Polska w Pakistanie

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Pakistan należy do krajów rozwijających się o młodej i licznej populacji (241 mln). Pod względem wartości PKB jest 43. gospodarką świata, jednak PKB per capita wg parytetu siły nabywczej plasuje Pakistan dopiero na 158. miejscu. Głównymi ośrodkami handlu i przemysłu są Karaczi (20,3 mln mieszkańców) i Lahore (ok. 14 mln mieszkańców). Gospodarka Pakistanu jest częściowo uprzemysłowiona, jednak rolnictwo wciąż pełni w niej fundamentalną rolę. Głównymi towarami eksportowymi są tekstylia, ryż, produkty skórzane, przędza bawełniana, artykuły sportowe, chemiczne, dywany i instrumenty medyczne. Pakistan utrzymał preferencyjny status GSP+ pozwalający na bezcłowy import większości towarów do państw członkowskich UE.

Od 2022 r. wzrastała presja makroekonomiczna na gospodarkę, która wynikała przede wszystkim z topniejących rezerw walutowych, rosnącego deficytu handlowego, wewnętrznego zadłużenia sektora energetycznego oraz trudności z obsługą zadłużenia zagranicznego. W 2022 r. pogłębiła się zależność Islamabadu od zewnętrznych źródeł pomocy finansowej zarówno w kontekście międzynarodowych instytucji finansowych, jak i aktorów państwowych. Dodatkowo katastrofalne powodzie, które nawiedziły Pakistan przyniosły kolejne zgubne konsekwencje dla gospodarki kraju, których reperkusje będą odczuwalne w kolejnych latach. Skalę zniszczeń i strat ocenia się na 30 mld dolarów. 

W 2023 r. postępowało pogłębianie się kryzysu, który odzwierciedlały przede wszystkim rekordowo wysoki wskaźnik inflacji i topniejące zasoby rezerw walutowych. Wartość pakistańskiego eksportu zmniejszyła się mimo deprecjacji waluty. Narastający kryzys ekonomiczny spotęgowany dodatkowo powodziami wpłynął również na znaczne spowolnienie wzrostu gospodarczego, którego wskaźnik w 2023 r. wyniósł – 0,2%. Wysoce niestabilna sytuacja polityczno-ekonomiczna doprowadziła również do obniżenia ratingu Pakistanu przez wiodące agencje ratingowe Moody`s oraz S&P (odpowiednie do CCC+ oraz Caa1). 

Krajobraz ekonomiczny w 2024 r. charakteryzował się przede wszystkim podejmowanymi przez rząd próbami względnego ustabilizowania wskaźników makroekonomicznych i zrównoważenia wewnętrznych potrzeb z rygorami narzucanymi przez międzynarodowe instytucje finansowe. Częściowo udało się to osiągnąć m. in. za sprawą kolejnego programu pomocowego Międzynarodowego Funduszu Walutowego o wartości 7 mld dolarów. Znacznemu złagodzeniu uległa presja inflacyjna, która w listopadzie osiągnęła najniższy wskaźnik od sześciu i pół roku. Zyskały również utrzymywane przez bank centralny rezerwy walutowe, które odnotowały najwyższy wskaźnik od 2,5 roku. Wzrost rezerw poprawił zdolności importowe Pakistanu i do pewnego stopnia ustabilizował rupię względem dolara.

