Polska w Norwegii

1. Informacje ogólne

   1. Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy.
      Położenie geograficzne: Królestwo Norwegii jest  najbardziej na północ wysuniętym krajem Europy, zajmującym powierzchnię 323 779 km² (385 178 km² razem z archipelagiem Svalbard oraz wyspą Jan Mayen). Państwo posiada granicę lądową ze Szwecją, Finlandią i Rosją, liczącą blisko 30 tys. km linię brzegową oraz około 50 tys. przybrzeżnych wysp, z czego 2 tys. jest zamieszkanych. Charakterystycznym elementem norweskiego krajobrazu są fiordy, liczne rzeki i wodospady oraz lodowce.
       
   2. Stolica: Oslo, które zamieszkuje 1 036 tys. osób. Inne duże miasta: Bergen (260 tys.), Stavanger/Sandnes (228 tys.), Trondheim (189 tys.).
       
   3. Ludność: Liczba ludności Norwegii wynosi 5 425 270. Norweski Urząd Statystyczny SSB przewiduje, że w długim okresie nastąpi wzrost populacji i szacuje się, że w 2060 r. liczba mieszkańców Norwegii wyniesie 6 mln. W 2021 r. migranci i urodzone w Norwegii dzieci imigrantów stanowili 18,9% ludności (1 025 175 osób wg danych z maja 2022 r.); 386 858 osób to migranci pochodzący z państw EOG, z czego największą grupę stanowią obywatele Polski (121 tys.), Litwy (45 tys.) oraz Szwecji (39 tys.). Migranci spoza Europy to przede wszystkim obywatele Somalii, Pakistanu, Syrii, Iraku, Erytrei, Filipin, Wietnamu, Iranu oraz Tajlandii. W Norwegii żyje ludność rdzenna (Samowie) i pięć mniejszości narodowych (Kwenowie, leśni Finowie, Romowie, Romani i Żydzi). Został im przyznany oficjalny status, w związku z tym otrzymują prawne i finansowe wsparcie, by móc chronić i rozwijać swoje języki i kulturę.
       
   4. Językiem urzędowym jest norweski - język północnogermański blisko spokrewniony z językiem duńskim i szwedzkim. Obowiązują dwie odmiany języka norweskiego – wykształcony na podstawie wpływów języka duńskiego bokmål, którym posługuje się większość populacji oraz nynorsk, stworzony w XIX w. na podstawie dialektów norweskiej prowincji. W niektórych gminach regionów Troms i Finnmark pod względem statusu zrównany z językiem norweskim jest język lapoński (sámegiella). Poza tym w użyciu jest także język kweński. Powszechna jest znajomość języka angielskiego.
2.  
3. Warunki klimatyczne.
   Pomimo północnego położenia, Norwegia ma łagodny klimat szczególnie na obszarach, które wystawione są na działanie Prądu Zatokowego. Najcieplejszymi miesiącami są czerwiec i lipiec, a najzimniejszymi - styczeń i luty. Na północnych terenach kraju temperatury w miesiącach zimowych mogą dochodzić do – 40º C. Opady deszczu są częstym zjawiskiem, szczególnie na zachodzie Norwegii. Za kołem podbiegunowym występują zjawiska dnia i nocy polarnej. W Norwegii nie istnieją zasadniczo większe zagrożenia epidemiologiczne, chociaż oczywiście nie wyklucza to potencjalnego zagrożenia związanego z obecną, jak i ew. przyszłymi pandemiami.
4.  
5. Główne bogactwa naturalne.
   Norwegia posiada bogate złoża ropy naftowej oraz gazu ziemnego, a wydobycie tych surowców na Norweskim Szelfie Kontynentalnym odgrywa dominującą rolę w norweskiej gospodarce od lat 70-tych XX w.  Szacowane na 150 tys. ton, trzecie na świecie po Australii i Indiach, norweskie zasoby radioaktywnego toru mogą w przyszłości odgrywać dużą rolę, jako potencjalny surowiec energetyczny. Na terenie Norwegii występują wapienie i granity, kraj posiada również w niewielkich ilościach zasoby miedzi, niklu, tytanu, ołowiu, srebra, cynku, rud żelaza oraz węgla kamiennego. Obecnie natomiast prowadzone są badania na dnie morza w regionie arktycznym dot. potencjalnych zasobów ziem rzadkich i innych poszukiwanych pierwiastków. Niemal cała energia elektryczna zużywana w kraju pochodzi z licznych hydroelektrowni.
6.  
7. Istotną rolę w norweskiej gospodarce odgrywa morze i rybołówstwo oraz hodowla ryb na farmach (akwakultura –przede wszystkim hodowla ryb morskich). Gleby użytkowe zajmują 21% powierzchni Norwegii (ziemia uprawna 3%, lasy gospodarcze i pastwiska 18%), większość żywności jest w związku z tym importowana.
8.  
9. System walutowy, kurs i wymiana.
   Walutą Norwegii jest korona norweska (NOK). Banknoty mają nominały 50, 100, 200, 500, 1000 NOK, a monety 1, 5, 10 i 20 NOK. W dniu 20.07.2022 r. kurs średni norweskiej korony do innych walut wynosił (dane Norges Bank):
    
10. 1EUR = 10,1323 NOK
    1USD = 9,9336 NOK
    1PLN = 2,1188 NOK
    
    Wymiana walut jest prowadzona w bankach, kantorach, hotelach i urzędach pocztowych. Większość banków jest czynna między 8:15 a 15:30, od poniedziałku do piątku. Wymiany pieniędzy można również dokonywać w niektórych bankomatach (Minibank). Największą siecią kantorów wymiany walut w Norwegii jest FOREX. Bardzo powszechna jest płatność kartami płatniczymi, która coraz bardziej wypiera tradycyjną formę płatności gotówkowej. Podczas pandemii odnotowuje się wprowadzanie przez niektóre sklepy jedynie płatności elektronicznych (np. via aplikacja VIPPS) i kartami płatniczymi i odmowy przyjmowania gotówki. Rząd norweski (jak i partie opozycyjne) popiera przechodzenie na gospodarkę bezgotówkową i bazowanie wszelkich transakcji na rozwiązaniach elektronicznych, kartach płatniczych.
11.  
12. Religia
    W Norwegii działa kościół protestancki (ewangelicko–luterański, do 2012 r. było to wyznanie oficjalne, w nowej redakcji konstytucji jest określany jako „wspierany przez państwo”). Do Kościoła Norweskiego (Den norske kirke) należy około 80% populacji, natomiast ok. 10% ludności jest członkami innych wspólnot wyznaniowych lub etycznych (Norweskie Towarzystwo Humanistyczne, Ruch Zielonoświątkowców, islam, Kościół Rzymsko–Katolicki, Wolny Kościół Luterański, metodyści i inne), a 6,2% nie należy do żadnej wspólnoty religijnej. Polacy stanowią ok. połowę przedstawicieli wyznania rzymsko–katolickiego w Norwegii. W Oslo mogą brać udział w mszy świętej w jęz. polskim
    w katedrze św. Olafa (Akersveien 1), kościele św. Hallvarda (Enerhauggata 4) oraz w kościele św. Jana (Bredtvetveien 12). Msze święte
    w jęz. polskim są również odprawiane w innych większych miastach, często przez polskich księży.
13.  
14. Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy
    1 stycznia – Nowy Rok,
    Wielki Czwartek,
    Wielki Piątek,
    Niedziela Wielkanocna,
    Poniedziałek Wielkanocny,
    1 maja – Święto Pracy,
    17 maja – Narodowe Święto Konstytucji,
    Wniebowstąpienie,
    Zielone Świątki, drugi dzień Zielonych Świątek,
    25 grudnia – Boże Narodzenie,
    26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.
15. 
    Infrastruktura transportowa​​​​
    W Norwegii bardzo dobrze rozwinięta jest komunikacja powietrzna – większe i średnie miasta posiadają porty lotnicze, co uwarunkowane jest dużymi odległościami i warunkami klimatycznymi. W pobliżu Oslo znajdują się dwa lotniska: główne Oslo Gardermoen (ok. 50 km od stolicy Norwegii) oraz Sandefjord Torp (oddalone o ok. 110 km). Połączenia z polskimi miastami mają Oslo, Bergen, Stavanger, Kristiansand, Haugesund, Ålesund i Trondheim, które jednak ze względu na pandemię ulegały zmianom.
     
