Polska w Niemczech

Tablica pamiątkowa poświęcona polskiemu pisarzowi Witoldowi Gombrowiczowi została umieszczona na budynku przy Bartningallee 11/13 mieszczącym się w berlińskiej dzielnicy Hansaviertel przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu Rzeczypospolitej Polskiej we współpracy z Ambasadą RP w Berlinie już w ubiegłym roku, jednak z uwagi na pandemię nie było okazji, aby ją oficjalnie odsłonić i zaprezentować szerszej publiczności.

W Berlinie Gombrowicz przebywał „między swym powrotem do Europy po 24 latach spędzonych w Argentynie, a ostatecznym osiedleniem się we Francji, w Vence, gdzie zakończył życie 24 lipca 1969 roku. (…) Jego stosunkowo krótkiemu pobytowi w Berlinie towarzyszyła nagonka prasowa, wytoczona przeciwko Gombrowiczowi przez komunistyczna propagandę w Polsce. Jej celem było prawdopodobnie zapobieżenie jego ewentualnemu powrotowi do ojczyzny” - przypomniał ambasador.

W roku 1963 roku Gombrowicz „powrócił z Ameryki Południowej do Europy. To, że pierwszym miejscem jego pobytu był Berlin, związane było ze stypendium Fundacji Forda, które otrzymał. Był to wówczas Berlin Zachodni, miasto, którego władze PRL nie uznawały za część RFN. Dziś, dzięki fenomenowi Solidarności, 10-milionowego ruchowi mas zwykłych robotników, do których Gombrowicz miał dystans, nie ma już wschodniego i zachodniego Berlina. Nie ma też rozdarcia między Polską a zachodnią Europą. Polska stałą się formalnie częścią Zachodu, którą realnie zawsze była. Także dzięki twórczości takich mistrzów pióra jak Czesław Miłosz czy Witold Gombrowicz” - podkreślił ambasador Andrzej Przyłębski.

Jolanta Miśkowiec, zastępca dyrektora Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych w MKDNiS przypomniała natomiast, że był to pierwszy pobyt autora „Ferdydurke” w Europie po wieloletniej emigracji w Argentynie, dokąd tuż przed wybuchem II wojny światowej przypłynął transatlantykiem „Chrobry” w 1939 r. Po pobycie w Niemczech pisarz przeniósł się do Francji, gdzie osiadł na stałe w Vence koło Nicei.

W Berlinie Gombrowicz spędził rok, od 16 maja 1963 do 17 maja 1964. Początkowo mieszkał w Akademie der Künste (Akademia Sztuk w Berlinie), potem właśnie przy Bartningallee 11/13.

Swój pobyt opisał w „Dzienniku 1961-66”. „Ja, osoba z Argentyny, ahistoryczna raczej i nie przyzwyczajona, wciąż miałem wrażenie, że Berlin, jak Lady Macbeth, bez wytchnienia myje sobie ręce…” - pisał.

Przedstawicielka Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu RP podziękowała również  wszystkim osobom zaangażowanym w realizację projektu oraz organizację uroczystości: Panu Ambasadorowi Andrzejowi Przyłębskiemu i pracownikom Ambasady RP w Berlinie, Panu Tomaszowi Tyczyńskiemu, kierownikowi Muzeum Gombrowicza we Wsoli, Pani Hannie Radziejowskiej, kierownikowi oddziału Instytutu Pileckiego w Berlinie i Pani Marzenie Kępowicz, dyrektor Instytutu Polskiego w Berlinie, zarządcy wspólnoty oraz mieszkańcom budynku przy ulicy Bartingallee 11/13. Specjalne podziękowania skierowała w stronę Pani Rity Gombrowicz oraz Pana Olafa Kühla, tłumacza dzieł Gombrowicza na język niemiecki.

Niezapomnianym punktem uroczystości była rozmowa z Panią Susanne Fels - artystką i fotografką, która była bliską przyjaciółka charyzmatycznego autora i jako jedyna miała wyłączność na fotograficzne dokumentowanie jego pobytu w Berlinie, i dzięki temu uzyskała głęboki wgląd w jego życie i twórczość.

Niestety ze względu na decyzję zarządcy w uroczystości mogła wziąć udział jedynie niewielka grupa miłośników Gombrowicza. Wszystkich zainteresowanych twórczością tego wybitnego polskiego powieściopisarza, nowelisty i dramaturga zachęcamy do odwiedzenia nowej wystawa w galerii Instytutu Polskiego w Berlinie (Burgstr. 27, 10179 Berline) poświęconej Gombrowiczowi.