Polska w Mongolii

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

W latach 90. w Mongolii dokonało się przejście od gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej. Obecnie Mongolia jest przez Bank Światowy klasyfikowana jako kraj o średnio wysokim dochodzie (upper middle-income country). Dzięki dochodom z eksportu surowców mineralnych (głównie węgiel i miedź) tempo wzrostu PKB przekraczało w ostatnich latach 5% rocznie. 

Mongolia wdraża długoterminową strategię rozwoju pt. „Wizja 2050”.  Osiąganiu celów przewidzianych w strategii ma służyć ogłoszona w 2021 r. „Nowa Polityka Odbudowy”. Realizacja obu programów ma doprowadzić do dywersyfikacji gospodarki, wzrostu dochodów z eksportu, rozwoju połączeń transportowych, zwiększenia uprzemysłowienia, zapewnienia niezależności energetycznej. W ramach realizacji ww. strategii rząd przyjął program działania na lata 2024-2028 w którym zdefiniował 14 priorytetowych „mega projektów”:

1. Zwiększenie przepustowości przejść granicznych w celu zwiększenia eksportu surowców mineralnych do Chin (połączenia kolejowe i terminale przeładunkowe Gashuunsukhait-Gantzmod, Hangi-Mandal i Shiveekhuren-Sekhee;
2. Budowa elektrociepłowni na bazie kopalni węgla Tavan Tolgoi o mocy 450 MW;
3. Budowa elektrowni wodnej Erdeneburen o mocy 90 MW;
4. Budowa elektrowni wodnej na rzecz Eg o mocy 310 MW;
5. Rozwój energetyki odnawialnej;
6. Budowa połączenia wodnego między rzeką Kerulen a pustynią Gobi oraz rekultywacja rzeki Ongii;
7. Budowa linii kolejowej z Rosji do Chin (Chuluunkhoroot – Czojbolsan – Baruun Urt – Bichigt, tj. na wschód od istniejącej obecnie linii z Suchebator do Zamyn-ud).
8. Mongolsko-francuska kopalnia uranu
9. Budowa kompleksu węglowo-chemicznego i koksochemicznego;
10. Budowa huty miedzi;
11. Budowa huty żelaza;
12. Budowa rafineria ropy naftowej zaspokajającej 55% krajowych potrzeb na paliwo;
13. Budowa zakładu rafinacji złota;
14. Budowa narodowego satelity komunikacyjnego.

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Mongolska gospodarka, niegdyś oparta na hodowli bydła, dziś jest uzależniona od eksportu surowców mineralnych. Dostrzegalna jest przy tym dysproporcja między poziomem zatrudnienia w rolnictwie (około 27% aktywnej zawodowo populacji), które generuje zaledwie 10% PKB, a sektorem wydobywczym, który jest głównym źródłem dochodów z eksportu i motorem wzrostu gospodarczego, choć jego udział w ogólnym zatrudnieniu wynosi zaledwie 5%. Dysproporcje te przekładają się na znaczące różnice w poziomie życia i rozwoju infrastruktury pomiędzy stolicą, a obszarami wiejskimi.

Do swoich priorytetów rząd zalicza dywersyfikację gospodarki, tak by ograniczyć udział w niej sektora wydobywczego. Perspektywicznym sektorem jest turystyka, a do rozwoju tego sektora przyczynia się zniesienie w 2023 r. wiz dla obywateli m.in. UE. Nadal niedofinansowane i oparte na tradycyjnych, koczowniczych gospodarstwach pozostaje rolnictwo. W ramach tego sektora dochodową stała się produkcja kaszmiru. Jakkolwiek Mongolia jest światowym potentatem na rynku tego materiału, to jednak obecnie eksportowany jest on jednak głównie jako niskoprzetworzony surowiec, z kolei nadmierny wypas kóz kaszmirowych prowadzi do pustynnienia terenu.

Mongolia pozostaje uzależniona - przynajmniej okresowo - od dostaw energii elektrycznej z Rosji (dla północnych obszarów kraju) i Chin (dla południowych regionów, gdzie ulokowany jest sektor wydobywczy). Jest także uzależniona od importu rosyjskich paliw. Sytuację może poprawić planowane na 2026 r, ukończenie budowy rafinerii w Altanshiree w ajmaku wschodniogobijskim (Dorngovi), która ma przetwarzać surowiec ze złóż w ajmaku wschodnim (Dornod). Obecnie są one eksploatowane przez firmy chińskie. Rafineria jest finansowana ze środków indyjskiego kredytu rządowego.

Polityka kursowa 
Mongolia prowadzi politykę płynnego kursu walutowego. W celu utrzymania stabilnego kursu wymiany tugrika bank centralny interweniuje jednak na rynku walutowym. W grudniu 2024 r. oficjlany kurs wymiany Banku Narodowego Mongolii wynosił: 1 USD=3,416.82 MNT, 1 EUR = 3,591.93 MNT. 