16. W Norwegii istnieje wiele płatnych dróg, tuneli i mostów, za jednorazowy przejazd płaci się od 15 do 150 NOK. Niektóre mosty, drogi i przeprawy promowe mogą być zamknięte w okresie od września do maja, w zależności od sytuacji pogodowej. Obowiązuje używanie świateł mijania przez cały rok oraz pasów bezpieczeństwa na wszystkich siedzeniach pojazdu oraz używania fotelików dziecięcych. Dodatkowo, w okresie zimowym pojazdy powinny być wyposażone w łańcuchy (w przypadku transportu towarowego jest to obowiązek) lub opony z kolcami. Sieć kolejowa liczy blisko 4.100 km torów, w 60% jest zelektryfikowana. Największe porty przeładunkowe to Bergen, Narvik, Kirkenes, Porsgrunn, Karmsund, Tønsberg, Kristiansund i Oslo. Promy pasażerskie odpływają m.in. z Oslo i Kristiansand do Danii (Kopenhaga, Fredrikshavn, Hirtshals) i Niemiec (Kilonia). Z Bergen, Haugesund i Stavanger odpływają promy do Wielkiej Brytanii (Newcastle) i Danii (Hirtshals).
     
17. Obowiązek wizowy / zasady tymczasowego i stałego pobytu
    Norwegia jest członkiem strefy Schengen, stąd nie wymaga wiz od obywateli polskich. Dokumentem upoważniającym obywateli RP do wjazdu do Norwegii jest paszport lub dowód osobisty. Po ustaniu czasowych ograniczeń związanych z pandemią ograniczających prawo wjazdu dla osób nie spełniających kryterium wjazdowego w związku z Covid 19, szczegółowo określonych w rozporządzeniach rządu norweskiego, przebywanie obywatela polskiego na terenie Królestwa Norwegii do 3 miesięcy ponownie nie będzie wymagało rejestracji. Jednak w przypadku zamiaru podjęcia pracy ob. polski powinien stawić się w Urzędzie Podatkowym (Skatteetaten) celem weryfikacji tożsamości przed otrzymaniem przez jego pracodawcę pierwszej karty podatkowej. Wymagane jest/będzie również uzyskanie w Skatteetaten tymczasowego (D-nummer) lub stałego (personnummer) numeru personalnego niezbędnego dla funkcjonowania na norweskim rynku pracy i w kontaktach ze wszystkimi instytucjami norweskimi (polski odpowiednik PESEL). Niestety, placówka odnotowuje praktykę nadawania co do zasady obywatelom polskim (jak i z innych państw członkowskich UE) jedynie D-nummer’ów, co z kolei uniemożliwia dostęp do wielu usług publicznych, komunalnych, jak i komercyjnych, ze względu na obecnie powszechne odmowy wydawania tzw. Bank-ID przez norweskie banki posiadaczom innych numerów personalnych, niż personnummer.

 2. System administracyjny

2.1. Ustrój polityczny

Norwegia jest monarchią konstytucyjną. Głową państwa od 1991 r. jest król Harald V, urodzony w 1937 r., a jego następcą książę Haakon. Konstytucja Norwegii została uchwalona przez Zgromadzenie Konstytucyjne w Eidsvoll 17 maja 1814 roku i ze zmianami obowiązuje do dnia dzisiejszego. Parlamentaryzm w Norwegii wprowadzono w 1884 roku. Władzę ustawodawczą sprawuje Storting (parlament), wykonawczą Król poprzez Radę Państwa (rząd), natomiast władzę sądowniczą - niezawisłe sądy.

2.2. Władza ustawodawcza

Władzę ustawodawczą sprawuje wybierany co 4 lata norweski parlament – Storting. W skład Stortingu wchodzi 169 deputowanych reprezentujących obecnie 10 partii politycznych. Mniejszościowy rząd tworzą Arbeiderpartiet (Partia Pracy, Ap) oraz Senterpartiet (Partia Centrum, Sp). Partie opozycyjne mające swoich przedstawicieli w parlamencie to: Høyre (Partia Konserwatywna, H), Fremskrittspartiet (Partia Postępu, FrP), Sosialistisk Venstreparti (Socjalistyczna Partia Lewicy, SV – koalicjant budżetowy obecnego rządu Ap i Sp), Venstre (Partia Liberalna, V), Rødt (Partia Czerwoni, R), Kristelig Folkeparti (Chrześcijańska Partia Ludowa, KrF), Miljøpartiet De Grønne (Partia Zielonych, MDG) oraz Pasientfokus. Prezydium parlamentu składa się z sześciu osób, a deputowani pracują w kilkunastu tematycznych komisjach stałych. Parlament uchwala prawo Norwegii, zatwierdza budżet państwa, kontroluje rząd i administrację państwową. W Stortingu działają nieformalne grupy przyjaźni, jednakże nie mają one charakteru zinstytucjonalizowanego, co oznacza, że np. informacje o ich istnieniu nie pojawiają się na oficjalnych stronach parlamentu (dotyczy to także Norwesko- Polskiej Grupy Przyjaźni).

2.3. Władza wykonawcza

Konstytucja określa, że monarcha sprawuje władzę wykonawczą w Królestwie Norwegii, choć w istocie pełni on głównie funkcje reprezentacyjne i symboliczne, jest naczelnym dowódcą Sił Zbrojnych. Stanowi ona również, że „Król wybiera Radę spośród norweskich obywateli upoważnionych do głosowania” (art. 12), ale tradycja rządów parlamentarnych doprowadziła do tego, że monarcha jedynie zatwierdza skład rządu wyłoniony przez większość parlamentarną. Członkowie rządu są jednocześnie deputowanymi do parlamentu. Premier kontrasygnuje wszystkie dekrety królewskie.

W norweskiej praktyce politycznej częste są rządy mniejszościowe, które opierają się na współpracy w parlamencie z partiami popierającymi gabinet, lecz nie wchodzącymi w skład koalicji rządzącej (obecnie jest nią np. SV).

2.4 Struktura administracji gospodarczej

Administracja gospodarcza na szczeblu centralnym składa się z następujących ministerstw: Ministerstwo Finansów (Finansdepartamentet), Ministerstwo Handlu, Przemysłu i Rybołówstwa (Nærings- og fiskeridepartamentet), Ministerstwo Rolnictwa i Żywności (Landsbruks- og matdepartamentet), Ministerstwo Transportu (Samferdselsdepartamentet), Ministerstwo Pracy i Integracji Społecznej (Arbeids- og inkluderingsdepartamentet), Ministerstwo Ropy Naftowej i Energii (Olje- og energidepartamentet) oraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska (Klima- og miljødepartementet), Ministerstwo Dzieci i Rodzin (Barne- og familiedepartementet), Ministerstwo Kultury i Równości Płci (Kultur- og likestillingsdepartementet), Ministerstwo Obrony (Forsvarsdepartementet), Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych (Kunnskapsdepartementet), Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Utenriksdepartementet), Ministerstwo Zdrowia i Opieki (Helse- og omsorgsdepartementet), Ministerstwo Sprawiedliwości i Bezpieczeństwa Publicznego (Justis- og beredskapsdepartementet), Ministerstwo Samorządu Terytorialnego i Powiatowego (Kommunal- og distriktsdepartementet)  oraz norweska Organizacja Bezpieczeństwa i Obsługi Ministerstw (Departementenes sikkerhets- og serviceorganisasjon).

Struktura lokalnej administracji gospodarczej odpowiada podziałowi terytorialnemu państwa. Od 1 stycznia 2020 r. weszła w życie przyjęta przez parlament już w 2017 r. reforma administracyjna, która ogranicza liczbę województw (fylker z 19 do 11 oraz Svalbard) i gmin (kommuner z 429 do 356). Za zgodą Stortingu, przywracany będzie jednak w kolejnych latach poprzedni podział na fylker w przypadku niektórych województw.

Założeniem lokalnej samorządności jest to, by gminy przejęły jak najwięcej zadań publicznych i wykonywały je samodzielnie. Gminy tworzą wydziały, które zajmują się kwestiami gospodarczymi, ich nazwy są zróżnicowane w poszczególnych gminach, jednak posiadają one podobne kompetencje.

