą miały lądowe farmy wiatrowe (28,1TWh), morskie farmy wiatrowe (18,8 TWh), reaktory jądrowe małej mocy (11,2 TWh) oraz elektrownie fotowoltaiczne (9,5 TWh). Litwa zamierza na szeroką skalę rozwijać również produkcję ekologicznych paliw syntetycznych, metanolu, amoniaku, syntetycznego metanu i innych pochodnych produktów wodorowych. 

Z uwagi na wysoki poziom nauk ścisłych (m.in. fizyka, sektor optyki laserowej) Litwa rozwija programy dotyczące układów półprzewodnikowych, satelitarnych, internetu rzeczy (internet of things) oraz szerokorozumianej optyki precyzyjnej. 

• Stan infrastruktury.

Litwa posiada dobrze rozwiniętą sieć dróg. W jej skład wchodzą zarówno drogi szybkiego ruchu (w tym autostrady) jak i drogi niższych klas. Wiele dróg, w szczególności lokalnych, wymaga jednak remontu lub podniesienia ich klasy (np. z drogi szutrowej na asfaltową). 

Strategiczną inwestycją infrastrukturalną w przypadku Litwy, jak również Łotwy i Estonii, są trasy Via Baltica i Rail Baltica, będące częścią transeuropejskiego korytarza transportowego (w większości finansowane ze środków UE - głównie instrument Connecting Europe Facility) . Trasa drogowa Via Baltica o łącznej długości 970 km mająca połączyć Warszawę z Helsinkami, powstaje poprzez równoczesne prace na poszczególnych odcinkach krajowych. Polski segment Via Baltica, liczący 320 km, ukończony został w dn. 24 września 2024 r. wraz z oddaniem do użytku ostatniego fragmentu obwodnicy Łomży. 

Na tempo powstawania trasy Rail Baltica, mającej z założenia połączyć szybką linią kolejową Warszawę z Helsinkami, wpływa w znacznej mierze rekordowy wzrost kosztów przedsięwzięcia z początkowych 5,8 mld EUR szacowanych w 2017 r. do 23,8 mld EUR w 2024 r. Według deklaracji litewskiego Ministerstwa Transportu i Komunikacji połączenie z Polską w standardzie Rail Baltica ma powstać do 2028 r., a roboty na kierunku łotewskim potrwają do 2030 r. Według analityków inwestycja w 2024 r. ma już około 5 lat opóźnienia w stosunku do pierwotnych planów. 

Samochodowe polsko–litewskie przejścia graniczne, to: Ogrodniki/Łoździeje (lit. Lazdijai) i Budzisko/Kalwaria (lit. Kalvarija).

Przejścia graniczne na zewnętrznych granicach UE:

• z Federacją Rosyjską (drogowe: Poniemuń (Panemunė)-Sowieck (wstrzymany ruch od 28.04.2022 r. w związku z remontem po stronie FR), Kibarty (lit. Kybartai)-Czernyszewskoje; kolejowe: Pojegi (lit. Pagėgiai)-Sowieck, Kibarty-Nesterow);
• z Białorusią (drogowe: Soleczniki-Bieniakoni (zamknięte dla pieszych i rowerzystów), Miedniki Królewskie (lit. Medininkai)-Kamiennyj Ług (zamknięte dla pieszych i rowerzystów); Papelekis-Lentupy  (mogą korzystać wyłącznie pojazdy przewożące towary wielkogabarytowe i ciężkie oraz posiadające zezwolenie wydane zgodnie z procedurą określoną w ustawie o drogach Republiki Litewskiej) kolejowe: Druskienniki-Poriecze, Kobele-Poriecze, Stasiły (lit. Stasylos)-Bieniakoni (zamknięty dla przewozów towarów), Kiena -Gudagaj (jedyny punkt graniczny dla przewozów towarów, wsiadanie i wysiadanie pasażerów jest zabronione, oprócz wyjątków zaakceptowanych przez Państwową Straż Graniczną), Geledne-Lentupy, Hoduciszki (lit. Adutiškis)-Postawy.

