Polska w Norwegii

Wzgórze Monte Cassino oraz klasztor Benedyktynów znajdujący się na jego szczycie miały kluczowe znaczenie dla niemieckiego systemu obrony na tzw. linii Gustawa.  W pierwszej połowie 1944 roku jednostki niemieckie kontrolujące ufortyfikowany klasztor bez trudu odpierały ataki wojsk sojuszniczych, a kolejne natarcia prowadzone przez jednostki amerykańskie, brytyjskie, francuskie, kanadyjskie, południowoafrykańskie, nowozelandzkie i hinduskie kończyły się niepowodzeniem.

W czwartym natarciu – decyzją generała Władysława Andersa – uczestniczył 2. Korpus Polski przerzucony do Włoch na przełomie 1943 i 1944 roku. Żołnierze! Zadanie, które nam przypadło, rozsławi na cały świat imię żołnierza polskiego. W chwilach tych będą z nami myśli i serca całego Narodu, podtrzymywać nas będą duchy poległych naszych towarzyszy broni. Niech lew mieszka w Waszym sercu. Żołnierze – za bandycką napaść Niemców na Polskę, za rozbiór Polski wraz z bolszewikami, za tysiące zrujnowanych miast i wsi, za morderstwa i katowanie setek tysięcy naszych sióstr i braci, za miliony wywiezionych Polaków jako niewolników do Niemiec, za niedolę i nieszczęście Kraju, za nasze cierpienia i tułaczkę – z wiarą w sprawiedliwość Opatrzności Boskiej idziemy naprzód ze świętym hasłem w sercach naszych – Bóg, Honor i Ojczyzna.

Mimo początkowych dwóch szturmów odpartych przez oddziały niemieckie, po niezwykle krwawych walkach trwających blisko tydzień, 18 maja 1944 roku niemiecki opór został przełamany, a klasztor zdobyty. Proporczyk na ruinach klasztoru zawiesił patrol ppor. Kazimierza Gurbiela z 12. Pułku Ułanów Podolskich. W natarciach zginęło 923 polskich żołnierzy, 2931 zostało rannych, a 345 nigdy nie odnaleziono. Po przełamaniu linii Gustawa, które otworzyło Aliantom drogę na Rzym, Polacy uczestniczyli w zdobyciu ważnych strategicznie miast na Półwyspie Apenińskim – Ankony i Bolonii.

Bitwa o Monte Cassino była świadectwem polskiego męstwa i sojuszniczej solidarności. Kluczowe dla losów II wojny światowej polskie zwycięstwo miało zwrócić uwagę przywódców państw zachodnich na losy Polski w chwili, gdy połowa dawnego terytorium kraju była zajęta przez Związek Sowiecki. Jak się później okazało, gdy polscy żołnierze walczyli pod Monte Cassino, decyzje w sprawie przyszłości Polski i jej granic były już podjęte, a następnie przypieczętowane w Jałcie.

Jeszcze podczas trwania oblężenia zapadła decyzja o budowie cmentarza, na którym pochowano polskich żołnierzy poległych w bitwie. Zbudowano go pomiędzy wzgórzem Monte Cassino a wzgórzem 593, w miejscu zwany Doliną Śmierci. Uroczyste oddanie cmentarza z udziałem przedstawicieli rządu polskiego na uchodźctwie oraz dowódców wojsk sojuszniczych odbyło się 1 września 1945 roku. Dziś polski cmentarz wojenny jest jedną z najważniejszych polskich nekropolii.

Walki o Monte Cassino zostały upamiętnione tablicą na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie oraz inskrypcją na zniczu Grobu Nieznanego Żołnierza w Krakowie. W 1999 roku w Warszawie w pobliżu ul. Władysława Andersa i Parku Krasińskich odsłonięto pomnik upamiętniający bitwę i jej polskich bohaterów.