Połączenie regionów (województw)w ramach najnowszej reformy samorządowej:

1. Troms i Finnmark,
2. Nordland,
3. Telemark i Vestfold, - ponowny podział nastąpi w 2023 r.
4. Buskerud, Akershus i Østfold (jako Viken) – ponowny podział nastapi w 2023 r.
5. Aust-Agder i Vest-Agder (jako Agder),
6. Sør-Trøndelag i Nord-Trøndelag (jako Trøndelag),
7. Hedmark i Oppland (jako Innland),
8. Hordaland i Sogn og Fjordane (jako Vestland),
9. Møre og Romsdal,
10. Rogaland,
11. Oslo
12. Svalbard

2.5. Sądownictwo gospodarcze

Najniższym szczeblem systemu sądowego jest rada arbitrażowa (forliksrådet), która rozpatruje jedynie sprawy cywilne. Jest to instytucja mediacyjna z ograniczoną władzą do orzekania wyroków. Głównym zadaniem jest ułatwienie stronom, poprzez mediacje lub wyrok, rozwiązania sprawy w prosty, szybki i tani sposób. Większość spraw wpływających do rady dotyczy niezgody w sprawach o długi, szczególnie związanych z zakupem towarów i usług. Rada arbitrażowa znajduje się w każdej gminie.

W Norwegii sądem pierwszej instancji jest Tingsrett. Sprawy od których składa się odwołanie przekazuje się do sądu apelacyjnego – Lagmannsrett. Ostatnią instancją jest Sąd Najwyższy - Høyesterett. Rozpatrywanie spraw gospodarczych powierza się wymienionym sądom. W ich ramach nie ma specjalnych jednostek organizacyjnych (sądów gospodarczych).

Ponadto w Oslo znajduje się również sąd pierwszej instancji – Oslo byfogdembete – który zajmuje się rozpatrywaniem spraw związanych m.in. z bankructwem, długami, kwestiami spadkowymi.

Pozasądowe rozstrzyganie sporów w Norwegii odbywa się na podstawie ustawy o arbitrażu z 14 maja 2004 r. Instytut Arbitrażu i Rozstrzygania Sporów przy Izbie Gospodarczej w Oslo jest organem, który zajmuje się krajowymi i międzynarodowymi sporami gospodarczymi, handlowymi, z zakresu żeglugi oraz przemysłu off-shore/on-shore. 

3. Gospodarka

3.1 Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Norwegia jest wysoko rozwiniętym, uprzemysłowionym krajem o gospodarce zorientowanej na eksport. Należy jednocześnie stwierdzić, że pomimo deklarowanej otwartości, gospodarka Norwegii charakteryzuje się dosyć wysokim progiem wejścia, jak i rozwiązaniami regulacyjnymi lub proceduralnymi preferującymi rodzima produkcję. Będąc jednym z najbogatszych państw świata, zajmuje czołowe pozycje w rankingach pod względem stopy życia, średniej długości życia, ogólnego stanu zdrowia społeczeństwa i warunków mieszkaniowych.

Norwegia jest trzecim co do wielkości eksporterem gazu ziemnego na świecie i 13. co do wielkości eksporterem ropy naftowej. W ostatnich latach Norwegia zaspokajała od 20 do 25 procent zapotrzebowania na gaz w UE i Wielkiej Brytanii. Prawie cała ropa i gaz wydobywana na Norweskim Szelfie Kontynentalnym jest eksportowana, a łącznie wartość tegoż przekracza połowę całkowitej wartości norweskiego eksportu towarów. To sprawia, że surowce te są najważniejszymi towarami eksportowymi w norweskiej gospodarce.

W ostatnich latach wzrosła produkcja ropy naftowej na norweskim szelfie. Szacuje się, że w 2022 r. roku produkcja będzie dalej rosnąć, wraz ze wzrostem zarówno wydobycia ropy, jak i gazu. Inwazja Rosji na Ukrainę przyczyniła się do wysokich cen surowców skutkując zwiększeniem wartości eksportu ropy i gazu.

Kraj posiada jedną z najnowocześniejszych flot morskich i zajmuje 5 miejsce pod względem jej wielkości na świecie. Inne kluczowe sektory norweskiej gospodarki to: żegluga morska, przemysł stoczniowy, rybołówstwo i hodowla ryb, technologie informatyczne, przemysł celulozowy i papierniczy oraz obróbka metali lekkich.

Norwegia jest światowym liderem w rozwiazywaniu problemów związanych ze zmianami klimatycznymi, w tym z wdrażaniem zielonych nisko emisyjnych technologii, ochroną lasów, mórz i oceanów.

Norwegia poradziła sobie z pandemią lepiej niż wiele innych krajów i nadal osiąga dobre wyniki w wymiarze gospodarczym oraz społecznym. PKB na mieszkańca pozostaje jednym z najwyższych na świecie. Oczekuje się, że wzrost gospodarczy wyniesie 3,6% w 2022 r. i 2,3% w 2023 roku.

Po ograniczeniach związanych z pandemią popyt gospodarstw domowych wyraźnie wzrósł. Firmy odnotowują coraz większy niedobór siły roboczej. Oczekuje się, że stopa bezrobocia rejestrowanego wyniesie 1,8 % w 2022 roku  i 1,7 % w 2023 roku.

Podobnie jak w wielu krajach, problemem jest wzrost inflacji. Podczas gdy inflacja bazowych cen konsumpcyjnych pozostaje umiarkowana, inflacja zasadnicza wzrosła w styczniu 2022 r. o 3,2% w porównaniu z rokiem poprzednim. Było to spowodowane dużymi podwyżkami cen energii elektrycznej. Składnik cen energii we wskaźniku cen konsumpcyjnych wzrósł o ponad 50% od stycznia 2020 r. Do wzrostu inflacji przyczynia się również globalna presja podażowa. Ponadto w ostatnich kwartałach 2021 r. odnotowano wyższy wzrost płac krajowych.

3.2 Główne sektory gospodarki

Norwegia jest trzecim co do wielkości eksporterem gazu ziemnego na świecie. Produkcja ropy naftowej pokrywa około 2% światowego popytu. Prawie cała produkcja ropy naftowej i gazu jest eksportowana. Około 95% norweskiego gazu jest transportowane przez sieć podmorskich rurociągów do innych krajów europejskich, a około 5% eksportuje się jako skroplony gaz ziemny (LNG). Bardzo istotną rolę odgrywa wysoko rozwinięta branża usług dla koncernów naftowych – norweskie firmy dostarczają technologię na całym świecie, specjalizując się w działalności off-shore. Obecnie coraz istotniejsza rolę odgrywają też zielone technologie, w tym zwłaszcza te związane z morską energetyką wiatrową (pływające wiatraki), wodorem, czy też projektami w zakresie składowania dwutlenku węgla (CCS). 

Udział rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa w PKB wynosi 1,3%, działy te zapewniają pracę dla 2,2% zatrudnionych. Dotacje rolnicze są bardzo znaczące. Szczególnie istotne są: akwakultura (hodowla łososia i pstrąga) oraz rybołówstwo (połowy dorsza, makreli, śledzia, czarniaka i innych gatunków). Przemysł zapewnia miejsca pracy dla jednej piątej siły roboczej i stanowi jedną trzecią PKB; jego udział zaczął rosnąć od 2017 r., po latach stałego spadku. Główne gałęzie przemysłu obejmują przemysł stoczniowy, metalurgiczny, celulozowy, papierniczy i chemiczny, a także produkcje maszyn i urządzeń elektrycznych. Norwegia ma również jedną z największych i najnowocześniejszych flot morskich na świecie.

Wymienione branże są silnie zorientowane na eksport, przy czym przemysł metalowy (szczególnie produkcja aluminium), chemiczny (nawozy sztuczne) i papierowy opiera swoją produkcję i lokalnie występujące surowce oraz relatywnie tanią energię produkowaną w hydroelektrowniach. Udział produkcji przemysłowej, produkcji energii elektrycznej i budownictwa w PKB kraju wynosi 14%. Sektory te zatrudniają 17% całej siły roboczej.

Wysoko rozwinięty sektor usług, którego udział w PKB wynosi 57% zatrudnia ponad trzy czwarte siły roboczej (78%). Sektor usługowy obejmuje głównie opiekę zdrowotną, handel hurtowy i detaliczny, budownictwo, administrację publiczną, edukację, transport, hotelarstwo i gastronomię oraz  sektor finansowy. Sam sektor publiczny zatrudnia około jednej trzeciej siły roboczej w Norwegii.

3.3. Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

3.3. Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Źródło: Wybrane kluczowe dane w Budżecie krajowym na 2022 r.; Norweski Urząd Statystyczny SSB, Ministerstwo Finansów.

Źródło: Wybrane kluczowe dane w Budżecie krajowym na 2022 r.; Norweski Urząd Statystyczny SSB, Ministerstwo Finansów.

3.4 Handel zagraniczny

Obroty towarowe handlu zagranicznego Norwegii wyniosły w 2021 r. w eksporcie 1723 mld NOK oraz 1207 mld NOK w imporcie. Dodatnie saldo ukształtowało się na poziomie 516 mld NOK.

