Polska w Norwegii

Rys historyczny

 

Po I Wojnie Światowej

Pierwszy Poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny RP w Królestwie Norwegii, Czesław Pruszyński złożył listy uwierzytelniające na ręce Króla Haakona VII w dniu 25 sierpnia 1919 r.  W Norwegii pełnił misję do 1 kwietnia 1921 roku. Pojął za żonę Wenche Grove-Prebensen, córkę norweskiego dyplomaty, która przyjęła polskie imię Krystyna. 

W 1920 r. powstała Norwesko-Polska Izba Handlowa. Następnie stworzone zostały podstawy traktatowe dla dwustronnych stosunków gospodarczych i handlowych, m.in. w 1926 r. podpisano dwustronną umowę o handlu i żegludze, w 1929 r. traktat koncyliacyjno-arbitrażowy, w 1935 r. układ taryfowy, a w 1937 r. - porozumienie celne. Głównym towarem eksportowym Polski do Norwegii był węgiel, a w imporcie z Norwegii przeważały ryby. 

II Wojna Światowa

Wojenne losy Polaków w Norwegii otwiera Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich pod dowództwem gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza walkami o Narvik – ważny port zajęty przez wojska niemieckie i służący do przeładunku szwedzkiej rudy żelaza. W kwietniu i maju 1940 r. oddziały brytyjskie, francuskie i polskie wraz z Norwegami przeprowadziły operację desantową odzyskania Narviku. Polska brygada walczyła na południu, nad brzegami Beisfjorden, w okolicach Ankenes i Nyborga. W walkach o Narvik poległo 97 polskich żołnierzy, blisko 200 zostało rannych, a ok. 90 uznano za zaginionych. Bitwa o Narvik była pierwszym zwycięstwem Aliantów w II wojnie światowej nad wojskami niemieckimi. W maju 1940 r. Niemcy rozpoczęły zwycięską kampanię przeciwko Francji, co skutkowało wycofaniem żołnierzy alianckich, w tym polskich, z Narviku, który ponownie został zajęty przez wojska niemieckie.

W kampanii norweskiej 1940 r. brała także udział polska marynarka: okręt podwodny ORP Orzeł, niszczyciele ORP Burza, ORP Błyskawica i ORP Grom oraz transatlantyki – MS Batory, MS Chrobry i MS Sobieski. ORP Grom został trafiony niemiecką bombą lotniczą w fiordzie Rombakken koło Narviku i zatopiony; zginęło 59 członków załogi okrętu. Zatonął również MS Chrobry w Vestfjordzie opodal Bodø. Polskich bohaterów pochowano na cmentarzach w Håkvik i Narviku. Nad Norwegią odbywały się loty polskich załóg RAF-u (Królewskich Sił Powietrznych Wielkiej Brytanii) mające na celu przerzucanie z Anglii polskich kurierów i Cichociemnych, a także dostarczanie sprzętu wojskowego i zaopatrzenia dla ruchu oporu w okupowanej Polsce.  30 października 1942 r. w drodze do Anglii, rozbił się o skały niedaleko Egersundu  samolot Halifax pod dowództwem kpt. Mariusza Wodzickiego ze 138 szwadronu RAF, która była jednostką do zadań specjalnych. Na pokładzie samolotu znajdowało się także trzech Cichociemnych. Lotnicy spoczywają na cmentarzu Vestre Gravlund w Oslo. Znaczna liczba norweskich oficerów i żołnierzy specjalnych, komandosów została przeszkolona przez polskich instruktorów szkolących także naszych Cichociemnych w Wielkiej Brytanii.

Niemcy przerzucili do Norwegii ok. 2,5 tysiąca polskich jeńców walczących w kampanii wrześniowej 1939 r. Jeńców umieszczono w kilku miejscach, np. w Lillehammer, w Drevii, w Hemmes i w rejonie Åndalsnes. Do nich dołączyli pojmani żołnierze Armii Krajowej. W sumie w czasie wojny około 20 000 Polaków zostało przymusowo wywiezionych przez Niemców do obozów pracy w Norwegii, czy też przymusowo wcielonych do Wermachtu, objętych niemieckimi listami narodowościowymi. Polacy uwięzieni przez Organizację Todta (w tzw. Einsatzgruppe Viking) wznosili schrony dla niemieckich łodzi podwodnych w Trondheim i w Bergen, zakładali trasę III Rzeszy nr 50 z południa na północ Norwegii, a także pracowali przy budowie lotnisk, suchych doków czy produkcji aluminium. Latem 1945 r. zwolniono z obozów ok. 3800 Polaków. Kilkudziesięciu Polaków pełniło służbę na norweskich statkach handlowych będących w służbie aliantów, niejednokrotnie płacąc najwyższą cenę.

W grudniu 1940 r. norweski generał Carl Fleischer otrzymał polski order bojowy Virtuti Militari. W czerwcu 1942 r. Król Haakon VII odznaczył Krzyżem Wojennym Krigskorset dwunastu polskich żołnierzy, którzy brali udział w bitwie o Narvik. Norweski Krzyż Wojenny otrzymał pośmiertnie gen. Władysław Sikorski.

Lata powojenne

W październiku 1945 r. w ponad stu obozach dla uchodźców przebywało w Norwegii ponad 22 000 Polaków. Naciski ze strony rządu norweskiego i akcja Misji Repatriacyjnej władz z Warszawy doprowadziły do powrotu większości Polaków. Pozostali w liczbie ok. 1000 osób zamieszkali głównie w Askim, Fredrikstad, Halden, Moss.
Władze norweskie tolerowały obecność i aktywność pierwszego ambasadora w Norwegii, hrabiego Pruszyńskiego, który od grudnia 1951 r. był przedstawicielem polskiego rządu emigracyjnego w Norwegii, a od 1957 roku - również w Szwecji i Danii. 