Do długoterminowych wyzwań dla dalszego rozwoju gospodarczego należą osiągnięcie ścieżki trwałego wzrostu, dostęp do szkolnictwa i jego jakość, zapóźnienia infrastrukturalne, nieefektywność sieci elektrycznych, niska produktywność i wydajność, zależność od importu energii, kurczący się dostęp do wody i jakość pozostałych zasobów, a także kwestie korupcji i relacji politycznych i gospodarczych bazujących na patronacie i klanowości.
Odpowiedzią na strukturalne problemy pakistańskiej gospodarki i wyzwania przed nią stojące ma być zaprezentowany w styczniu 2025 r. plan pięcioletni na lata 2024-2029 „Uraan Pakistan”, którego realizacja ma wprowadzić kraj na ścieżkę wzrostu i rozwoju. Wiodącą strategią towarzyszącą programowi jest „5Es” obejmująca takie obszary jak: Export, E-Pakistan, Energy, Environment i Equity. Wśród głównych celów wymienia się: 1) ożywienie wzrostu gospodarczego, który na zakończenie realizacji planu miałby wynosić 5,6% (średnio 5,1% rocznie); 2) osiągnięcie stabilności makroekonomicznej poprzez zmniejszenie wysokiego wskaźnika zadłużenia do PKB; 3) odwrócenie tendencji spadkowej relacji inwestycji do PKB poprzez stworzenie sprzyjającego otoczenia biznesowego w celu przyciągnięcia inwestycji krajowych i zagranicznych oraz stopniowego zwiększania inwestycji publicznych i prywatnych; 4) budowę kapitału ludzkiego m. in. poprzez poprzez zwiększenie inwestycji w rozwój społeczny (edukację i umiejętności). Celem programu jest ponadto zwiększenie eksportu do poziomu 60 mld dolarów w 2029 r. z naciskiem na jego dywersyfikację i innowacyjność. Zakłada się również, że do 2035 r. pakistańska gospodarka ma osiągnąć wielkość 1 bln dolarów. 

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Choć pod względem udziału w gospodarce Pakistanu rolnictwo ustępuje usługom i regularnie spada na wartości, to wytwarzając ok. 24% produktu krajowego brutto jest ono porównywalne z sektorem przemysłowym. To w połączeniu z faktem, że w rolnictwie zatrudnione jest ponad 41% populacji, oddaje prawdziwą skalę, pod wieloma względami wciąż rolniczego charakteru kraju. Najważniejszymi produktami rolymi są pszenica, ryż, bawełna, owoce i warzywa, tytoń oraz trzcina cukrowa. Pszenica jest stanowczo najważniejszym zbożem Pakistanu. Jego produkcja w kraju, rzędu 25-26 mln ton, jest porównywalna z całkowitą produkcją pszenicy Afryki czy Ameryki Południowej. Pakistan produkuje też znaczne ilości wołowiny i cielęciny, jednak głównie na użytek własny. Centrum pakistańskiego rolnictwa jest najludniejsza prowincja Pendżab.

Przemysł w Pakistanie stanowi ok. 20,7% PKB kraju. Tekstylia wciąż pozostają główną branżą przemysłu w Pakistanie, mają największy udział w eksporcie oraz stanowią podstawowe źródło walut zagranicznych. Ważnymi elementami są również: produkcja cementu, przetwórstwo oleju, produkcja nawozów, obróbka metali, górnictwo, chemikalia, oraz branża produkcji narzędzi chirurgicznych, w której Pakistan jest jednym z największych eksporterów świata.

Sektor usług stanowi ok. 51% PKB Pakistanu. Jego najważniejszą częścią składową pozostaje handel drobny jak i wielkogabarytowy, ale znaczny wkład wytwarzają także magazynowanie, finanse i transport. W kontekście usług należy wymienić szybko rosnący przemysł telekomunikacyjny i będący jednym z priorytetów władz w Islamabadzie sektor IT. Ten ostatni w 2024 r. wyeksportował usługi o wartości 3,2 mld dolarów. 

Polityka kursowa

Walutą Islamskiej Republiki Pakistanu jest rupia pakistańska (PKR). Polityka pieniężna pozostaje w gestii Państwowego Banku Pakistanu (State Bank of Pakistan, SBP). Podstawowy cel leżący u podstaw jego funkcji jest dwojaki: utrzymanie stabilności monetarnej, a tym samym prowadzenie do stabilności cen krajowych, a także wspieranie wzrostu gospodarczego. SBP ustala wysokość stóp procentowych, jak również zarządza rezerwami walutowymi. 
Kurs na 14.02.2025: 1 USD = 279,55 PKR.

Surowce i technologie krytyczne

Najważniejszymi surowcami wydobywanymi w Pakistanie są: marmur, granit, węgiel, chrom, gips, miedź, złoto, ruda żelaza, cyna, ołów boksyt, rop naftowa i gaz ziemny. Ponadto na terenie Pakistanu znajdują się również złoża złota, miedzi i litu.

Stan infrastruktury

Pakistan pokrywa sieć dróg o łącznej długości blisko 260 000 km. Autostrady, drogi ekspresowe i tzw. trasy strategiczne obejmują 12 131 km.