Surowce i technologie krytyczne
Mongolia posiada złoża miedzi, węgla, złota, molibdenu, fluorytu, cyny, wolframu, a także metali ziem rzadkich. Do największych kopalń należą Erdenet, Oyu Tolgoi (miedź) oraz Tavan Tolgoi (węgiel). Zapowiadana jest inwestycja w wydobycie uranu. Najbardziej zaawansowany projekt w tym obszarze należy do francuskiej spółki Orano, ale podpisanie umowy inwestycyjnej z rządem mongolskim planowane pierwotnie na 2023 r. opóźnia się. W ostatnich 2 latach Mongolia podpisała Memorandum of Understanding ws dostaw minerałów krytycznych z Koreą Południową oraz  ws. łańcuchów dostaw minerałów krytycznych z USA. Na razie współpraca ta nie weszła jednak w stadium komercyjne. Złoża ropy w Mongolii są obecnie eksploatowane głównie przez chińską PetroChina. Dzienna produkcja ropy wynosi około 15 tys. baryłek.
Długoterminowe strategie rozwoju kraju zakładają podnoszenie dochodowości eksportu surowców nie tylko poprzez zwiększanie wydobycia, ale także poprzez budowę hut (obecnie Mongolia eksportuje koncentrat miedziowy). Do zwiększenia dochodów z eksportu ma się przyczynić również budowa nowych linii i kolejowych przejść granicznych z Chinami.

Stan infrastruktury
Infrastruktura transportowa jest słabo rozwinięta, choć w ostatnich latach następuje w tym obszarze ożywienie. Istnieje jedna linia kolejowa łącząca granicę z Rosją z granicą z Chinami. Należy ona do wspólnego mongolsko-rosyjskiego przedsiębiorstwa UBTZ i od lat nie jest modernizowana, na większości odcinkach jednotorowa i niezelektryfikowana. Wszystkie stolice ajmaków są już skomunikowane drogami asfaltowymi, ale pomiędzy mniejszymi miejscowościami drogi prowadzą często przez step. Działają krajowe połączenia lotnicze. W codziennym funkcjonowaniu jeden z najpoważniejszych problemów stanowią ogromne korki w Ułan Bator. Dochodzi do przerw w dostawie wody czy prądu związanych ze złym stanem sieci ciepłowniczych i energetycznych. W okresie zimowym jakość powietrza w Ułan Bator jest klasyfikowana jako zagrażająca zdrowiu. Mongolia nie jest zgasyfikowana.

Dni wolne od pracy w 2025 r.

Obroty handlu zagranicznego Mongolii wynoszą około 25 mld USD rocznie i od końca pandemii COVID rosną rocznie o około 10%. Na koniecz października 2024 r. wynosiły 20,4 mld USD (wzrost o 13% rok do roku). Nadwyżka w handlu zagranicznym wynosiła 3,2 mld USD. Udział urowców mineralnych w eksporcie wynosi 90%, a ich niemal wyłącznym odbiorcą są Chiny.

Najważniejsi partnerzy handlowi Mongolii (dane Państwowego Biura Statystycznego Mongolii)

​​​​

Od 1997 r. Mongolia należy do Światowej Organizacji Handlu.
Pozostałe organizacje oraz instytucje finansowe do których należy Mongolia:

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF)
• Bank Światowy (WB)
• Azjatycki Bank Rozwoju (ADB)
• Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBRD)

Mongolia zawarła kilka porozumień handlowych. Do najważniejszych należą:

• Umowa Handlowa Azji i Pacyfiku (Asia-Pacific Trade Agreement – APTA). Mongolia przystąpiła do porozumienia w 2020 r.
• Japońsko-Mongolskie Porozumienie o Współpracy Gospodarczej (Japan-Mongolia Economic Partnership Agreement - EPA). Porozumienie weszło w życie w 2016 r. Mongolia zniosła lub obniżyła cła importowe na 5700 kategorii towarów japońskich, Japonia zniosła lub obniżyła taryfy dla 9300 produktów mongolskich.

Od 2005 r. Mongolia jest objęta unijnym ogólnym system preferencji taryfowych plus (GSP+). UE zniosła cła przywozowe na ponad dwie trzecie pozycji taryfowych, w tym na dla takich kategorii produktów, w których specjalizuje się Mongolia, jak wszelkiego rodzaju tekstylia, skóry, wełna, kaszmir, wyroby z miedzi, wyroby z żelaza, ale także napoje czy wyroby z drewna.
Rozważane jest zawarcie tymczasowej umowy o wolnym handlu pomiędzy Mongolią a Eurazjatycką Unią Gospodarczą.

Polska jest trzecim po Niemczech i Francji najważniejszym partnerem handlowym Mongolii spośród  państw UE z obrotami na poziomie około 90 mln USD. Największy udział w eksporcie z Polski mają artykuły spożywcze (około 30% eksportu), produkty przemysłu chemicznego lub przemysłów pokrewnych, maszyny i urządzenia mechaniczne, produkty pochodzenia zwierzęcego, produkty pochodzenia roślinnego oraz tworzywa sztuczne. Polskie artykuły spożywcze, odzież, meble, kosmetyki czy obuwie są dostępne w wiodących mongolskich sieciach handlowych.

Mongolia sprzedaje do Polski głównie produkty mineralne, materiały i artykuły włókiennicze oraz produkty pochodzenia zwierzęcego.

Polskie inwestycje zagraniczne w Mongolii (dane Państwowego Biura Statystycznego Mongolii, w milionach USD)

Ważnym elementem polskiego zaangażowania w Mongolii jest kredyt pomocy wiązanej w wys. 50 mln EUR udzielony na podstawie umowy międzyrządowej  z 2017 r. W ramach kredytu dostarczone zostały wozy strażackie, szpitale polowe oraz ambulanse. Trwa realizacja projektów związanych z utylizacją odpadów oraz oczyszczaniem ścieków w 5 ajmakach.

Gospodarcze umowy dwustronne

W Ułan Bator działa Zagraniczne Biuro Handlowe PAIH.