Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

Na zdjęciu od lewej: dr Natalia Ratajczyk, dr Olga Bambrowicz, dr hab. Anna Drab-Kurowska, prof. US

W lutym przypada Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce, ustanowiony w grudniu 2015 r. przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych. Jego celem jest m.in. podkreślenie znaczącej roli kobiet w rozwoju nauki i technologii oraz promowanie równości płci w świecie nauki.

– Kobiety, aktywne w różnych dziedzinach nauki, doskonale sprawdzają się także w roli skutecznych kierowniczek projektów finansowanych z Funduszy Europejskich. Ten fakt nie jest dla mnie zaskoczeniem. Warto się natomiast przekonać, co i dlaczego zaproponowały panie w kilku wybranych spośród szerokiej palety projektów realizowanych pod skrzydłami NCBR w ramach Programu Wiedza Edukacja Rozwój oraz jakie efekty przyniosły działania ich zespołów. Może się to okazać bardzo pouczające, a zarazem inspirujące dla wnioskodawców, którzy obecnie aplikują do nas w konkursach programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego – mówi dr Jacek Orzeł, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

A teraz oddajmy głos kobietom nauki!

Uniwersytet młodych e-liderów

Powstał z myślą o dzieciach i młodzieży, ale nie był dziecinnie prosty. Przeciwnie. Projekt „Młody e-lider”, o którym tu mowa, zostanie zapamiętany jako jedno z największych wyzwań podjętych na Uniwersytecie Szczecińskim (US). Ze względu na jego specyfikę, dużą liczbę uczestników i pandemię koronawirusa, która zaskoczyła świat.

Tylko dzięki wielozadaniowości, która okazała się największym atutem kobiet kierujących projektem, udało się go zrealizować w 100 procentach. Nie bez znaczenia były także cierpliwość, dążenie do ukończenia zadania z sukcesem oraz wola walki, nieocenione na każdym etapie przedsięwzięcia.

Projektem „Młody e-lider” kierowała dr hab. Anna Drab-Kurowska, prof. US, wspierana we wszystkich zadaniach przez dr hab. Agnieszkę Budziewicz-Guźlecką, prof. US, która pełniła rolę kierownika merytorycznego projektu. Obie panie od ponad 20 lat są związane z Uniwersytetem Szczecińskim, gdzie prowadzą działalność naukowo-dydaktyczną, ukierunkowaną na rozwój sektorów informacyjnych. Jednym z obszarów ich aktywności naukowej są także badania dotyczące wykluczenia cyfrowego oraz rozwoju kompetencji cyfrowych. Obok działalności naukowej prowadzą szeroko zakrojoną działalność edukacyjną wśród uczniów szkół podstawowych i średnich, nastawioną na rozwój kompetencji cyfrowych i z obszaru przedsiębiorczości.

Podparty tak rozległym doświadczeniem w dziedzinie bezpiecznego wykorzystania nowoczesnych technologii przez dzieci i młodzież, projekt „Młody e-lider” został zgłoszony w konkursie NCBR „Trzecia misja uczelni” i uzyskał 3,2 mln zł dofinansowania z Funduszy Europejskich w Programie Wiedza Edukacja Rozwój (POWER).

Dla prof. Anny Drab-Kurowskiej szczególnie ważne było dostarczenie wiedzy o funkcjonowaniu gospodarki i zaszczepienie bakcyla przedsiębiorczości wśród uczniów pochodzących z mniejszych miejscowości.

– Od lat miałam okazję obserwować niewykorzystany potencjał uczniów, zwłaszcza z terenów wiejskich. Ograniczenia, z którymi się mierzyli, wynikały przede wszystkim z uwarunkowań przestrzennych oraz ekonomicznych. Projekt miał na celu zniwelowanie tych barier i pokazanie potencjału naszego ośrodka akademickiego, który pomaga zwiększyć kompetencje cyfrowe i przedsiębiorcze także bardzo młodych grup odbiorców – mówi prof. Anna Drab-Kurowska, na co dzień pracująca w Instytucie Gospodarki Przestrzennej i Geografii Społeczno-Ekonomicznej US.