Głównymi odbiorcami norweskich towarów w 2021 r. były: Wielka Brytania (285 mld NOK), Niemcy (266 mld NOK), Niderlandy (110 mld NOK), Szwecja (108 mld NOK), Francja (100 mld NOK), Belgia (81 mld NOK), Chiny (80 mld NOK), Dania (39 mld NOK), USA (37 mld NOK) oraz Polska (29 mld NOK).

Całkowita wartość eksportu ropy naftowej, gazu ziemnego, NGL i kondensatu w 2021 r. wyniosła około 862 mld NOK, czyli 60% całkowitej wartości eksportu towarów z Norwegii. Jest to najwyższa wartość, jaką kiedykolwiek wyeksportowano z norweskiego wydobycia ropy naftowej. W 2021 r. wydobycie gazu stanowiło większy udział w całkowitej wartości eksportu w porównaniu z ropą naftową.

Gaz ziemny i ropa wraz z owocami morza, aluminium i energią elektryczną stanowiły 80% całkowitego eksportu NO w I kw. 2022 r. Wartość eksportu gazu wyniosła w tym okresie 259 mld NOK (ok. 5 razy więcej rok wcześniej). Eksport ropy prawie się podwoił do 120 mld NOK. Eksport łososia i owoców morza wzrósł o 5 mld NOK - do ok. 30 mld NOK. Eksport aluminium podwoił się do 15 mld NOK, a energii elektrycznej wyniósł ponad 8 mld wobec ok. 1 mld NOK w 2021 r. Wspólną cechą najważniejszych 5 pozycji eksportowych Norwegii są obecnie bardzo wysokie ceny na światowych rynkach, w dużej mierze spowodowane konsekwencjami wojny w Ukrainie. Dzięki temu eksport Norwegii osiąga rekordowe wartości.

W imporcie do Norwegii największy udział mają: Chiny (113 mld NOK), Szwecja (96 mld), NOK), Niemcy (94 mld NOK), USA (53 mld NOK), Wielka Brytania (39 mld NOK), Dania (39 mld NOK), Polska (29 mld NOK), Niderlandy (30 mld NOK), Francja (24 mld NOK) oraz Włochy (25 mld NOK). 

Główne towary importowane do Norwegii to maszyny, pojazdy, urządzenia elektryczne oraz artykuły z żelaza i stali.

3.5 Inwestycje zagraniczne

Norwegia jest co do zasady otwarta na inwestycje zagraniczne. W ciągu ostatniej dekady Norwegia odnotowała silny ich wzrost. Zgodnie z danymi SSB wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych jednak nieco spadła w 2020 r. Dotyczy to zarówno norweskich inwestycji bezpośrednich za granicą, których wartość na koniec 2020 r. wyniosła 1867 mld NOK, jak i BIZ w Norwegii, o wartości odpowiednio 1449 mld NOK. Spadek spowodowany był ujemnymi transakcjami finansowymi.  

3.6 Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze ekonomicznym

Norwegia jest częścią Europejskiego Obszaru Gospodarczego (European Economic Area - EEA), co oznacza włączenie w funkcjonowanie jednolitego rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, przy jednoczesnym utrzymaniu barier celnych w niektórych sektorach. Jest ponadto członkiem m.in. Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF), Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Banku Światowego, Światowej Organizacji Handlu (WTO), Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBRD), Banku Rozwoju Rady Europy (CEB), Nordic Investment Bank (NIB), Nordic Development Fund oraz innych organizacji gospodarczych.

3.7 Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Stosunki Norwegii z UE stanowią centralny element polityki zagranicznej państwa, ich fundamentem jest Porozumienie o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego z 1992 r. Szczególne relacje z UE podkreśla także obecny rząd, akcentowana jest potrzeba ściślejszej współpracy i włączania się Norwegii do procesów tworzenia europejskich strategii i polityk na możliwie najwcześniejszych etapach, by uwzględniały one norweskie interesy. Ze względu na jedną z partii koalicyjnych, przeprowadzona ma zostać analiza skutków, jakie przyniosło przyjęcie Porozumienia EOG Norwegii.

Szczególnie ważne są dla Unii dostawy surowców energetycznych. Strona norweska jest również zainteresowana eksportowaniem do UE energii elektrycznej, produkowanej w elektrowniach wodnych, aczkolwiek wywołuje to dyskusje wewnętrzną, ze względu na znaczący wzrost krajowych cen energii elektrycznej w ostatnim czasie. W kontekście bezpieczeństwa energetycznego norweski rząd stoi na stanowisku,  że dobrze funkcjonujący i wydajny rynek energii, z odpowiednią infrastrukturą i przewidywalnymi ramami prawnymi, jest warunkiem bezpieczeństwa dostaw i skutecznej polityki klimatycznej w Europie.

Rząd przywiązuje wagę do dalszego rozwijania dobrej współpracy energetycznej między Norwegią a UE. Unia energetyczna to zbiorowy termin na szereg inicjatyw w dziedzinie energii i klimatu w UE. Celem UE jest zapewnienie dostaw energii w sposób bezpieczny, niedrogi i przyjazny dla klimatu. Jednym z priorytetowych obszarów dla Norwegii, w tym w relacjach z Unią Europejską, są kwestie klimatyczne i tzw. zielonej zmiany, w której to ten kraj chce odgrywać znaczącą rolę w wymiarze globalnym.

Norwegia podkreśla, że wiele wspólnych wyzwań, takich jak zmiany klimatu, nielegalna migracja i przestępczość transgraniczna, można rozwiązać tylko za pomocą wspólnych europejskich rozwiązań.

Wyzwaniem w relacjach gospodarczych Norwegii z UE są dziedziny wyłączone z Porozumienia o EOG, tj. art.19 i Protokół 3, dotyczące produktów rolnych oraz przetworzonych artykułów rolnych. Liberalizacja rynku rolnego ze strony Norwegii postępuje bardzo powoli. Rynek ten jest chroniony wysokimi taryfami celnymi oraz znaczącym poziomem subsydiowania własnej produkcji, co Norwegia tłumaczy podwyżkami taryf celnych i kontekstem obowiązujących zasad WTO. Inne problematyczne kwestie to m.in. stosowany przez Norwegię zakaz połowów krabów śnieżnych na Norweskim Szelfie Kontynentalnym, odnoszący się też do statusu Svalbardu i egzekwowania przez Norwegię praw do tego archipelagu oraz krytyczne podejście UE do komercyjnego połowu wielorybów przez Norwegię.

Około dwóch trzecich norweskiego eksportu owoców morza trafia do UE. Przemysł owoców morza nadal boryka się z wysokimi barierami taryfowymi dotyczącymi ważnych produktów, skalowaniem taryf przy przetwarzaniu produktów i skomplikowanym systemem kontyngentów importowych, co ogranicza handel z UE i zdolność do przetwarzania produktów w Norwegii. W związku z tym norweski rząd chce nadać większy priorytet działaniom na rzecz zapewnienia wolnego handlu owocami morza na rynku UE.

4. Dwustronna współpraca gospodarcza

4.1. Gospodarcze umowy dwustronne

Współpraca gospodarcza pomiędzy Polską a Norwegią jest głownie realizowana na podstawie umowy między Europejską Wspólnotą Gospodarczą (EWG) a Królestwem Norwegii z 14 maja 1973 r., oraz bilateralnych umów zawartych między Polską a Norwegią, których przedmiotu nie obejmują kompetencje Unii Europejskiej. Są to:

• Umowa z 5 czerwca 1990 r. o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji.
• Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Norwegii w sprawie unikania podwójnego  opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu oraz  Protokół do tej Konwencji, podpisane w Warszawie dnia 9 września 2009 r. (Dz.U.134 poz.899 z dnia 23.07.2010 r.)

• Protokół zmieniający tę Konwencję, podpisany 5 lipca 2012 r., dotyczący sposobu opodatkowania wynagrodzeń z tytułu pracy na pokładach statków morskich eksploatowanych w transporcie międzynarodowym.

W zamian za możliwość uczestnictwa w jednolitym rynku, Norwegia, Islandia i Liechtenstein wspomagają mniej zamożne państwa UE poprzez Mechanizm Finansowy EOG (MF EOG) i Norweski Mechanizm Finansowy (NMF). W ich ramach w latach 2004-2009 Polska otrzymała ponad 528 mln EUR, z których sfinansowano ponad 400 projektów z zakresu ochrony środowiska, dziedzictwa kulturalnego, ochrony zdrowia, badań naukowych, rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. W perspektywie finansowej na lata 2009-2014 dla Polski przeznaczono 578 mln EUR (534 mln EUR po uwzględnieniu kosztów zarządzania). Projekty były realizowane do 2017 r. W kolejnym okresie działania Mechanizmów Finansowych na lata 2014-2021 Polska otrzymała 809 mln EUR. Porozumienie (MoU) dot. wdrażania III. edycji Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021 zostało podpisane w Warszawie w dniu 20 grudnia 2017 r. Obecnie rozpoczęte zostały prace nad kolejną edycją Mechanizmów.

