Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych im. A. Kenara w Zakopanem

Siedziba, w której mieści się obecnie Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych im. Antoniego Kenara, stoi w miejscu słynnego pensionatu "Skoczyska" hrabiny Izy Kronhelmowej wybudowanego w roku 1893. Pensionat zaprojektowany przez Zygmunta Dobrowolskiego i Tadeusza Stryjeńskiego (ojca Karola) był centrum zakopiańskiego życia kulturalnego. Gościła tu arystokracja, światowej sławy artyści, odbywały się przedstawienia teatralne i koncerty. Niestety 12 października 1910 roku "Skoczyska" doszczętnie spłonęły. Dwa lata później powstał w tym samym miejscu murowany budynek, zaprojektowany  przez Mariana Józefa Heitzmana (projektanta internatu Szkoły Przemysłu Drzewnego oraz Banku Podhalańśkiego). Hrabina Kronhelmowa zrezygnowała jednak z prowadzenia pensionatu i w 1913 roku wynajęła budynek na siedzibę zakopiańskiego Gimnazjum Realnego. W 1914 roku murowane "Skoczyska" kupił rząd austriacki, a po I wojnie światowej  przeszły na własność państwa polskiego.

W latach 1921–1930 budynek był dzierżawiony przez spółkę akcyjną "Strug", zajmującą się produkcją mebli (była to zakopiańska filia Zakładów Stolarskich w Grudziądzu). Odtąd miejsce to zyskało nazwę "Strug", a pobliska ulica Za Strugiem. Po rozwiązaniu spółki, w sierpniu 1930 roku budynek wraz z urządzeniami i maszynami po fabryce przejęła zakopiańska Szkoła Przemysłu Drzewnego.

Historia powstania szkoły związana jest z działalnością Towarzystwa Tatrzańskiego i potrzebą wspierania rozwoju uzdolnionej ludności góralskiej oraz lokalnego rzemiosła. Pierwszym zalążkiem szkoły były warsztaty snycerskie prowadzone przez Macieja Mardułę, górala z Olczy, ucznia samego Franciszka Wyspiańskiego (rzeźbiarza, ojca Stanisława). W dwa lata później, w 1878 roku, w miejsce warsztatów Marduły utworzono już państwową szkołę snycerską. Od początku miejsce to przyciągało wybitnych artystów, pedagogów, których charyzma i osobowość wpłynęła na wysoki poziom kształcenia. Szkoła miała też szczęście do wyjątkowych dyrektorów – Franciszka Neużila, Edgara Kovátsa, Stanisława Barabasza, Karola Stryjeńskiego czy wreszcie Antoniego Kenara – dzięki którym nie tylko przetrwała trudne czasy intensywnych przemian, ale także rozwinęła skrzydła i stała się miejscem rozpoznawalnym.

Szkoła Przemysłu Drzewnego mieściła się w budynku przy ulicy Krupówki. Z czasem wzbogaciła się o internat i budynek Strug przy ulicy Kościeliskiej. W 1948 roku w wyniku reorganizacji została rozdzielona na Technikum Budowlane, Zasadniczą Szkołę Zawodową oraz Państwowe Liceum Technik Plastycznych (dzisiejsze Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych imienia Antoniego Kenara). Pięć lat później dzięki przyłączeniu do liceum oddziału stolarstwa i lutnictwa szkoła przejęła budynek "Strug". Wciąż jednak brakowało przestrzeni na realizację zarówno programu artystycznego, jak i ogólnokształcącego. W 1956 roku, dzięki determinacji ówczesnego dyrektora Antoniego Kenara, szkoła zyskała dodatkowo willę Marilor przy ulicy Kościuszki, gdzie funkcjonowała przez prawie 40 lat. Cały czas jednak próbowano znaleźć rozwiązanie, które pozwoliłoby liceum funkcjonować w jednym budynku, z uregulowaną sytuacją prawną.

Takim miejscem okazał się "Strug" przy ulicy Kościeliskiej – jedyny budynek, który był własnością Szkoły Kenara. W 1988 roku rozpoczęła się jego długo wyczekiwana rozbudowa według projektu Edwarda Warcaby. Liceum zyskało szereg nowych sal dydaktycznych i w 1996 roku przeniosło się tu całkowicie, a w mieszczącej się w budynku galerii Strug prezentowane są prace pedagogów i uczniów, a także artystów z całej Polski. Od 2002 roku placówka nosiła nazwę Zespołu Szkół Plastycznych imienia Antoniego Kenara w Zakopanem. W roku 2007 uruchomiono nową czwartą specjalizację artystyczną: Projektowanie Graficzne. Do 2021 roku szkoła kształciła uczniów w czterech specjalizacjach: snycerstwo, meblarstwo artystyczne, lutnictwo artystyczne, projektowanie graficzne. Specjalizacja lutnicza Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Antoniego Kenara  jest jedynym tego typu kierunkiem w liceach plastycznych w Polsce. Poza Zakopanem jedynym liceum, które kształci w kierunku lutnictwa jest Poznańska Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna II st. imienia Mieczysława Karłowicza.

Zgodnie z ogólnopolską reformą systemu edukacji w roku 2022 wygasła 6-letnia Ogólnokształcąca Szkoła Sztuk Pięknych wchodząca w skład Zespołu Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem. Placóka wróciłą do 5-letniego systemu kształcenia i tym samym zakopiańska szkoła plastyczna przestała funkcjonować jako Zespół Szkół Plastycznych. Od 1 września 2022 roku Szkoła po blisko dwudziestu latach ponownie powróciła do nazwy Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem.

W latach 2021-2022 budynek głównej siedziby Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Antoniego Kenara przy ul. Koscieliskiej 35 w ramach termomodernizacji przeszedł gruntowny remont. Projekt został sfinansowany ze środków Unii Europejskiej (Funduszu Spójności) w ramach Programu Operacyjnego  Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 oraz środków MKiDN - budżetu państwa.

Tekst opracowany na podstawie artykułu: Dominiki Mietelskiej-Jareckiej, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie XXII Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego 2020