Młodzi e-liderzy nie ulękną się palących wyzwań współczesności. W efekcie projektu 3672 osoby – dzieci i młodzież szkolna w wieku 7-19 lat z trzech województw – podniosły swoje kompetencje w obszarach cyfrowym, przedsiębiorczości i ekonomii. Z proponowanych aktywności korzystały zresztą całe społeczności szkolne, nauczyciele i rodzice objętej wsparciem grupy.

– Wszechobecna cyfryzacja wspiera procesy edukacyjne, ale jednocześnie stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa dzieci i młodzieży – fizycznego i psychicznego. Podczas zajęć w projekcie „Młody e-lider” uczennice i uczniowie mieli szansę rozwinąć swoje umiejętności cyfrowe, które pozwolą im w efektywny i bezpieczny sposób korzystać z najnowszych rozwiązań technologicznych – wskazuje prof. Anna Drab-Kurowska.

Choć pandemia mocno dawała się wszystkim we znaki, młodzi ludzie zdobywali wiedzę w zupełnie nowym otoczeniu. Aby otrzymać certyfikat potwierdzający wzrost kompetencji, każdy uczestnik musiał wziąć udział w 26-godzinnych warsztatach, zarówno na Uniwersytecie Szczecińskim, jak i we własnej szkole, a także uczestniczyć w lekcjach e-learningowych i ukończyć specjalny test. Dla większości uczniów zajęcia na Uniwersytecie Szczecińskim to był pierwszy bliski kontakt z uczelnią wyższą. Zespół projektowy z zadowoleniem obserwował, że to doświadczenie pokazało im szerokie pole możliwości rozwoju, wzmacniało kompetencje miękkie, a nierzadko i wiarę w siebie.

Zespół integrujący uczelnię

– Nie ma znaczenia, czy projektem kieruje kobieta czy mężczyzna, ani jaki ma kolor oczu – ucina pytanie o atuty kobiet kierujących projektami prof. dr hab. inż. Joanna Józefowska z Wydziału Informatyki i Telekomunikacji Politechniki Poznańskiej.

Kierowniczką projektu „Uczelnia zintegrowana na przyszłość” została, gdy pełniła funkcję prorektor ds. nauki. – Projekt zakładał zaangażowanie wszystkich wydziałów oraz wielu jednostek centralnej administracji uczelni, dlatego zasadne było powołanie kierownika projektu na wysokim szczeblu zarządzania. W pionie prorektora ds. nauki najłatwiej było zorganizować zespół projektowy – wyjaśnia.

W działania zespołu włączyli się pracownicy Działu Spraw Naukowych, a także po dwie osoby z każdego wydziału: prodziekan oraz przedstawiciel dziekanatu. W zadaniach związanych z informatyzacją uczestniczyły też osoby z Działów Zintegrowanego Systemu Informatycznego, Rozwoju Oprogramowania oraz Biblioteki.

– Zespół był bardzo zaangażowany, dzięki czemu udało się zrealizować wskaźniki projektu mimo bardzo niesprzyjającego okresu pandemii, który objął niemal połowę okresu realizacji projektu – podkreśla prof. Józefowska.

Ten bardzo złożony projekt został zgłoszony do NCBR ze względu na zidentyfikowane potrzeby uczelni i wcześniejsze dobre doświadczenia w zakresie projektów realizowanych przez Politechnikę Poznańską w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki.

W konkursie na zintegrowane programy uczelni realizowane były projekty obejmujące szeroki zakres zagadnień wspierających podnoszenie jakości kształcenia.

– Rozwój infrastruktury informatycznej, wprowadzanie nowych kierunków studiów, rozszerzenie oferty dydaktycznej o kursy i szkolenia pozwalające na uzyskanie certyfikatów potwierdzających kompetencje zawodowe, podnoszenie kwalifikacji kadry dydaktycznej i obsługi administracyjnej zwykle są trudne do uwzględnienia w bieżącym budżecie uczelni. Wsparcie finansowe w tym zakresie daje dodatkową motywację do podjęcia nowych zadań w tym obszarze – zaznacza prof. Joanna Józefowska.