Transport kolejowy odgrywa znaczącą rolę jako środek transportu zarówno osób jak i towarów. Międzynarodowe pociągi umożliwiają dojazd z Wilna do Rygi, Warszawy, Krakowa, przez Litwę przejeżdżają również pociągi tranzytowe na trasie Moskwa – Królewiec.

Najważniejszą rolę w transporcie wodnym Litwy odgrywa port morski w Kłajpedzie, który ma połączenia z wieloma portami świata oraz terminal naftowy w Butyndze. Port w Kłajpedzie posiada nowoczesne terminale promowe, skąd do Niemiec, Szwecji, Danii odbywają się systematyczne rejsy transportujące ładunki i podróżnych.

Największy port lotniczy (międzynarodowy) znajduje się w Wilnie. Ponadto są lotniska w Kownie (głównie tanie linie: połączenia min. z Londynem, Liverpoolem, Dublinem, Kopenhagą, Warszawą – Modlin w sezonie letnim, 2 razy w tygodniu), w Połądze (połączenia  od marca do października głównie z Londynem, Dublinem, Kopenhagą, Oslo) oraz w Szawlach (duże posowieckie lotnisko wojskowe).

• Kalendarz dni wolnych od pracy

1 stycznia - Nowy Rok
16 lutego - Dzień Odrodzenia Państwa Litewskiego
11 marca - Dzień Odrodzenia Niepodległości Litwy
Nd-Pn. (termin ruchomy) - Święta Wielkanocne
1 maja - Międzynarodowy Dzień Pracy
24 czerwca - Noc Świętojańska
6 lipca - Dzień Państwa (Dzień koronacji króla Litwy Mendoga)
15 sierpnia - Wniebowzięcie NMP
1 listopada - Wszystkich Świętych
2 listopada - Dzień Zaduszny
24 grudnia - Wigilia Bożego Narodzenia
25-26 grudnia - Boże Narodzenie

Źródła: CIA World Factbook, IMF, Litewski Urząd Statystyczny, Ministerstwo Finansów Litwy

Źródła: Litewski Urząd Statystyczny, Ministerstwo Finansów Litwy, Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej Litwy 

• Najważniejsi partnerzy handlowi

Według danych Litewskiego Urzędu Statystycznego, do najważniejszych partnerów handlowych Litwy należą Niemcy, Polska, Łotwa, Estonia oraz Niderlandy. Według najnowszych dostępnych danych całościowy eksport towarów z LT w II kw. 2024 r. wyniósł 9,43 mld EUR (+2,17% kw/kw; -5,7% r/r). Litwa najwięcej towarów wyeksportowała na Łotwę – 1,05 mld EUR (-5,41% r/r), do Polski – 942,1 mln EUR (+9,69% r/r), Niemiec – 753,94 mln EUR (+3,43% r/r), Niderlandów – 666,79 mln EUR (+15,45% r/r), Estonii – 595,1 mln EUR(+15,49 % r/r). 

Całościowy import towarów w II kw. 2024 r. wyniósł 10,46 mld EUR (+3,77% kw/kw; -6,94% r/r).  Najwięcej  importowano z Polski – 1,53 mld EUR (+0,66% r/r), Niemiec – 1,25 mld EUR (-18,83% r/r), Łotwy – 798,13 mln EUR (-10,87% r/r),  Arabii Saudyjskiej – 642,41 mld EUR (+15.96% r/r.) Niderlandów – 518,66 mln EUR (-15,83% r/r). 

W okresie sprawozdawczym eksport usług wyniósł 5,6 mld EUR (+ 12,7% r/r), natomiast import usług wyniósł 3,3 mld EUR (+11,6%  r/r). Pierwsze miejsce w eksporcie usług na Litwę w II kwartale zajmowały Niemcy – 933,47 mln EUR (+8,8% r/r; głównie usługi transportowe – 55,7% oraz podróże –14,0%), Francja – 501 mln EUR (+6,87% r/r), Niderlandy – 391 mln EUR (+16,5% r/r), Zjednoczone Królestwo – 362,64 mln EUR  (-1,8% r/r), Polska  – 282 mln EUR (+35,07% r/r). 