4.2. Dwustronna wymiana handlowa

Norwegia wg danych za 2021 r. zajęła 21 miejsce pod względem eksportu z Polski oraz 20 pod względem importu do Polski. W 2021 r. odnotowano wzrost wartości wymiany towarowej między PL a NO, zarówno po stronie importu jak i eksportu.

w mln EUR

1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 15. GUS,

Duże wahania wartości dwustronnej wymiany handlowej wiążą się w głównej mierze ze słabo zdywersyfikowaną strukturą wzajemnych obrotów. Przeważający udział, zarówno po stronie importu jak i eksportu, grup towarowych związanych z sektorem stoczniowym uzależnia wartość obrotów od koniunktury w tej właśnie branży.

W handlu między Polską a Norwegią bardzo istotną rolę odgrywa sektor stoczniowy, gdzie pojedyncze transakcje o bardzo dużej wartości wpływają na zauważalne wahania wymiany w poszczególnych latach. Z jednej strony opisane powyżej zależności pokazują jak duży potencjał handlowy tkwi w branży stoczniowej, z drugiej natomiast - jak wymiana towarowa w tym zakresie zaburza obraz całego wolumenu eksportu i importu między Polską a Norwegią, wpływając na zwiększoną jego zmienność.

Poza sektorem stoczniowym wyraźnie widać, że w imporcie z Norwegii główną rolę odgrywają surowce: ryby (po wprowadzeniu w 2014 r. przez Rosję embarga na import żywności z państw zachodnich, Polska stała się największym importerem norweskich ryb), nieobrobione aluminium i stopy żelaza, paliwa i produkcja przemysłu chemicznego. Z kolei eksport z Polski to poza produktami branży stoczniowej także materiały dla sektora budowlanego, urządzenia i maszyny, autobusy i ciężarówki.

Dominujące pozycje w polskim eksporcie do Norwegii stanowią:

1. statki pasażerskie, towarowe i promy
2. konstrukcje i części z żeliwa lub stali
3. cygara, cygaretki, papierosy
4. pozostałe meble (bez mebli do siedzenia i lekarskich) i ich części
5. samochody ciężarowe
6. statki rybackie

Główne towary w polskim imporcie do Norwegii stanowią:

1. ryby świeże lub schłodzone z wyjątkiem filetów
2. ropa naftowa i kondensaty gazu naturalnego
3. aluminium nieobrobione,
4. statki pasażerskie, towarowe i promy
5. filety i inne mięso z ryb

4.3. Inwestycje zagraniczne

Wg danych NBP łączna wartość kapitału zainwestowanego przez firmy norweskie w Polsce wyniosła na koniec 2020 r. 1 654 mln EUR, co dało Norwegii 18 miejsce wśród inwestorów zagranicznych w Polsce z udziałem 0,8% w inwestycjach zagranicznych ogółem. Firmy norweskie w 2020 r. osiągnęły dochody w wys. 114 mln EUR, reinwestowane zyski to 63,7 mln EUR.

Na liście największych inwestorów zagranicznych Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu S.A. w 2020 r. znalazły się 34 firmy norweskie, m.in.: Aluko AS (producent szkła), Elopak (produkcja wyrobów gumowych i plastikowych), Euro Terminal AS (transport), Firmus AS (wyroby z drewna), Istrail AS (transport), Jakob Hatteland bygg AS (wyroby elektryczne), Klaveness Skofabrikk (wyroby skórzane), Kongsberg Automotive (wytwarzanie części zamiennych do samochodów), Mielno Holding AS (budownictwo), Nevion (transport), „NO-PO” AS (art. spożywcze), Norgips (producent płyt gipsowo-kartonowych), Orkla ASA (suplementy diety), Qubus Hotel System (sieć hoteli), Rieber and Son ASA (art. spożywcze i tytoniowe), Wenaasgruppen AS (hotel Sobieski w Warszawie), Yara International ASA (sprzedaż hurtowa i detaliczna części samochodowych). W 2012 r. norweska sieć stacji Statoil obecna w Polsce od 1993 r. została przejęta przez grupę kanadyjską Alimentation Couche-Tard i od 2018 r. działa pod nową nazwą Circle K. W marcu 2018 r., Equinor (pod starą jeszcze nazwą Statoil) ponownie wszedł na polski rynek, kupując 50% udziałów w dwóch spółkach zależnych Polenergii SA, Polenergii Bałtyk III Sp. z o.o. i Polenergii Bałtyk II Sp. z o.o. W grudniu 2018 r. Equinor powiększył swoje portfolio w Polsce zawierając umowę z Polenergią na zakup 50% w trzecim projekcie Bałtyk I.

Największym inwestorem norweskim w Polsce jest Rządowy Fundusz Emerytalny Global, (inwestujący środki pozyskiwane, jako dochody z tytułu wydobycia węglowodorów (gaz, ropa naftowa na Norweskim Szelfie Kontynentalnym). Inwestor ten nie został ujęty na powyższej liście, ponieważ jest on typowym funduszem lokującym kapitał w inwestycje portfelowe, które nie mają charakteru bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Wartość inwestycji Funduszu w Polsce na koniec roku 2020 wynosiła: 1739 mln USD - w akcjach i udziałach w spółkach notowanych na GPW, 250 mln USD - w obligacjach skarbowych i bankowych oraz 193 mln USD -  w 25 nieruchomościach.  

Wartość polskiego kapitału zainwestowanego w Norwegii na koniec 2020 r. wg NBP wyniosła 777,1 mln EUR  – 3,4% polskich kapitałów zainwestowanych za granicą. Największymi polskimi inwestorami w Norwegii są firmy:

• LOTOS Exploration & Production Norge AS (wydobycie węglowodorów),
• PGNiG Norway AS (wydobycie węglowodorów),
• Solaris Norge, przedstawicielstwo Solaris Bus&Coach S.A. (sprzedaż i serwis autobusów),
• Torpol Norge AS, spółka-córka Torpol S.A. (wykonawca robót torowo-trakcyjnych).

4.4 Współpraca regionalna

Polsko-norweska współpraca regionalna odbywa się przede wszystkim w ramach programu Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Jest to w chwili obecnej dominujące narzędzie podejmowania kooperacji o tym charakterze. Współpraca regionalna między Polską a Norwegią ma również miejsce w ramach powołanej w 1993 r. w norweskim Stavanger organizacji Baltic Sea States Subregional Co-operation, skupiającej około 170 regionów z 10 państw Morza Bałtyckiego. Trzy polskie województwa: zachodniopomorskie, pomorskie i warmińsko-mazurskie są członkami tej organizacji. Współpraca regionów skoncentrowana jest wokół zagadnień polityki morskiej, transportu i infrastruktury, Wymiaru Północnego oraz polityki spójności.

W ostatnich latach zarówno skala, jak i zakres dwustronnej współpracy regionalnej uległa wyraźnemu zwiększeniu. Znaczna liczba norweskich regionów wypracowała robocze kontakty z władzami polskich województw: region Telemark współpracuje z województwem lubelskim, Akershus
z województwem pomorskim, Østfold z województwem podlaskim, region Oslo z Miastem Stołecznym Warszawa, a Bergen, Oslo i Moss
z województwem wielkopolskim.

Współpraca polsko-norweska organizowana jest również na drodze lokalnych inicjatyw samorządowych. Przykładem jest nawiązana w ramach Związku Miast Bałtyckich umowa o współpracy na zasadach miast siostrzanych pomiędzy Gdynią a norweskim Kristiansand oraz współpraca władz Gdańska z Trondheim. Zakres współpracy obejmuje wzajemne inicjatywy w dziedzinie ochrony środowiska, ochrony zdrowia, kultury, sportu
i turystyki, popierania współpracy pomiędzy działającymi w obu miastach izbami przemysłowo-handlowymi. Umowy te wyrażają także zainteresowanie obu stron promocją inwestycji, jak również dotyczą wymiany informacji na temat życia obu miast.