Sieć kolejowa w Pakistanie składa się z 7 791 km. Linie  szerokotorowa obejmują 7 346 km, a wąskotorowe 445 km. Z 7 791 km sieci kolejowej odcinki dwutorowe to łącznie 1 043 km, a zelektryfikowane – 285 km.

Transport lotniczy jest obsługiwany przez ok. 139 lotnisk. Główne porty międzynarodowe to Karaczi, Islamabad i Lahore. Inne lotniska międzynarodowe znajdują się w Peszawarze, Multanie, Sialkocie, Faisalabadzie, Kwecie, Rahim Yar Khan, Turbacie, Gwadarze i D.G. Khan.  

Pakistan posiada 3 główne porty morskie: Karaczi, Gwadar i Muhammad bin Qasim. 

Kalendarz dni wolnych od pracy

Eid al-Fitr (ruchome) 30.03-01.04 (2025)
Eid al-Atha (ruchome) 07-09.06 (2025)
Urodziny Proroka (ruchome) 05/06.09 (2025)
Urodziny Muhammada Iqbala 9.11
Boże Narodzenie 25.12

[1] Dane za Międzynarodowym Funduszem Walutowym (https://www.imf.org/)
[2] Dane za poszczególnymi agencjami ratingowymi

[1] Dane za: Pakistan Bureau of Statitistics
[2] Dane za: Pakistan Bureau of Statitistics: https://www.pbs.gov.pk/publication/labour-force-survey-2020-21-annual-report
[3] Dane za: https://www.worldbank.org/en/country/pakistan/overview

Najważniejsi partnerzy handlowi​​​​​

Podstawowym źródłem eksportu z Pakistanu są tekstylia, przede wszystkim ubrania, które z uwagi na swoją różnorodność oraz szeroką bazę produkcyjną w Pakistanie, stanowią ponad połowę eksportu tego kraju. Dodatkowo do dużych grup eksportowych należą nieprzetworzone produkty spożywcze (głównie ryż i owoce), przetworzone wyroby spożywcze (cukry), minerały i produkty pokrewne, wyroby ze skóry zwierzęcej i produkty chemiczne.

Najważniejszym importem Pakistanu wciąż pozostaje ropa, która wraz z innymi węglowodorami stanowi ponad 20% pakistańskiego importu. Ponadto, Pakistan sprowadza również znaczne ilości oleju palmowego, pojazdów mechanicznych, maszynerii elektrycznej, produktów chemicznych oraz półprzewodników i komputerów.

Do największych odbiorców pakistańskich produktów należą: UE, USA, Chiny i Wielka Brytania, natomiast w imporcie do Pakistanu pierwsze miejsce zajmują Chiny, za nimi Arabia Saudyjska i ZEA. Dużymi źródłami importu są też Indonezja, USA, Japonia i Kuwejt.  

Pod względem importu, najważniejszymi partnerami handlowymi są ^[1]:

•    Chiny – 26%
•    Arabia Saudyjska – 9%
•    Zjednoczone Emiraty Arabskie – 8%
•    Indonezja – 6%
•    Kuwejt – 4% 
•    USA – 3%
•    Japonia – 2%
•    Malezja – 2%

Pod względem eksportu, najważniejszymi partnerami handlowymi są ^[2]:

•    UE – 30%
•    USA – 16%
•    Chiny – 9%
•    UK – 7%
•    Niemcy – 5%
•    Zjednoczone Emiraty Arabskie – 5%
•    Hiszpania – 5%
•    Włochy – 4%
[1], [2] Pakistan Bureau of Statistics

Zagraniczne inwestycje w Islamskiej Republice Pakistanu

Głównym źródłem inwestycji zagranicznych w Pakistanie jest program CPEC - China Pakistan Economic Corridor - który jest częścią chińskiej inicjatywy Pasa i Szlaku. W ramach CPEC w Pakistanie powstaje szereg dużych inwestycji infrastrukturalnych, koncentrujących się na energetyce, transporcie drogowym i kolejowym oraz rozwoju portu w Gwadarze. Najważniejszymi projektami energetycznymi są elektrownie węglowe w Sub, Qasim i Sahiwal, hydroelektrownie Karot i Kohala oraz linia transmisyjna z Matiari do Lahore. Największym projektem kolejowym jest linia ML-1, a drogowym budowa autostrady z Peszawaru do Karaczi. M. in. z uwagi na zaangażowanie w kwestii CPEC, w sferze inwestycji strategicznych w Pakistanie dominują podmioty chińskie, które uzyskują niektóre kontrakty i koncesje w trybie bezprzetargowym. 