Najwięcej usług importowano z Polski – 473,71 mln EUR (+29,1% r/r; głównie usługi transportowe – 71,7% oraz podróże –15,6%), Niemiec – 292,44 mln EUR (-+23,81% r/r), Zjednoczonego Królestwa –  227,08 mln EUR (11,98% r/r),  Łotwy – 214,10 mln EUR (+4,06% r/r), Irlandia – 194,38 mln EUR (+8,53% r/r).

• Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Do głównych produktów eksportowanych przez Litwę należą paliwa i oleje mineralne (produkowane w rafinerii Orlen Lietuva w Możejkach), maszyny i urządzenia elektryczne i mechaniczne, materiały i artykuły wyposażenia wnętrz, pojazdy naziemne inne niż tabor kolejowy lub tramwajowy, plastik i jego pochodne oraz gotowe artykuły spożywcze. 

W przypadku importu do głównych grup produktów należą paliwa mineralne, oleje mineralne, pojazdy naziemne inne niż tabor kolejowy lub tramwajowy, maszyny i urządzenia mechaniczne, kotły, maszyny i urządzenia elektryczne.

W obrocie zagranicznym usług pierwsze miejsce zajmują usługi transportowe (w II. kwartale 2024 r. odpowiednio 47,6% litewskiego eksportu i 46,7% litewskiego importu), następnie usługi bankowe, biurowe i turystyczne (dane banku Narodowego Litwy).

• Główni inwestorzy

W I kwartale 2024 r. do głównych inwestorów na Litwie należą Niemcy (5.9 mld EUR), Estonia (3.8 mld EUR), Niderlandy (3.3 mld EUR), Szwecja (3.3 mld EUR) i Łotwa (2 mld EUR). Polska uplasowała się na pozycji ósmej, z wynikiem 1,66 mld EUR (dane banku Narodowego Litwy).

• Główne kierunki inwestycji zagranicznych

W I kw. 2024 r.  Stany Zjednoczone i Łotwa utrzymały pozycję liderów kierunków litewskich inwestycji zagranicznych, gdzie zainwestowano odpowiednio 4,45 mld EUR i 2 mld EUR. Na kolejnych miejscach uplasowały się Estonia -1,15 mld EUR, Polska - 830,41 mln EUR, Cypr -796,16mln EUR (dane banku Narodowego Litwy).

Litwa jest członkiem wielu międzynarodowych formatów gospodarczych takich jak m.in. WTO (od 2001 r.), OECD (od 2018 r.), Banku Światowego (od 1992 r.), MFW (od 1992 r.), EBRD (od 1992 r.), EIB (od 2004 r.), NIB (od 2005 r.). 

• Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne (tabela za ostatnie 3 lata)

Podstawowe dane makroekonomiczne.

Źródło: Litewski Urząd Statystyczny, Narodowy Bank Litwy

• Relacje z UE

Litwa jako członek UE prowadzi politykę gospodarczą w oparciu o acquis communautaire oraz bieżących ustaleń rad sektorowych i Rady Europejskiej. Państwa UE-27 należą do najważniejszych partnerów w zakresie inwestycji oraz handlu zagranicznego Litwy.

• Baza traktatowa (między krajem opisywanym a Polską i UE)

Po akcesji do Unii Europejskiej utrzymano w mocy te polsko – litewskie umowy międzynarodowe, które nie są w kolizji z acquis communautaire, pozostałe zostały wypowiedziane. 

Obowiązują:

• Umowa między RP i RL ws. wzajemnego popierania i ochrony inwestycji z 28.09.1992r.,
• Umowa między RP i RL o unikaniu podwójnego opodatkowania z 20.01.1994 r.,
• Umowa między Rządem RP i Rządem RL o współpracy transgranicznej z 16.09.1995 r., 
• Umowa między Rządem RP i Rządem RL o współpracy w dziedzinie turystyki  z 14.09.1997 r. (umowa weszła w życie 2.10.2001 r.).