Polska w Niemczech

Powstanie Warszawskie było największą akcją zbrojną Polskiego Państwa Podziemnego w okupowanej przez Niemców Europie. 1 sierpnia 1944 roku do walki w stolicy Polski przystąpiło ok. 40-50 tys. żołnierzy Armii Krajowej. Planowana na kilka dni akcja trwała ponad dwa miesiące.

W Powstaniu Warszawskim ramię w ramię z Polakami walczyli także obcokrajowcy - przedstawiciele ponad 20 narodowości. Ich liczbę szacuje się na około 300 osób. Byli wśród nich Węgrzy, Francuzi, Belgowie, Holendrzy, Grecy, Brytyjczycy, Włosi, Rosjanie, Ormianie i obywatele krajów kaukaskich, a także Azer, Czech, Ukrainiec, Rumun, Australijczyk, Nigeryjczyk oraz osoby różnych wyznań.

Jednak najbardziej spektakularna jest historia 535. plutonu „Słowaków”, który walczył w powstaniu warszawskim w ramach 1. kompanii batalionu „Tur” zgrupowania „Kryska” Armii Krajowej, dowodzony przez podporucznika Mirosława Iringha „Stanko”. O walce tego oddziału i o opaskach, które żołnierze plutonu Słowaków nosili na prawym ramieniu w barwach biało-niebiesko-czerwonych wraz z numerem plutonu i godłem narodowym Słowacji, przypomniał w swoim słowie powitalnym Ambasador Republiki Słowackiej w Niemczech Marián Jakubócy.

Nazwiska większości cudzoziemców walczących w Powstaniu Warszawskiem nie są znane, ale ich historię należy przypominać, gdyż w tej „Bitwie o Polskę” poświęcali oni często swoje życie, a ich rola i zasługi dla Powstania są często niedocenione.

Twórczyni filmu Małgorzata Brama podkreśliła w swoim wystąpieniu przed niemiecką publicznością, pełnym emocji i wzruszeń, że czuje się wyróżniona, że to właśnie w Berlinie 1 sierpnia o godz. 17 jest wyświetlany ten film.

– W tym ważnym dla mnie dniu, ważnym, bo jestem córka i wnuczką powstańców, mam zaszczyt i ogromną przyjemność przedstawić film, o który poprosili mnie sami Powstańcy. W ten symboliczny sposób pragnęli uczcić swoich kolegów – cudzoziemców, którzy razem z nimi stanęli do nierównej walki o Polskę.

W opinii samych Powstańców, przedstawiciele tych 20 nacji zasługują na naszą wieczną pamięć i wdzięczność. Ich obecność w szeregach Armii Krajowej podnosiła na duchu wielu naszych rodaków wierzących, że Powstanie Warszawskie to nie tylko sprawa Polski i Polaków. Żałuję, że nie sposób było pokazać w tym dokumencie wszystkich cudzoziemców, wśród których byli Węgrzy, Słowacy, Francuzi, Włosi, Brytyjczycy, Ormianie, a nawet niemieccy dezerterzy. Nie zapominamy także o brytyjskich i południowoafrykańskich lotnikach, którzy nieśli pomoc walczącej Warszawie zrzucając broń, amunicję, lekarstwa i żywność. Wszystkim im należy się ogromny szacunek.

W czasie walk w Warszawie zginęło ok. 18 tys. powstańców, a 25 tys. zostało rannych. Straty wśród ludności cywilnej były ogromne i wynosiły ok. 180 tys. zabitych. Pozostałych przy życiu mieszkańców Warszawy, ok. 500 tysięcy, wypędzono z miasta, które po Powstaniu zostało niemal całkowicie spalone i zburzone, o czym przypomina m.in. „Raport o stratach poniesionych przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej 1939-1945”.

Pokaz filmu „Cudzoziemcy w Powstaniu Warszawskim” zgromadził w Instytucie Polskim w Berlinie wyjątkowo liczną widownię. Jednym z honorowych gości była wdowa po Powstańcu Warszawskim Zbigniewie Galperynie pani Bogna Galperyn – była konsul RP w Atenach.

Zupełnie inny przebieg miały uroczystości rocznicowe w Kolońskim Okręgu Konsularnym. W „Godzinę W” Konsul Generalny RP Jakub Wawrzyniak oddał hołd uczestnikom Powstania Warszawskiego, którzy spoczywają na cmentarzu we Frankfurcie nad Menem. W mieście tym w zakładach Adlerwerke funkcjonował w czasie II wojny światowej niemiecki, nazistowski obóz koncentracyjny Katzbach. Z 1.600 więźniów KZ Katzbach ok. 95% stanowili Polacy, w tym Powstańcy Warszawscy. Niewielu więźniów przeżyło nieludzkie warunki obozu i marsz śmierci.

Dla uczczenia pamięci Powstańców Warszawskich i robotników przymusowych III Rzeszy deportowanych z powstańczej Warszawy nasi konsulowie z Kolonii złożyli również wieńce na grobach na cmentarzu Hauptfriedhof i pod tablicą pamiątkową w byłych zakładach Adlerwerke we Frankfurcie nad Menem.

Działający od 2019 roku w Berlinie Instytut Pileckiego również uczcił 79. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego projekcją filmu fabularnego „Kanał” w reżyserii Andrzeja Wajdy.

W Instytucie można także obejrzeć czasową wystawę pt. „Zbrodnia Woli 5 sierpnia 1944. Zbrodnia bezkarna”.