W 1958 r. PRL i Norwegia podpisały umowę kulturalną, która później zaowocowała wymianą w dziedzinie kinematografii, częstymi wizytami naszych muzyków na ziemi norweskiej, wystawami polskiego plakatu, sztuki użytkowej i plastyki. W dobie rządów Edwarda Gierka w latach 70. Norwegia importowała z Polski głównie węgiel, cukier, metale, tekstylia i produkty chemiczne, a także polskie statki. Norwegia eksportowała do Polski ryby, wyposażenie statków i artykuły chemiczne. 

Od 1953 r. polscy naukowcy organizowali wyprawy badawcze na Svalbardzie. Badania arktyczne prowadzono od lat 50-tych, a w 1958 toku wybudowano Polską Stację Polarną im. S. Siedleckiego na Hornsundzie, gdzie do dziś prowadzone są badania. 

W latach 1980-81  w Polsce wprowadzono stan wojenny, który społeczność Norwegii jednoznacznie potępiła. Nowatorskie programy społeczne i reformy polityczne „Solidarności” cieszyły się w Norwegii dużym uznaniem i sympatią. Po wprowadzeniu stanu wojennego w Norwegii osiedliło się około 4000 polskich emigrantów. 

Przywódca Solidarności Lech Wałęsa, otrzymał w 1983 r. w Oslo Pokojową Nagrodę Nobla, którą w jego imieniu odebrała jego małżonka Danuta Wałęsa. 

Dwustronna współpraca gospodarcza

Gospodarcze umowy dwustronne  

Od wejścia Polski do UE 1 maja 2004 r. współpraca gospodarcza z Norwegią realizowana jest na podstawie Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) wraz z poprawkami wprowadzonymi do niego po rozszerzeniu EOG o 10 nowo przystępujących państw oraz na podstawie podpisanej 14 maja 1973 r. umowy o wolnym handlu między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Królestwem Norwegii. Nadal pozostają w mocy bilateralne umowy zawarte między Polską a Norwegią, których przedmiotu nie obejmuje kompetencja UE.  
Są to:

1) Umowa z 5 czerwca 1990 r. o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji;
2) Konwencja między Rzeczpospolitą Polską a Królestwem Norwegii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu oraz  Protokół do tej Konwencji, podpisane w Warszawie dnia 9 września 2009 r.
3) Protokół zmieniający tę Konwencję, podpisany 5 lipca 2012 r., dotyczący sposobu opodatkowania wynagrodzeń z tytułu pracy na pokładach statków morskich eksploatowanych w transporcie międzynarodowym.  

Norwegia, Islandia i Liechtenstein, korzystają z dostępu do rynku wewnętrznego UE mimo, że nie są członkami Unii w zamian za wsparcie mniej zamożnych państw UE poprzez Mechanizm Finansowy EOG (MF EOG) i Norweski Mechanizm Finansowy (NMF).  

Handel zagraniczny  

W handlu między Polską a Norwegią bardzo istotną rolę odgrywa sektor stoczniowy. Poza sektorem stoczniowym w imporcie z Norwegii główną rolę odgrywają surowce: ryby, nieobrobione aluminium i stopy żelaza, paliwa i produkcja przemysłu chemicznego. Z kolei eksport z Polski to, poza produktami branży stoczniowej, także materiały dla sektora budowlanego, urządzenia i maszyny, autobusy i ciężarówki.   

Linki:

Informator ekonomiczny
Norwesko-Polska Izba Handlowa 
Zagraniczne Biuro Handlowe (ZBH) PAIiH S.A. w Oslo,  justyna.lipczynska@paih.gov.pl 
Skandynawsko-Polska Izby Handlowa
Polsko-Norweska Izba Gospodarcza w Gdańsku

Wiele polskich projektów realizowanych w Norwegii jest wspieranych z programów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ponadto wsparciem dla wielu realizowanych projektów bilateralnych są także środki Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Po stronie norweskiej partnerami są Norweska Rada Sztuki (ACN) i Norweski Dyrektoriat ds. Dziedzictwa Kulturowego (RA), a operatorem polskim jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Obszary programowe III. edycji funduszy to: przedsiębiorczość w obszarze kultury, dziedzictwo kulturowe i współpraca kulturalna. 

Linki:

Promocja dziedzictwa kulturowego 

Najpopularniejszym kierunkiem studiów Norwegów w Polsce jest medycyna. Liczba studentów tego kierunku corocznie sięga ok. 1500.  Ważną dziedziną współpracy obu krajów są badania związane z Arktyką. Polscy naukowcy prowadzą na Svalbardzie badania naukowe w wielu obszarach dzięki istnieniu Polskiej Stacji Polarnej Hornsund im. Stanisława Siedleckiego.  Wsparciem dla projektów bilateralnych z wielu dziedzin są środki z obszaru „Badania” w ramach III. edycji Norweskiego Mechanizmu Finansowego (tzw. Funduszy Norweskich) i EOG. Operatorem obszaru jest Narodowe Centrum Nauki (NCN) przy wsparciu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) – a po norweskiej stronie partnerem jest Norweska Rada Nauki. 

Linki:

Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej
Informacje na temat studiów w Norwegii
Stypendia zagraniczne

Uznawalność kształcenia

Zagraniczne Biuro Handlowe w Oslo
telelefon: +48 22 334 98 07
e-mail:  justyna.lipczynska@paih.gov.pl
norway.trade.gov.pl

Polska Stacja Polarna Hornsund im. Stanisława Siedleckiego 
adres: 9170 Longyearbyen
telefon: +8816 31444070