W perspektywie krótkoterminowej najważniejszym osiągnięciem projektu „Uczelnia zintegrowana na przyszłość”, który uzyskał ponad 12 mln zł dofinansowania z Funduszy Europejskich w ramach POWER, była realizacja szkoleń i kursów prowadzących do uzyskania przez studentów certyfikatów potwierdzających poszukiwane na rynku kompetencje zawodowe. Te rezultaty dotyczyły studentów z różnych kierunków bezpośrednio biorących udział w projekcie, czyli ponad 1000 osób, które wzmocniły swoje szanse w znalezieniu pracy zgodnej z obraną ścieżką kształcenia.

Ale jak zauważa kierowniczka projektu, znacznie więcej efektów udało się uzyskać w perspektywie długoterminowej. To m.in. uruchomienie czterech nowych kierunków studiów: technologia chemiczna, budownictwo zrównoważone, architektura wnętrz oraz teleinformatyka (w tym dwóch pierwszych w języku angielskim) oraz pozyskanie materiałów dydaktycznych i literatury fachowej. Nastąpił rozwój funkcjonalności uczelnianego systemu elektronicznego obiegu dokumentów, w szczególności w zakresie obsługi studentów, a także rozbudowa Systemu Informacji Naukowej Politechniki Poznańskiej, co pozwoliło na archiwizację w wersji elektronicznej i łatwy dostęp do prac dyplomowych i doktorskich przygotowywanych na uczelni. Dużym zainteresowaniem ponad 200 pracowników cieszyły się zajęcia z języka angielskiego i nowoczesnych metod dydaktycznych.

– Studenci kolejnych roczników do dziś korzystają z wyników projektu – z rozszerzonej o cztery nowe kierunki oferty dydaktycznej, mają także dostęp do aktualnych i pogłębionych materiałów edukacyjnych oraz infrastruktury informatycznej. Widoczna jest również poprawa przygotowania pracowników dydaktycznych i administracyjnych w zakresie języka angielskiego oraz korzystania z nowoczesnych technologii i umiejętności miękkich pozyskanych w ramach kursów i szkoleń – nie kryje satysfakcji kierowniczka projektu realizowanego w latach 2018-2022.

Polski dla wszystkich! Projekt siedmiu kobiet

Tak się składa, że to już trzeci projekt realizowany przez kobietę, której pandemia nie zdołała pokrzyżować planów. A właściwie przez siedem kobiet! W działania zespołu projektowego kierowanego przez dr Olgę Bambrowicz z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zaangażowały się bowiem także: prof. Małgorzata Zduniak, dr Izabela Wieczorek, dr Magdalena Kaczmarek, dr Anna Roter-Bourkane, dr Monika Valkova-Maciejewska, mgr Patrycja Krasowska i mgr Ewa Węgrzak. Połączyła je wspólna pasja i praca w Studium Języka i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców UAM.

Ucząc na co dzień języka polskiego jako obcego, panie zwróciły uwagę na odbiorców oferty edukacyjnej zainteresowanych niestandardowymi formami nauki. A dokładniej – na osoby, które przybywają do Polski w celach zarobkowych i w związku z tym chcą szybko zdobyć kompetencje językowe niezbędne do podjęcia pracy.

– Projekt „Polski dla wszystkich!”, zgłoszony do NCBR w konkursie „Kurs na MOOC”, powstał w odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku pracy i zakładał przygotowanie fabularyzowanych kursów języka polskiego jako obcego, łączących elementy języka ogólnego oraz specjalistycznego. Kursy miały być darmowe, ogólnodostępne i możliwe do realizacji przez uczących się w ich własnym tempie – relacjonuje dr Olga Bambrowicz.