Na szczeblu samorządów jest także prowadzona współpraca miast zaprzyjaźnionych, np. pomiędzy Malborkiem a gminą Larvik. Rozwijane są także kontakty pomiędzy miastem Narvik a Nowym Sączem, których inicjatorem była aktywna grupa polonijna zamieszkała w Narviku. W 2010 r. zapoczątkowano dialog pomiędzy miastami Słupsk i Fredrikstad oraz Nakło i Arendal, a w 2012 r. - między Krakowem i Trondheim. Przykładami współpracy partnerskiej są również relacje Warszawy i Oslo, Warszawy i Bergen, Suwałk i Notodden, Krasnegostawu i Gjøvik, Krosna i gminy Fjell oraz Węglińca i gminy Hå. Aktywna jest współpraca Związku Miast Polskich z norweskim Związkiem Władz Lokalnych i Regionalnych, jednym z jej efektów jest opublikowany w listopadzie 2014 r. raport o zatrudnieniu w sektorze samorządowym w Polsce, analizujący możliwości wykorzystania doświadczeń norweskich. Niemniej jednak należy stwierdzić, ze ostatnie wystąpienia polskich miast/gmin dotyczące nawiązania współpracy
w ramach miast partnerskich nie spotykają się z większym zainteresowaniem ze strony odpowiedników norweskich.

4.5. Współpraca samorządów gospodarczych

W 2011 r. z inicjatywy ówczesnego Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Oslo, powołana została Norwesko-Polska Izba Handlowa: http://www.npcc.no/. Po likwidacji WPHiI w 2018 r., NPCC jest wspierane bezpośrednio przez Ambasadę RP w Oslo. Wraz z likwidacją WPHiI powołano natomiast Zagraniczne Biuro Handlowe (ZBH) S.A. w Oslo.

Przedsiębiorstwa norweskie w Polsce zrzeszone są w Norweskim Forum Biznesu, które jest narodową sekcją w ramach Skandynawsko-Polskiej Izby Handlowej: http://www.spcc.pl/

Ponadto w Gdańsku działa Polsko-Norweska Izba Gospodarcza. Jest to niezależna organizacja samorządu gospodarczego o charakterze non-profit powołana dla ochrony i reprezentowania interesów gospodarczych zrzeszonych w niej przedsiębiorców, a także stymulowania współpracy handlowej pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Królestwem Norwegii: Polish-Norwegian Chamber of Commerce: http://www.p-ncc.org/

5. Dostęp do rynku

5.1. Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług.

w odniesieniu do handlu artykułami przemysłowymi – Polska stając się członkiem Unii Europejskiej zachowała taki sam reżim w stosunkach handlowych z Norwegią, jaki obowiązywał przed akcesją, czyli pełną liberalizację wzajemnego handlu. Zasady, które zostały określone w ramach Umowy o wolnym handlu Polska - EFTA, odzwierciedlały warunki umów o wolnym handlu, jakie UE zawarła z państwami EFTA (w przypadku Norwegii na wzór Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym), tzn. bezcłowy wzajemny dostęp do rynków.

w odniesieniu do handlu artykułami rolnymi - Polska przyjęła warunki handlu artykułami rolnymi przetworzonymi określone w Protokole 2 i Protokole 3 Umowy o EOG (brak pełnej liberalizacji handlu w tym obszarze). Został utworzony bezcłowy kontyngent dla UE obejmujący częściowo koncesje, jakie strona polska otrzymała jednostronnie od Norwegii. Dotyczy to handlu artykułami rolnymi nieprzetworzonymi.

brak liberalizacji w odniesieniu do handlu artykułami rybnymi. Wzajemny handel UE-Norwegia został rozszerzony o kontyngent wynegocjowany w ramach rozszerzenia EOG. Dodatkowy kontyngent przyznany jest wszystkim członkom UE.

5.2. Dostęp do rynku pracy.

Norwegia jest wciąż popularnym celem emigracji zarobkowej Polaków. Według danych SSB (norweskiego centralnego urzędu statystycznego), liczba zarejestrowanych polskich imigrantów przebywających na stałe w Norwegii i ich dzieci urodzonych na terenie Królestwa Norwegii oraz poza Norwegią - stan na 1 styczeń roku 2021 r. - wynosiła ok. 125 tys. osób, przy czym polscy imigranci stanowią nieco ponad 18 procent liczby wszystkich imigrantów w Norwegii. Liczba ta waha się sezonowo zależnie od rodzaju i czasu trwania prowadzonej przez obywateli polskich działalności zarobkowej. Zgodnie z szacunkami Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Oslo, liczba ta prawdopodobnie nie uwzględnia w pełni np. pracowników zatrudnionych na umowach w systemie rotacyjnym (pracujących 4-6 tygodni w Norwegii, po czym spędzających 2 tygodnie w Polsce), co oznacza, że faktyczna liczba Polaków w tym kraju  może być znacznie wyższa i wynosić nawet 180 tys.

Liczba pracujących Polaków w Norwegii wg. danych za IV kw. 2021 r. wyniosła 72 286. Polscy pracownicy znajdują zatrudnienie w takich branżach jak: budownictwo i remonty, produkcja, usługi sprzątające oraz opieka zdrowotna (głównie pielęgniarstwo), jak również w przemyśle energetycznym, stoczniowym, przetwórstwa rolno-spożywczego i rybnego, rolnictwie. Wciąż ceni się profesjonalizm, zaangażowanie i podejście do pracy polskiego pracownika.

Należy wskazać, że osoby bardziej na stałe związane z Norwegią (przebywające w niej powyżej 3 miesięcy), a zwłaszcza zamierzające podjąć prace na rynku norweskim, powinny zarejestrować się w Urzędzie Podatkowym (Skatteetaten) celem weryfikacji tożsamości przed otrzymaniem przez jego pracodawcę pierwszej karty podatkowej. Wymagane jest/będzie również uzyskanie w tymczasowego (D-nummer) lub stałego (personnummer) numeru personalnego niezbędnego dla funkcjonowania na norweskim rynku pracy i w kontaktach ze wszystkimi instytucjami norweskimi (polski odpowiednik PESEL). Niestety, placówka odnotowuje praktykę nadawania co do zasady obywatelom polskim (jak i z innych państw członkowskich UE) jedynie D-nummer’ów, co z kolei uniemożliwia dostęp do wielu usług publicznych, komunalnych, jak i komercyjnych, ze względu na powszechne od 2020 roku odmowy wydawania tzw. Bank-ID przez norweskie banki posiadaczom innych numerów personalnych, niż personnummer. Brak takiej identyfikacji bankowej oznacza m.in. brak możliwości składania wniosków on-line w norweskich instytucjach (obecnie główny sposób komunikacji urzędów w Norwegii, w tym np. NAV, odpowiedzialnej za rozliczenia pracodawca-pracownik, pomoc społeczną, czy tez Altinn.no), opłacenia faktur w systemach bankowych, uzyskania danych dot. zdrowia ( w tym w czasie pandemii także tzw. paszportów covidowych) i innych czynności.

Osoby chcące prowadzić w Norwegii działalność gospodarczą lub świadczące usługi muszą zarejestrować się w Centralnym Rejestrze Koordynacyjnym dla Podmiotów Prawnych (prowadzony przez Brønnøysundregistrene https://www.brreg.no/home/). Rejestracja jest bezpłatna, a po jej dokonaniu zostaje przydzielony 9-cyfrowy numer organizacyjny, którego należy używać we wszystkich dokumentach firmowych oraz w kontaktach z władzami. Bez numeru organizacyjnego nie można  np. otworzyć konta firmowego w banku ani zatrudniać pracowników. Niektóre rodzaje działalności wymagają, aby osoba odpowiedzialna za firmę uzyskała zgodę wydaną przez kompetentne władze norweskie. Dotyczy to instruktorów nauki jazdy, audytorów, księgowych, lekarzy, fizjoterapeutów, prawników, maklerów giełdowych, maklerów obligacji, pośredników nieruchomości. W niektórych przypadkach odnotowywano trudności w potwierdzeniu polskich  kwalifikacji, uprawnień. Chcąc prowadzić biuro podróży należy uzyskać gwarancje bankowe i ubezpieczeniowe pokrywające ewentualne, zaległe zobowiązania. Prowadzenie firmy cateringowej, kawiarni, restauracji wymaga uzyskania zgody od urzędu gminy, w której znajduje się lokal. Wcześniej należy uzyskać atest dla lokalu od Agencji ds. Bezpieczeństwa Żywności (Mattilsynet). Dodatkowo wymagane są specjalne pozwolenia od urzędu gminy na sprzedaż  lub serwowanie alkoholu. Licencje wymagane są również na działalność transportową: taksówki, transport medyczny (karetką), autobusy lub inne środki transportu publicznego. Firmy, w tym osoby  samozatrudnione, z szeroko pojętej branży budowlanej są zobowiązane wystąpić do Norweskiej Inspekcji Pracy (Arbeidstilsynet) o specjalne identyfikatory.

