Polska na Litwie

Jest to największy i najbardziej ambitny projekt Muzeum Sztuki Współczesnej MO w Wilnie. Na wystawę składa się około 120 dzieł z 5 krajów z 25 międzynarodowych muzeów, galerii i kolekcji prywatnych. Wystawa prezentuje twórczość trojga wybitnych polskich twórców powojennych: malarza Andrzeja Wróblewskiego (1927–1957), rzeźbiarki Aliny Szapocznikow (1926–1973) i reżysera Andrzeja Wajdy (1926–2016). Kuratorem wystawy jest Anda Rottenberg, polska historyk sztuki, krytyk i publicystka. Ekspozycja przedstawia prace rzeźbiarskie i rysunki Aliny Szapocznikow oraz obrazy, gwasze, monotypie i rysunki Andrzeja Wróblewskiego. Dzieła Andrzeja Wajdy prezentowane są przez szkice do scenopisów, plakaty, fotosy i fragmenty jego filmów.

Jak podkreśla dyrektor muzeum MO Milda Ivanauskienė wystawa jest również symbolicznym powrotem Andrzeja Wróblewskiego do Wilna, który urodził się tutaj i spędził swoje lata młodzieńcze. 

Literatura badająca i komentująca utwory w najrozmaitszy sposób nawiązujące do traumy i pamięci II wojny światowej jest z roku na rok obszerniejsza i zapewne wykracza już poza liczbę powstałych na ten temat dzieł – aczkolwiek każdego roku ich również przybywa. Kolejne pokolenia twórców wskazują na nowe aspekty tej tematyki i sięgają po coraz to inne formy mające odświeżyć i wyostrzyć zatartą przez dziesiątki lat zbiorową pamięć. Również kolejne pokolenia badaczy wracają do powszechnie rozpoznanych dzieł, by wydobyć z nich pominięte dotąd aspekty. Jednym z nich jest dotychczas nieuwzględniany w opracowaniach teoretycznych i na wystawach, wspólny dla niemałej grupy twórców czynnik związany z bardzo szczególnym okresem życia, w jakim zastały ich działania wojenne, czyli z pokwitaniem.

Okres ten jest sam w sobie postrzegany jako traumatyczny, a w szczególnych okolicznościach, wynikających z życia rodzinnego, relacji z grupą rówieśniczą, systemu edukacji oraz okoliczności, w jakich przebiega inicjacja seksualna, może mieć decydujący wpływ na przebieg całego dalszego życia. Jeśli do tych kilku zmiennych dodamy dodatkowe czynniki, takie jak śmierć jednego z rodziców i obcowanie z okrucieństwem wojny, jej demoralizacją i obscenicznością, otrzymamy bardzo szczególny, „wojenny syndrom pokwitania”.

Nowe odczytywanie twórczości Aliny Szapocznikow i Andrzeja Wróblewskiego trwa od kilkunastu lat, ich nazwiska są też coraz lepiej znane w świecie. Filmy Andrzeja Wajdy cieszą się popularnością na całym świecie od półwiecza. Jednak zderzenie na jednej wystawie dzieł trojga artystów odbędzie się po raz pierwszy. Jej zamysł ogniskuje się na jednoczącym czynniku, określonym jako „perspektywa wieku dojrzewania”. Taki punkt widzenia stwarza szansę na rewizję dotychczasowego podejścia do wielu dzieł, ich ponowne odczytanie i zreinterpretowanie.

Wystawa jest realizowana jako wariacja ekspozycji „Perspektywa dorastania. Szapocznikow–Wróblewski-Wajda”, która miała miejsce w 2018 roku w Muzeum Śląskim w Katowicach.
 

Wystawę, z zachowaniem obowiązujących ograniczeń sanitarno-epidemicznych, można oglądać w MO Museum do 18 lipca. 
Bilety do nabycia w kasach Muzeum MO i online.

Projekt jest częścią koordynowanego przez Instytut Adama Mickiewicza międzynarodowego programu kulturalnego, realizowanego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017–2022. 

Partnerzy: Instytut Polski w Wilnie oraz ambasada RP w Wilnie. Sponsorzy: Fundacja Książąt Czartoryskich oraz Fundacja „Trzy Trąby”.