Kapitał zagraniczny lokuje inwestycje w Pakistanie w następujących obszarach: przemysł petrochemiczny, finanse, tekstylia, budownictwo, energetyka, przemysł chemiczny, transport oraz technologie komunikacyjno-informatyczne. Napływ inwestycji zagranicznych następuje przede wszystkim z Chin, ale i Hong Kongu, Niderlandów, Wielkiej Brytanii oraz USA.
 

Najważniejsze organizacje i umowy gospodarcze, których członkiem jest Pakistan to:
•    Południowo Azjatycki Obszar Wolnego Handlu (SAFTA),
•    Wielostronne porozumienie podatkowe między państwami Południowoazjatyckiego Stowarzyszenia Współpracy Regionalnej (SAARC),
•    Światowa Organizacja Handlu (WTO),
•    Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT),
•    Konwencja o Wzajemnej Pomocy Administracyjnej w Sprawach Podatkowych,
•    Plan działań BEPS (dot. erozji podstawy opodatkowania i transferu zysków).

[1] Na podstawie danych poszczególnych organizacji     
 

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Współpraca gospodarcza między Polską a Pakistanem nabiera tempa. W 2024 r. wartość obrotów handlowych wyniosła rekordowe prawie 988 mln Euro. Szczególnie znaczący jest obszar poszukiwań i wydobycia złóż gazu ziemnego w Pakistanie, w którym polskie przedsiębiorstwa z grupy Orlen/PGNiG są zaangażowane już od ponad 20 lat.

Polska wsparła objęcie Pakistanu europejskim systemem preferencji celnych GSP+, wspierającym zrównoważony rozwój i dobre praktyki administracyjne poprzez znaczącą redukcję ceł unijnych. Dzięki temu programowi od 2014 r. (kiedy status GSP+ wszedł w życie) do pandemii COVID-19 eksport z Pakistanu do Unii Europejskiej odnotował skumulowany wzrost o 66% – do ponad 6 mld EUR (znaczący spadek w statystykach spowodowało wyjście UK z UE).

Należy zwrócić uwagę na znaczny i wciąż rosnący deficyt handlowy, jaki Polska posiada z Pakistanem od wielu lat, co wynika z relatywnie łatwego dostępu Pakistanu do europejskiego rynku oraz konkurencyjności cenowej w kategoriach najprostszych produktów. Stąd też, głównymi produktami importowanymi z Pakistanu pozostają produkty pochodzenia roślinnego, skóry i artykuły z nich produkowane oraz przede wszystkim materiały i artykuły włókiennicze, które stanowią ok. 85% importu z tego kraju. Natomiast jeśli chodzi o eksport z Polski do Pakistanu, to jest on stosunkowo zróżnicowany – jego główne elementy składowe to produkty mineralne, metale nieszlachetne, maszyny i urządzenia mechaniczne oraz produkty przemysłu chemicznego.

[1] Dane za: Główny Urząd Statystyczny

Aktualne działania o charakterze inwestycyjnym prowadzi Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. – obecnie będące częścią Grupy Orlen - które realizuje koncesję wydobywczą w pakistańskiej prowincji Sindh na złoże Rehman w bloku koncesyjnym Kirthar, wraz z eksploatowanym już wcześniej przez PGNiG złożem Rizq. Obok PGNiG na terenie Pakistanu obecny jest inny podmiot z Grupy Orlen – Exalo. Obydwa przedsiębiorstwa obchodziły w 2022 r. jubileusz 25-lecia działalności na rynku pakistańskim.
 

Unia Europejska jest największym odbiorcą pakistańskiego eksportu i największym partnerem handlowym Pakistanu z rocznym obrotem ok.11,871 mld EUR (2023). Ponadto Unia Europejska jest jednym z największych dawców pomocy rozwojowej dla Pakistanu, co jednak nie przekłada się na jej pozycję polityczną. Główne priorytety UE wobec Pakistanu wyrażone są w tzw. „5-letnim Planie Zaangażowania”, którego celem jest dialog strategiczny z Islamabadem. Priorytetowe znaczenie ma wspieranie rządów prawa, demokracji i praw człowieka, w tym wolności religii i wyznania, praw kobiet oraz zniesienia kary śmierci.