Wśród uczestników projektu znaleźli się obcokrajowcy, którzy z różnych względów nie mogli pozwolić sobie na regularny udział w odpłatnych i rozłożonych w czasie kursach stacjonarnych. Właśnie z myślą o nich i ich potrzebach powstały trzy kursy MOOC (z ang. Massive Open Online Courses oznacza ‘masowe otwarte kursy online’). Można z nich korzystać do dziś na platformie Navoica.pl.

Na realizację tego zamierzenia NCBR przyznało blisko 370 tys. zł dofinansowania z Funduszy Europejskich w ramach Programu Wiedza Edukacja Rozwój.

– Projekt przypadł na okres pandemii. Okoliczności te były dla nas znacznym utrudnieniem, choć zapewne przyczyniły się także do sukcesu przedsięwzięcia: w okresie izolacji zainteresowanie wszelkimi formami nauczania na odległość znacznie wzrosło – przypomina kierowniczka projektu.

Zespół wykazał się w tej niełatwej sytuacji wielką elastycznością i pomysłowością. Jego członkinie są doskonałymi obserwatorkami. To właśnie ich spostrzeżenia pomogły zapełnić lukę edukacyjną, jaką był brak nowoczesnych materiałów do nauczania języka polskiego specjalistycznego.

Od października 2019 r. do czerwca 2022 r., a więc w toku trwania projektu, kursy ukończyło kilkaset osób. Dziś grupa ta jest kilkukrotnie większa.

– Użytkownicy pochodzą ze wszystkich kontynentów (oprócz Antarktydy) i reprezentują takie kraje, jak: Chiny, Brazylia, Australia, Kanada, Republika Południowej Afryki, Nepal czy Filipiny. Łączy ich chęć powiązania przyszłości zawodowej z Polską. Z przygotowanych materiałów korzystają także instytucje edukacyjne, fundacje oraz instytucje rynku pracy – wylicza dr Olga Bambrowicz.

Realizacja projektu „Polski dla wszystkich! Otwarte kursy wsparciem dla osób uczących się języka polskiego jako obcego” poprawiła sytuację jego uczestników na rynku pracy. Było to ważne doświadczenie również dla zespołu projektowego, który rozwinął swoje kompetencje z zakresu przygotowania i realizacji angażujących kursów e-learningowych. W 2021 r. udało się pozyskać dodatkowe środki na realizację komplementarnego komponentu międzynarodowego, w ramach którego powstał podręcznik do nauczania języka biznesowego na poziomie B1 pt. „Przedsiębiorczość po polsku” (partnerami były Uniwersytet Masaryka w Brnie oraz Uniwersytet Karola w Pradze). Publikacja ta jest dostępna bezpłatnie online. Kursy MOOC z zakresu szeroko rozumianej glottodydaktyki polonistycznej są zaś dziś stałym elementem oferty Studium Języka i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców UAM. 

Bioliderzy przed wyborem kariery

Nie jest łatwo zarządzać projektem, koncentrując się wyłącznie na nim. Czy w ogóle da się to zrobić, prowadząc jednocześnie wymagające życie zawodowe i osobiste? Tylko jeśli ma się w zespole trzy tak odważne i kreatywne kobiety, jak dr Natalia Ratajczyk – kierowniczka projektu, dr Agnieszka Wolańska-Kamińska – opiekunka merytoryczna projektu oraz mgr Joanna Pokładek – specjalistka ds. finansowych na rodzimym wydziale. To dzięki nim „BioLider – program rozwoju kompetencji studentów Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego (BiOŚ UŁ)” został najpierw przedyskutowany, przelany na papier i zgłoszony do NCBR w Programie Rozwoju Kompetencji, a następnie z sukcesem wcielony w życie. Na realizację projektu przyznano ponad 510 tys. zł dofinansowania z POWER.

– Nasza siła polegała na wzajemnej empatii, współpracy i wsparciu. Projekt, czasami trudny w realizacji, traktowałyśmy jak wspólne wyzwanie, mogłyśmy na sobie polegać w każdej sytuacji. To dawało poczucie jedności i zaowocowało długoletnią przyjaźnią – mówi dr Natalia Ratajczyk.