Informacje nt. prowadzenia działalności gospodarczej są dostępne między innymi na stronach: http://www.innovasjonnorge.no/en/start-page/invest-in-norway/doing-business-in-norway1/  

https://www.paih.gov.pl/zbh_oslo/publikacje

5.3. Nabywanie i wynajem nieruchomości

Rynek obrotu nieruchomościami w Norwegii charakteryzuje się wysokim standardem usług. Większość nieruchomości jest sprzedawana za pośrednictwem autoryzowanych agencji, które zapewniają kompleksową obsługę kupującego w trakcie całego procesu  zakupu, bez konieczności angażowania dodatkowego prawnika. Agencje nieruchomości ponoszą również odpowiedzialność za rozliczenia finansowe z tytułu nabycia nieruchomości oraz zarejestrowanie aktu własności  nieruchomości w centralnym rejestrze państwowym tzw. tinglysning. Dodatkowo informacja o nabyciu nieruchomości jest umieszczana w rejestrze prowadzonym przez Kartverket (Norweski Urząd Kartografii)  http://www.kartverket.no/en/Land-Registry-and-Cadestre/. Prowizja agencji nieruchomości zależy od wartości przedmiotu zakupu. W przypadku wartości nieruchomości do  kwoty 50 mln NOK prowizja zwyczajowo kształtuje się na poziomie 1-2,5% ceny zakupu. Ponadto nabywający musi zapłacić podatek VAT wynoszący 25% ustalonej prowizji agenta. W przypadku  nabywania droższych nieruchomości, prowizja pobierana przez agencję jest zwykle procentowo mniejsza. Nabywca nieruchomości w Norwegii musi posiadać tutejszy numer identyfikacyjny (tymczasowy 'D-nummer' lub stały Fødselsnummer) lub numer organizacyjny w przypadku firmy. Numery personalne można uzyskać w urzędzie podatkowym prowadzącym rejestr ludności (Folkeregisteret) w miejscowości, w której znajduje się nieruchomość, po okazaniu wymaganych dokumentów potwierdzających tożsamość.

W przypadku nabywania ziemi rolnej lub dużej nieruchomości na cele komercyjne konieczne jest uzyskanie odpłatnej licencji. Warunki otrzymania koncesji są takie same dla Norwegów, jak i obywateli/firm zarejestrowanych na terenie UE, wniosek o uzyskanie koncesji składa się do urzędu gminy. Formularz można znaleźć na stronie https://www.landbruksdirektoratet.no/no/eiendom-og-skog/eiendom/konsesjon/skjema

Niepodlegający w praktyce żadnym ograniczeniom formalnym wynajem mieszkań/domów  wolnostojących w Norwegii jest bardzo drogi – cena miesięcznego wynajmu zależy od lokalizacji oraz standardu wyposażenia lokalu. Najczęściej wynajmuje się mieszkania z podstawowym  wyposażeniem kuchni i łazienki, bez mebli lub wyłącznie z wbudowanymi elementami jak np. szafy. Oferta nieruchomości jest dostępna m.in. na stronie www.finn.no, niemniej jednak ich podaż nie jest zbyt duża.

5.4. System zamówień publicznych

Norweski system zamówień publicznych opiera się na międzynarodowych regulacjach zawartych w Porozumieniu w sprawie zamówień rządowych (GPA) Światowej Organizacji Handlu, umowie ze Wspólnotami Europejskimi tworzącej Europejski Obszar Gospodarczy oraz w umowach o strefach wolnego handlu zawieranych w ramach EFTA. System ten jest otwarty dla dostawców produktów i usług oraz wykonawców kontraktów na roboty z innych państw (brak dyskryminacji i poszanowanie zasady równego traktowania niezależnie od wartości finansowej kontraktów). Szczegółowe zasady i tryb udzielania  zamówień  publicznych reguluje Ustawa o Zamówieniach Publicznych Nr 69 z 16 lipca 1999 r. z późniejszymi zmianami  wraz z aktami wykonawczymi.

https://www.regjeringen.no/no/tema/naringsliv/konkurransepolitikk/offentlige-anskaffelser-/forste-kolonne/regelverk-og-skjemaer-listeside/id2518872/

Prawo i regulacje dotyczące zamówień publicznych mają zastosowanie w przypadku zawierania przez klientów umów na towary, usługi lub roboty budowlane lub przeprowadzania konkursów planistycznych i projektowych o szacunkowej wartości równej lub przekraczającej 100.000 NOK .

Trzy główne tryby udzielania zamówień publicznych w Norwegii to: przetarg nieograniczony (åpen anbudskonkurranse), przetarg ograniczony (begrenset anbudskokurranse), przetarg z negocjacjami (konkurranse med forhandlingen). Wszyscy uczestnicy danego przetargu są informowani o jego wyniku, a protesty można zgłaszać w ciągu 10-14 dni. Podmioty trzecie muszą zazwyczaj oddzielnie wystąpić o wyniki przetargu. Jeśli protest nie został uwzględniony przez instytucję ogłaszającą przetarg, sprawę można wnieść do Rady ds. Skarg ws. Zamówień Publicznych (KOFA – www.kofa.no ).

Link do przewodnika dot. zamówień publicznych dostępny jest w: https://www.regjeringen.no/no/dokumenter/veileder-offentlige-anskaffelser/id2581234/

Link do Norweskiej Agencji Zarządzania Publicznego i Finansowego DFØ:   https://anskaffelser.no/en/public-procurement

Link do Norweskiej bazy z ogłoszeniami o zamówieniach publicznych: https://www.doffin.no/ 

5.5. Ochrona własności przemysłowej i intelektualnej

Za ochronę praw własności intelektualnej i przemysłowej w Norwegii odpowiada Urząd ds. Własności Przemysłowej https://www.patentstyret.no/en/ jako jednostka nadzorowana przez Ministerstwo Handlu, Przemysłu i Rybołówstwa. Urząd przyjmuje i bada zgłoszenia dotyczące wynalazków, znaków  towarowych i wzorów przemysłowych, orzeka w sprawach  udzielania praw ochronnych i ich rejestracji  oraz nadzoruje prowadzenie stosownych rejestrów. Uznanie przez Patentstyret wynalazku, znaku towarowego czy wzoru przemysłowego oznacza jego ochronę wyłącznie na terytorium Norwegii. Uruchomienie procedur rejestracyjnych przez Patentstyret wymaga, aby osoba/firma aplikująca, nieposiadająca miejsca stałego zamieszkania/siedziby na terytorium Norwegii, działała przez swojego reprezentanta lub przedstawicielstwo handlowe.

5.6. Prowadzenie działalności gospodarczej

Przy podejmowaniu działalności gospodarczej na terytorium Norwegii warto korzystać z informacji udostępnianych na stronach:

https://www.brreg.no/  Centrum Rejestru Brønnøysund (Brønnøysundregistrene)

Jest to agencja administracji rządowej odpowiedzialna za szereg krajowych systemów kontroli i rejestracji dla biznesu i przemysłu. Na stronie internetowej można odnaleźć szczegółowe wymogi na temat wstępnej rejestracji działalności gospodarczej umożliwiającej otworzenie rachunku bankowego przedsiębiorstwa oraz zatrudnienie pracowników, pozyskać formularze zgłoszeniowe dotyczące rejestracji firmy oraz zapoznać się z systemem tzw. opłat rejestracyjnych.

https://www.altinn.no/en  

Portal uruchomiony przez Norweski Urząd Podatkowy, Norweski Urząd Statystyczny oraz Centrum Rejestru Brønnøysund. Użytkownicy Altinn mają możliwość wypełniania formularzy zgłoszeniowych oraz dokonania rozliczenia podatkowego bezpośrednio w portalu. Mogą korzystać również z własnych systemów informatycznych do transferu danych (m.in. w zakresie wynagrodzeń, księgowości). Portal zawiera informacje na temat rodzajów działalności gospodarczej, założenia firmy i jej rejestracji.

Rodzaje spółek wg prawa norweskiego:

• spółka AS (aksjeselskap) - prywatna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
• spółka ASA (allmennaksjeselskap) - publiczna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
• ANS (ansvarlig selskap) - spółki z nieograniczoną odpowiedzialnością (odpowiedzialność solidarna),
• DA (delt ansvar) - spółki z nieograniczoną odpowiedzialnością (odpowiedzialność podzielona, w umowie spółki uzgodniają, jaką część zobowiązań spółki ponosi każdy z udziałowców),
• filia (NUF) - oddział firmy zagranicznej,
• własna działalność gospodarcza (enkeltpersonforetak).