W ramach przyznanego Pakistanowi statusu GSP+ kraj ten zgodził się na wymogi w zakresie sprawozdawczości, w tym na regularne monitorowanie i przegląd realizacji 27 konwencji, które stanowią część obecnego systemu GSP+. W kwietniu 2021 r. Parlament Europejski wezwał Europejską Służbę Działań Zewnętrznych (ESDZ) do dokonania przeglądu statusu GSP+ Pakistanu po odnotowaniu wzrostu liczby spraw związanych z naruszeniem praw człowieka. Pakistanowi nie przyznano ogólnego przedłużenia GSP+. W efekcie, status GSP+ miał wygasnąć a Pakistan miał zostać zobligowany do ponownego złożenia wniosku i zobowiązać się do wypełnienia dodatkowych konwencji (łącznie 32) aby zapewnić sobie wejście w kolejny etap GSP+. Jednakże zdecydowano się na prolongatę obowiązywania programu do 2027 r.

Podstawę prawną dwustronnych stosunków gospodarczych pomiędzy Polską a Pakistanem stanowią:

1.    Porozumienie w formie wymiany not między Rządem PRL a Rządem Pakistanu dotyczące wzajemnego uznawania świadectw pomiarowych statków morskich, obowiązujące od 21 marca 1967 r.;
2.    Umowa między Rządem PRL i Rządem Muzułmańskiej Republiki Pakistanu o komunikacji lotniczej, sporządzona w Rawalpindi dnia 30 października 1970 r.
3.    Umowa między PRL a Muzułmańską Republiką Pakistanu o zapobieżeniu podwójnemu opodatkowaniu dochodu, obowiązująca od 24 listopada 1975 r.;
4.    Umowa między Rządem PRL a Rządem Muzułmańskiej Republiki Pakistanu w sprawie morskiej żeglugi handlowej, obowiązująca od 25 stycznia 1975 r.;
Teksty umów dostępne są na portalu https://www.gov.pl/web/dyplomacja/baza-traktatowa.

Wyszukiwarka firm pakistańskich
 - www.businesslist.pk/

Biuro Statystyczne Pakistanu – Rejestr Biznesowy
 - www.pbs.gov.pk/content/business-register

Przetargi w Pakistanie
- www.ppra.org.pk/dad_tenders.asp
- www.tenderserviceonline.com/
- www.tendersinfo.com/global-pakistan-tenders.php

Administracja gospodarcza i oficjalne strony o charakterze ekonomicznym
- www.pakistan.gov.pk (Government of Pakistan)
- www.fbr.gov.pk (Federal Bureau of Revenue)
- www.commerce.gov.pk (Ministry of Commerce)
- www.mpnr.gov.pk ( Ministry of Petroleum and Natural Resources)
- www.privatisation.gov.pk (Ministry of Privatization and Investment)
- www.planningcommission.gov.pk (Ministry of Planning and Development)
- www.sbp.org.pk (State Bank of Pakistan)
- www.moib.gov.pk (Ministry of Information & Broadcasting)
- www.invest.gov.pk (Board of Investment)
- www.finance.gov.pk (Ministry of Finance & Revenue)
- www.secp.gov.pk (Securities & Exchange Commission of Pakistan)
- www.statpak.gov.pk (Federal Bureau of Statistics)
- www.pide.org.pk (Pakistan Institute of Development Economics)

Samorządy gospodarcze
- fpcci.org.pk (Federation of Chamber of Commerce & Industry, Karachi)
- gcci.org.pk (Gujranwala Chamber of Commerce & Industry)
- icci.com.pk (Islamabad Chamber of Commerce & Industry)
- kcci.com.pk/ (Chamber of Commerce & Industry, Karachi)
- lcci.com.pk (Lahore Chamber of Commerce & Industry)
- rcci.org.pk (Rawalpindi Chamber of Commerce & Industry)
- scci.com.pk (Sialkot Chamber of Commerce & Industry)