Uczelnia już wcześniej, korzystając z unijnego dofinansowania, wspierała absolwentów kierunku ochrona środowiska w kontekście rynkowych potrzeb związanych z celami zrównoważonego rozwoju. Działania w projekcie „BioLider” zostały adresowane do studentek i studentów nie tylko kierunku zamawianego, ale także pozostałych kierunków prowadzonych na wydziale BiOŚ UŁ, takich jak: biologia, biotechnologia, mikrobiologia, genetyka i biomonitoring. Łącznie w latach 2016-2018 uczestniczyło w nich 100 osób.

– Zależało nam na tym, żeby absolwenci kierunków biologicznych Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego łatwiej znajdowali pracę. Drogą do tego celu było podniesienie kompetencji komunikacyjnych, w zakresie przedsiębiorczości, informatycznych i zawodowych. Szczególnie istotne, z punktu widzenia przyszłych pracodawców, okazały się tzw. kompetencje „miękkie”, interpersonalne, związane z umiejętnością sprawnej komunikacji, autoprezentacji oraz pracy w zespole. Ciekawą formą wsparcia był udział uczestników w symulacji rozmowy kwalifikacyjnej, prowadzonej przez osobę pracującą w dziale HR oraz dedykowane szkolenia podnoszące kompetencje zawodowe – relacjonuje kierowniczka projektu. – Zachęcona sukcesem projektu „BioLider”, nasza uczelnia wnioskowała o wsparcie dla innej grupy studentów – doktorantów, przygotowując dla nich innowacyjny program studiów i pozyskując na ten cel środki.

Z projektu „BioLider” skorzystali jego uczestnicy, którzy uzyskali nowe kompetencje, potwierdzone odpowiednimi zaświadczeniami i certyfikatami. Bezpośrednio po zakończeniu projektu ponad 60 proc. uczestników kontynuowało naukę lub podjęło pracę zawodową. Liczna grupa absolwentów rozpoczęła studia doktoranckie.

Doświadczenie pozyskane podczas realizacji projektu wpłynęło nawet na zmiany w programach studiów. Wprowadzono przedmioty związane z karierą zawodową i odnalezieniem się na rynku pracy. Uczelnia podejmuje też stałą współpracę z potencjalnymi pracodawcami, skupionymi w Radzie Biznesu powołanej przy Wydziale BiOŚ UŁ, a studenci chętnie biorą udział w stażach zawodowych organizowanych przez Biuro Karier Uniwersytetu Łódzkiego.

---

Wszystkim kierowniczkom projektów gratulujemy i życzymy dalszych sukcesów. Przywołane przykłady obrazują, że Narodowe Centrum Badań i Rozwoju ma szereg dobrych doświadczeń związanych z wdrażaniem Programu Wiedza Edukacja Rozwój w perspektywie finansowej Unii Europejskiej na lata 2014-2020. Dotacje unijne przekazywane za pośrednictwem NCBR uczelniom przysłużyły się do wzmocnienia szkolnictwa wyższego m.in. w takich aspektach, jak: podniesienie kompetencji studentów odpowiadających potrzebom gospodarki, rynku pracy i społeczeństwa, zwiększenie jakości i efektywności kształcenia na studiach doktoranckich, przeprowadzenie zmian organizacyjnych na uczelniach czy poprawa dostępności. Realizowano też liczne projekty adresowane do niestandardowych odbiorców szkolnictwa wyższego, w tym dzieci, młodzieży czy seniorów, przekładające się m.in. na pozytywny społeczny odbiór nauki.

Następca POWER, czyli program Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego, w którym Centrum rozstrzygnęło już pierwsze nabory i planuje kolejne, pozwala te działania kontynuować i rozwijać, stosownie do nowych potrzeb i wyzwań. A tych nie brakuje!

• Zajrzyj na platformę konkursową Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
• Więcej informacji o sukcesach Beneficjentów.