Informacje nt. poszczególnych form można znaleźć na stronie https://www.altinn.no/en/Start-and-Run-a-Business/Before-start-up/Choosing-an-organisational-structure-/

Kwestie podatkowe

Przedsiębiorcy w Norwegii zobowiązani są do płacenia podatku dochodowego od zysku firmy - 22% oraz składek na ubezpieczenie społeczne - 11,4%.

Podstawowa stawka VAT wynosi 25%, na żywność i napoje obowiązuje stawka 15%, a VAT na usługi transportowe, hotelarskie i rozrywkę to 12%.

Bardziej szczegółowe informacje: Norweski Urząd Podatkowy (Skatteetaten): http://www.skatteetaten.no

Ze względu na dużą liczbę pracowników migrujących oraz polskich firm, w Norwegii powstało wiele firm świadczących usługi doradztwa podatkowego i prowadzenia księgowości dla przedsiębiorstw w języku polskim.

W odniesieniu do Norwegii nie ma znaczących różnic w kontaktach biznesowych. Uwagę zwraca bardziej spłaszczona struktura zarządzania i większa otwartość na mniej sformalizowane kontakty. Większość transakcji opiera się na zasadach zaufania, niemniej jednak należy uwzględnić fakt, że konieczne jest w pierwszej fazie współpracy przekonanie partnerów norweskich, co do solidności własnej/firmy oraz biznes planu.

Norwedzy charakteryzują się bardzo dużym poziomem „patriotyzmu gospodarczego”, zarówno po stronie podmiotów prawnych, jak i konsumentów, co oznacza, że np. niechętnie zmieniają dostawców (zwłaszcza z norweskich na zagranicznego), jak i przekonanie ich do nowości, produktów pochodzących spoza ich kraju, wymaga znaczących nakładów - czasu i pieniędzy. Ze względu na rozpowszechniony system polecania firm i produktów, najlepszą reklama jest rękojmia wydana przez podmiot norweski.

Warto również uwzględnić fakt, że w większości branż działają prężne związki zawodowe, które m.in. co roku negocjują  podwyżki płac i warunki zatrudnienia w ramach trójstronnych uzgodnień. Oczekuje się zdecydowanie, że firmy zagraniczne działające na rynku norweskim dostosują się do tego nordyckiego modelu także i w tym zakresie. Konieczne jest także uwzględnienie dużego zakresu praw pracowniczych, charakterystycznych dla Skandynawii; np. starsi pracownicy mają prawo do dodatkowych dni urlopowych, a rodzic wychowujący dziecko - do dni wolnych na opiekę (14 w skali roku).

Ze względu na dążenie do kompromisu, próbę uwzględnienia stanowisk wszystkich stron (np. w przypadku prac budowlanych konieczne jest m.in. pozyskanie opinii sąsiadów o planowanych inwestycjach, zmianach etc.), należy liczyć się z długotrwałym podejmowaniem decyzji nie tylko przez administrację, ale także i niejednokrotnie podmioty prywatne.

W kontekście organizowania spotkań i wydarzeń biznesowych, promocyjnych warto zwrócić uwagę, że co do zasady nie należy tego robić w poniedziałki rano oraz piątki po 14.00 (wielu Norwegów pracuje do tej godziny i wyjeżdża na weekend za miasto – wówczas rozpoczynają oni zwykle prace wcześniej, lub tez realizują część zadań zdalnie). Należy także uwzględniać dni świąteczne i wolne od pracy, jak i sezon urlopowy trwający praktycznie od końca czerwca do połowy sierpnia (czyli rozpoczęcia roku szkolnego). Dla Norwegów niezwykle istotna jest równowaga między życiem zawodowym, a rodzinnym prywatnym.

Większość Norwegów mówi płynnie po angielsku.

Administracja gospodarcza

Ministerstwo Finansów

Adres: Finansdepartamentet, Akersgata 40,

Postboks 8008 Dep, 0030 Oslo

Tel: +47 22 24 90 90, Faks: +47 22 24 95 10

E-mail: postmottak@fin.dep.no  http://www.regjeringen.no/nb/dep/fin.html?id=216  

Ministerstwo Przemysłu, Handlu i Rybołówstwa

Adres: Nærings- og fiskeridepartementet, Kongens gate 8

Postboks 8090 Dep, 0032 Oslo

Tel.: +47 22 24 90 90,

E-mail postmottak@nfd.dep.no   http://www.regjeringen.no/nb/dep/nfd.html?id=709   

Ministerstwo Rolnictwa i Żywności

Adres: Landbruks- og matdepartementet, Teatergata 9 (R6)

Postboks 8007 Dep. 0030 Oslo l 

Tel.: +47 22 24 92 50 Faks: +47 22 24 95 59

E-post: postmottak@lmd.dep.no    http://www.regjeringen.no/nb/dep/lmd.html?id=627  

Ministerstwo Ropy i Energii

Adres: Olje- og energidepartementet, Akersgata 59

Postboks 8148 Dep, 0033 Oslo

Tel.: +47 22 24 90 90 Faks: +47 22 24 95 65

E-mail: postmottak@oed.dep.no , http://www.regjeringen.no/nb/dep/oed.html?id=750

Ministerstwo Klimatu i Środowiska

Adres: Kongens gate 20, 0153 Oslo

Postboks 8013 Dep, 0030 Oslo

Tel: +47 22 24 90 90

E-mail: postmottak@kld.dep.no       https://www.regjeringen.no/en/dep/kld/id668/

Urząd podatkowy (Skatteetaten)

http://www.skatteetaten.no/en/Person/   

informacja w języku polskim: http://www.skatteetaten.no/pl/International-Polska/

oddział w Oslo:

Adres do korespondencji : Skatt øst Oslo Postboks 9200 Grønland 0134 Oslo

Adres do wizyt osobistych: Schweigaards gate 17 0191 Oslo

Tel.: +47 80080000, Faks: +47 22170860

Urząd Celny (Tollvesenet)

Adres: Schweigaards gate 15, 0191 Oslo Postboks 8122 Dep. 0032 Oslo

Tel.: +47 22 86 03 00,

E-mail: tad@toll.no, http://www.toll.no/en/corporate/

Samorządy gospodarcze

Izba Handlowa w Oslo

Adres: Oslo Chamber of Commerce, Henrik Ibsensgate 100  0255 Oslo

Tel: +47 22 12 94 00  Faks: + 47 22 12 94 01

E-mail:  mail@chamber.no    http://chamber.no/

Norwesko-Polska Izba Handlowa

Adres: Norwegian-Polish Chamber of Commerce

Postboks Strandveien 50, 1366 Lysaker

Tel: +47 950 83 269

e-mail: ewa.burdon@npcc.no      http://www.npcc.no/

Polsko-Norweska Izba Gospodarcza

http://www.p-ncc.org

Adres: ul.Targ Drzewny 3/7
80-886 Gdańsk
POLAND

office@p-ncc.org
Tel: + 48 533 33 44 74

Konfederacja Przedsiębiorców Norweskich (Næringslivets Hovedorganisasjon)

Adres: NHO  P.O Box 5250 Majorstuen, 0303 Oslo

Næringslivets Hus
Middelthuns gate 27
Majorstuen

Tel: +47 23 08 80 00, Fax: +47 230 88 001

e-mail: firmapost@nho.no       https://www.nho.no/

Federacja Przedsiębiorców Virke

Adres: Virke, PB 2900 Solli, 0230 Oslo

Henrik Ibsensgate 90, Oslo

Tel: +47 22 54 17 00

e-mail: info@virke.no        https://www.virke.no/

Prasa ekonomiczna

Dagens Næringsliv http://www.dn.no/

Portal E24: http://e24.no/

Økonomi - dodatek do gazety Aftenposten http://www.aftenposten.no/okonomi/

Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym

Portal o polityce europejskiej rządu: https://www.regjeringen.no/en/topics/european-policy/id1151/

Bank centralny: http://www.norges-bank.no/en/

Centralne Biuro Statystyczne: http://www.ssb.no/

Zagraniczne Biuro Handlowe w Oslo

Joanna Irzabek e-mail:  joanna.irzabek@paih.gov.pl formularz kontaktowy na stronie PAIH S.A https://www.paih.gov.pl/rynki_zagraniczne lub https://www.paih.gov.pl/kontakt